Een verzameling letterwoorden met verklaringen. © 1998-2002, Manuel Allaert, Oostende, België
A4 Gestandaardiseerd papierformaat van 210 mm x 297 mm, zoals bepaald in een DIN-norm. AA * Auto Answer: Functie waarbij de modem automatisch de telefoonlijn opneemt bij een inkomend gesprek. * Author's Alteration: Veranderingen in een bestand die geen correcties zijn van fouten. Hierdoor ontstaat een afwijking van het origineel. AAA * Authentication Authorization and Accounting: de drie pilaren waarop netwerkbeveiliging steunt. * Aces of Ansi Art AAAAA American Association Against Acronym Abuse Amerikaanse vereniging die zich bezighoudt met het tegengaan van misbruik van acroniemen. AAAI American Association of Artificial Intelligence Vereniging van Amerikaanse bedrijven die zich toeleggen op het vakgebied van kunstmatige intelligentie. AAB All-to-All Broadcast AAC Coderingssysteem voor muziek (van Dolby Laboratories) dat even efficiënt is als MP3 maar een betere klankkwaliteit biedt evenals ondersteuning voor auteursrechtenmanagement volgens SDMI. AAM Automatic Acoustic Management Techniek waarbij de besturing van de koppen van een harde schijf kan worden aangepast om minder geluid te produceren ten koste van trage toegangstijden. AAL ATM Adaption Layer Een reeks van protocollen om de verschillende types verkeer (data, spraak, video) voor te bereiden op verzending met ATM. AAL 1 ATM Adaption Layer 1 Protocol voor het verzenden van realtime verkeer met constante bitsnelheid, zoals gecomprimeerde audio en video. AAL 1 kent daarom weinig jitter en overhead. AAL 2 ATM Adaption Layer 2 Dit protocol is ontworpen voor realtime datastromen met variabele datasnelheden, waarbij absoluut geen verlies mag optreden. AAL 3/4 ATM Adaption Layer 3/4 Gecombineerd protocol dat in twee modi kan werken: stroom of bericht. Maakt ook gebruik van multiplexing. AAL 5 ATM Adaption Layer 5 Het enige AAL protocol dat bedoeld is voor de computerindustrie. Werkt veel efficiënter dan de andere AAL-protocollen. Werd eerst SEAL genoemd. AAM Automatic Acoustic Management Techniek waarbij de besturing van de koppen van een harde schijf kan worden aangepast om minder geluid te produceren ten koste van trage toegangstijden. AAN All Area Network Netwerk waarvan de grootte niet echt begrenst is en dus niet valt onder de term LAN of WAN. AAR Automatic Alternate Routing AARNET Australian Academic Research Network AARP AppleTalk Address Resolution Protocol Deelprotocol van AppleTalk dat een data-link adres omzet naar een netwerk adres. AAT Average Access Time AAX Automated Attendant Exchange ABA * American Bankers Association * American Bar Association ABAP Advanced Business Application Programming Ontwikkelingstaal voor SAP R/3 toepassingen. ABATS Automated Bit Access Test System ABBS Apple Bulletin Board System ABC Atanasoff Berry Computer Eerste volledig elektronische computer ontwikkeld in 1942 door Professor John Atanasoff van het Iowas Stata College, geholpen zijn postdoctorale student Clifford Berry. De ABC gebruikte ponskaarten en vacuumbuizen. ABEND Abnormal End ABC Activity Based Costing ABHC Average Busy Hour Calls ABI Application Binary Interface ABLE Adaptive Battery Life Extender ABM Asynchronous Balanced Mode Belangrijkste mode van het HDLC-protocol die een point-to-point communicatie legt tussen 2 gelijkwaardige stations. abort Commando voor het afbreken van een lopende taak. ABR * Auto Baud Rate: Automatische detectie van de transmissiesnelheid tussen modems. * Area Border Router: Router die zich bevindt aan de rand van één of meer OSPF-gebieden, die de routeringstabellen bevat van die gebieden en het backbone netwerk. * Available Bit Rate: De beschikbare overdrachtssnelheid. Zie ook CBR, UBR, VBR. ABS Alternative Billing Service absolute URL Eenduidige URL compleet met protocol, servernaam, directorypad en bestandsnaam. Bijvoorbeeld: http://home.tiscalinet.be/lexicon/index.htm. Zie ook relative URL. abstraction Basisconcept van OO. Abstractie staat voor het identificeren van de eigenschappen van een bepaald object die we attributen noemen. Abundance Experimentele computertaal uit 1981 die in vele opzichten geavanceerder is dan Java. AC Alternating Current wisselstroom Het soort electriciteit die we thuis en op kantoor aangeboden krijgen van een electriciteitscentrale. In Europa is dat 220 Volt aan 50 Hz, in de Verenigde Staten is dit 110 Volt aan 60 Hz. Tegengestelde van AC is DC. AC-3 Aanduiding voor Dolby Digital. AC97 Audio Codec 97 Intel-specificatie voor eenvoudige audio-hardware en softmodems, ofwel on-board ofwel in een AMR-slot. ACAP Application Configuration Access Protection ACARB Australian Computer Abuse Research Bureau ACB Automatic Call Back Modemfunctie waardoor je na een oproep automatisch wordt teruggebeld. access provider Firma die je toegang verleent op een netwerk, bvb. Internet. account Identificatie van de klant/gebruiker die hem toegang verleent tot een bepaalde server of netwerk. Bij een account hoort een user ID en een paswoord. ACD Automatic Call Distribution Een telefoonsysteem dat automatisch de binnenkomende oproepen kan doorschakelen. ACE * Application Construction Environment: ontwikkelomgeving * Access Control Entry: regel uit een ACL. * Adobe Color Engine * American Council on Education ACELP Algebraic Code Excited Linear Prediction ACF Advanced Communications Function Een SNA product van IBM dat voorziet in distributed processing en resource sharing. ACIA Asynchronous Communication Interface Adapter Chip voor asynchrone datacommunicatie. ACIAS Automated Calibration Interval Analysis System ACiD ANSI Creators in Demand ACIS American Committee for Interoperable Systems ACK ACKnowledge ASCII-code gebruikt bij seriële communicatie. ACL Access Control List Lijst die bepaalt welke gebruikers welk soort toegang hebben tot een bepaald bestand of directory. ACM Audio Compression Manager acoustic coupler Een simpele modem, waarbij de hoorn van de telefoon op acoustische wijze wordt gekoppeld aan de modem. Vandaag in onbruik geraakt. ACPI Advanced Configuration and Power Interface Software-interface waarmee het besturingssysteem de hardware kan configureren en energiebesparende functies kan beheren. ACPI is de opvolger van APM. ACR * Allowed Cell Rate: parameter gebruikt in ATM traffic management. ACR wordt dynamisch aangepast en varieert tussen de waarden van MCR en PCR. * Attenuation to Crosstalk Ratio: Meting in decibel van de beschikbare bandbreedte, afhankelijk van de verzwakking en diafonie. acroniem Woord dat veelal samengesteld is uit de beginletters van andere woorden. Voorbeelden hiervan zijn BASIC, FORTRAN, modem en pixel. ACSE Association Control Service Element OSI conventie waarbij een connectie gebuert tussen twee applicaties. Active Desktop Bureaublad met actieve inhoud, bvb. een webpagina met de beurskoersen. Ingevoerd door Microsoft met de introductie van Internet Explorer 4.0. active hub Toestel dat netwerksignalen versterkt doorstuurt naar meerdere poorten. active matrix Actief aangestuurd scherm, zoals bij een TFT-scherm of een OLED-scherm. Active matrix is beter van kwaliteit dan passive matrix, maar is ook duurder. ActiveMovie Techniek van Microsoft voor de weergave van streaming video. ActiveX Techniek van Microsoft voor gegevensuitwisseling tussen softwarecomponenten. ActiveX is de opvolger van OLE/COM) en is ook geschikt voor gebruik in netwerken zoals Internet. ACTS Automated Coin Toll Service ACU Automatic Call Unit A/D zie ADC. Ada Gestructureerde programmeertaal uit de jaren 70 genoemd naar Augusta Ada Byron, de gravin van Lovelace. Zij schreef het eerste computerprogramma voor een machine ontworpen door Charles Babbage. Ada lijkt wat op Pascal en werd vooral toegepast in militaire kringen. ADABAS Adaptable DAta BAse System Naam van een commerciële database systeem. ADAPSO Association of Data Processing Services Organizations adapter verloopstekker ADB Apple Desktop Bus Gebruikt om een printer aan te sluiten op een Macintosh. ad banner advertentiebalk Komt vaak voor op web sites, om reclame te maken voor commerciële producten of andere sites. ADC Adaptive Data Compression: Protocol gebruikt in Hayes-modems. Analog-to-Digital Converter: Chip voor het converteren van analoge signalen naar digitale informatie. ADCCP Advanced Data Communication Control Procedure Bitgeörieënteerd datalink-protocol van ANSI gebaseerd op SDLC. ADCI Automatic Display Call Indicator ad click rate Verhouding tussen het aantal bezoekers van een webpagina en het aantal keer dat er daadwerkelijk op de reclamebanner geklikt wordt. Komt vaak voor op web sites, om reclame te maken voor commerciële producten of andere sites. ADCT Adaptive Discrete Cosine Transformation Compressie-algoritme door JPEG in 1987 uitgekozen als meest geschikt voor compressie van videobeelden.SDLC. add-in Klein programma dat extra functionaliteiten toevoegt aan een bestaand programma. address resolution De conversie van een Internet-adres naar een TCP/IP-adres. Zie ARP. ADE * Automatic Directory Exchange: mechanisme in Lotus cc:Mail waarbij alle wijzigingen in de directory met de andere postbussen worden uitgewisseld. * Ascii Decimal Equivalent ADF * Automatic Direction Finder: Toestel dat automatisch de richting zoekt. * Automatic Document Feeder ad hoc query Het opvragen van bepaalde gegevens uit een databank, die niet standaard voorzien zijn. Iemand moet dus het opvraagprogramma nog ter plekke aanmaken. ADI AutoDesk Device Interface Driver voor AutoCad. AdLib Standaard voor low-end geluidskaarten, opgevolgd door SoundBlaster. Adobe Amerikaans softwarefabrikant vooral bekend van de producten Acrobat, PhotoShop en Type Manager. Adobe Type 1 Standaardformaat voor lettertypes van Adobe. Werd later aangenomen als fontstandaard met het certificaat ISO 9541. ADLC * Adaptive Lossless Data Compression * Asynchronous Data Link Control ADM * Add Drop Multiplexer * Asynchronous Disconnected Mode ad mail advertising mail Advertentie die je bereikt via een e-mail bericht. ADN Advanced Digital Network Huurlijn van 56 Kbps. ADOS Advanced DOS Oude benaming van OS/2. ADPCM Adaptive Differential Pulse Code Modulation Modulatietechniek die zich aanpast aan de frequentie en amplitude van het signaal, waardoor het kwantificeringsruis vermindert. ADPCM wordt o.a. toegepast in CD-I. adres De locatie (in het geheugen of op een schijf) van een bepaald stuk informatie. address mask Bitcombinatie die aanduid welk deel van een adres refereert naar het netwerk en welk deel refereert naar de host. ad rotation Het periodiek wisselen van reclamebanners op een bepaalde webpagina. ADS * Active Directory Service * Alternate Data Streams * Application Development System: Ontwikkelomgeving. ad server advertising server Computer die zich uitsluitend bezig houdt met het uitdelen van cookies, genereren van reclamebanners en statistieken bijhoudt omtrent het surfgedrag. ADSI Active Directory Service Interfaces Onderdeel van WOSA. ADSL Asymmetric Digital Subscriber Line Maakt verbindingen tegen hoog debiet mogelijk op een klassieke telefoonlijn. Het signaal gebruikt frequenties van 4 kHz tot 1 MHz. Het maximumdebiet is afhankelijk van de lijnafstand tussen de gebruiker en de telefooncentrale. Bij een afstand van 3 km zijn lijnstoringen minimaal en haalt ADSL zo'n 8448 Kbps downstream en 640 Kbps upstream. ADSL wordt beschouwt als een alternatief voor ISDN. Zie ook SDSL. ADSP AppleTalk Data Stream Protocol ad space De ruimte op een webpagina die gebruikt wordt voor advertenties. ADSR Attack, Decay, Sustain, Release Basisparameters die een golfvorm definiëren, ook wel geluidsenveloppe genaamd. ADT * Advanced DRAM Technology: Initiatief van Intel en de 5 grootste DRAM fabrikanten. * Application Development Tools: Hulpprogramma's voor applicatie-ontwikkeling. ADTS Automated Digital Terminal System AE Application Entity AEA American Electronics Association AEP AppleTalk Echo Protocol Protocol gebruikt om de verbinding tussen twee AppleTalk nodes uit te testen. AES Advanced Encryption Standard Standaard voor gegevensversleuteling vanwege het NIST. Opvolger van DES. AF Audio Frequency gehoorfrequentie AFI Authority and Format Identifier Deel van een ATM-adres in NSAP-formaat. Zie ook IDI en NSAP. AFP * Advanced Function Printing * AppleTalk Filing Protocol: Apple protocol voor het delen van bestanden en programma's die zich bevinden op een file server. AFP ondersteunt AppleShare en Mac OS File Sharing. AFNOR Association Français pour Normalisation Frans normalisatie-instituut, dat lid is van de ISO. AFS Andrew File System Gedistribueeerd bestandssysteem voor Unix en NT computers ontwikkeld door Carnegie-Mellon University. Met AFS kunnen bestanden of programma's op andere computers in het netwerk kunnen worden gebruikt alsof ze lokaal staan. AFSK Automatic Frequency Shift Keying Zie FSK. AFTP Anonymous File Transfer Protocol Zie anonymous FTP. AGA Advanced Graphics Adapter Videokaart AG/EEE Above Ground Electronic Equipment Enclosures agent Computerprogramma dat zelfstandig een specifieke taak kan uitvoeren, bvb. een spider. Zie ook bot AGI Adventure Game Interpreter besturingssoftware van een avonturenspelletje. agile ontwikkelingsmethodologie Ontwikkelingsmethodologie waarin wordt gewerkt met iteraties en verschillende releases, in tegenstelling tot de strakke en gefaseerde methodologieën van vroeger. De communicatie met de opdrzchtgever gebeurt doorgaans via workshops ipv dikke documentatiemappen. Voorbeelden zijn RUP, IAD, DSDM en XP. AGP Accelerated Graphics Port Meest gebruikte aansluiting voor videokaarten met een doorvoersnelheid van 264 MB/s. AGP is een uitbreiding op PCI. AGPx2 AGP met dubbele doorvoersnelheid, nl. 528 MB/s. AGPx4 AGP met viervoudige doorvoersnelheid, nl. 1056 MB/s. AH Authentification Header Gegevensblok die dient voor identificatie bij een beveiligde gegevensoverdracht op het Internet. AH maakt deel uit van IPSec. AI Artificial Intelligence Kunstmatige intelligentie, of het nabootsen in software van een deel van het menselijk intellect. AIA Aerospace Industries Association AIC Automatic Intercept Center AICPA American Institute of Certified Public Accountants AIDS Een Trojan horse programma, die overal in gans Europa schade veroorzaakte rond december 1989. Apple Infected Disk Syndrome AIF Audio Interchange Format AIN Advanced Intelligent Network Een uitgebreide reeks van diensten voor de gebruikers van een SS7-systeem. AINI ATM Inter-Network Interface AIO Asynchronous Input/Output AIOD Automatic Identification of Outward Dialing AIP ATM Interface Processor airbrush Instrument voor sproei-effecten bij beeldbewerking. AIS Alarm Indication Signal Signaal die wordt verstuurd bij een foutieve T1 transmissie. AIT * Advanced Intelligent Tape: Nieuwste backupmedium voor servers bestaande uit een 8-mm AME-tape met helical scan dat 12 MB/sec kan opslaan. * Application Integration Technology: Technologie om toepassingsprogramma's aan elkaar te koppelen: bvb. een e-business applicatie integreren met één of meerdere back-office systemen. AITRC Applied Information Technologies Research Center AIX Advanced Interactive eXecutive Naam van IBM's Unix-implementatie op het RS-6000 platform. a-law ITU-T companding standard used in the conversion between analog and digital signals in PCM systems. A-law is used primarily in European telephone networks and is similar to the North American mu-law standard. See also companding and mu-law. ALAP AppleTalk Link Access Protocol ALE * Application Launching & Embedding * Application Link Enabling: Technologie van SAP om R/3 met andere applicaties te koppelen. alert box waarschuwingsvenster alfanumeriek Combinatie van alfabetisch en numeriek. Gewoonlijk verwijzend naar een tekenset van zowel letters als cijfers. ALGOL ALGOrithmic Language Hogere programmeertaal ontikkeld in 1958 gebruikt bij het oplossen voor wiskundige en wetenschappelijke problemen. De laatste standaard was ALGOL-68. Droeg bij tot de acceptatie van Pascal. algoritme Een eindige reeks stappen waarin een bepaald wiskundig probleem kan worden opgelost. Goede algoritmes vormen vaak de basis van een efficiënt computerprogramma. ALI Acer Laboratories Inc. Fabrikant van chipsets. alias Synoniem, verschillende naam voor hetzelfde. Vooral gebruikt in verband met e-mailadressen, bv. helpdesk@ping.be is een alias voor support@ping.be. aliasing Vervorming van digitale informatie die zich voordoet wanneer de bemonsteringsfrequentie lager is dan tweemaal de maximum frequentie van het bemonsterde signaal. Bij afbeeldingen ontstaan dan gekartelde randen, bij geluid ontstaan er verkeerde tonen. ALICE Artisoft Lan Interface Chip for Ethernet alignment uitlijning ALIWEB Archie Like Indexing in the Web ALM Appware Loadable Module van Novell, gelijkaardig aan NLM. Almador De opvolger van de Solano i815-chipset; Almador zal Pentium III-processors ondersteunen die gemaakt zijn volgens de 0,13 microntechnologie. Ze hebben een voltage van 1,3 V in de plaats van 1,5 V nodig. ALOE AppleTalk Low Overhead Encapsulation ALOHA Protocol voor kanaaltoewijzing ontwikkeld in de jaren 70 aan de Universiteit van Hawai. We onderscheiden zuivere ALOHA (methode Abramsons) en slotted ALOHA (methode Roberts). Alpha RISC-processor ontwikkeld door Digital. alpha test Het uittesten van een software binnen de muren van het bedrijf waar het programma is ontwikkeld. Voorloper van bèta test. ALR Advanced Logic Research Firma alt Afkorting van alternative, gebruikt als prefix van nieuwsgroepen, bvb. alt. Altair Algemeen beschouwd als de eerste microcomputer, zelf voorloper van de personal computer. Alta Vista Befaamde zoekrobot bedoeld voor het opsporen van webpagina's via trefwoorden. Altivec Codenaam voor een nieuwe PowerPC-processor van Motorola met ondersteuning voor SIMD. ALU Arithmetic and Logic Unit Het rekengedeelte van een microprocessor. AM Amplitude Modulation Modulatieproces waarbij de amplitude van de draagolf wordt aangepast aan de te verzenden signaalgegevens. Tegengestelde van FM. AMA Automatic Messaging Accounting Systeem voor collectie, opslag en verwerking van informatie omtrent gemaakte telefoonverbindingen voor latere facturatie. ambient light Omgevingslicht, nl. licht afkomstig van onaantoonbare bronnen. AMD Advanced Micro Devices Fabrikant van Intel-compatibele microprocessoren: K5, K6, K6-2 en K6-3. AME tape Advanced Metal Evaporated tape Magneetband met onder vacuum geëvaporeerde kobalt en met een DLC beschermlaag. AME tapes worden gebruikt in AIT systemen. AMI American Megatrends Inc. Firma gespecialiseerd in het ontwikkelen van een BIOS voor PC's. AMI-code Alternative Mark Inversion Kanaalcode waarin nullen blijven en enen beurtelings worden omgewisseld. Amiga Home computer van Commodore die zijn tijd ver vooruit was. Vooral populair geworden als spelletjesmachine. ampersand Geleerde benaming voor het en-teken (&). amplitude Maximum waarde van een analoog of digitaal golfsignaal. AMPS Advanced Mobile Phone Standard Analoog systeem voor mobiele telefonie uitgevonden door Bell Labs in 1982. AMPS deelt het grondgebied op in zeshoekige cellen. De capaciteit wordt opgevoerd door het hergebruik van dezelfde frequenties in naburige cellen, die niet aan elkaar grenzen. Zie ook GSM. AMR-slot Audio Modem Raiser slot Slot voor softmodem of audiokaart gebouwd volgens de AC97-specificatie. Amstrad Fabrikant van de succesvolle PC1512, aangekondigd in september 1986. Het was een IBM-compatibele PC (Intel 8086 processor aan 8 MHz) die een stuk sneller was dan de IBM-XT (Intel 8088 processor aan 4.77 MHz), maar slechts half zo duur was. AMTA American Measurements Techniques Association anacroniem Acroniem die zou oud is, dat bijna niemand meer de oorsprong ervan kent, bvb. EPROM. analoog Continue gegevens in de vorm van fysische grootheden (bvb. geluidstrillingen). Tussen twee waarden ligt een oneindig aantal andere waarden. Tegengestelde van digitaal. analoge transmissie Signaaltransmissie waarbij de informatie gecodeerd wordt door variaties in amplitude, frequentie, fase, of een combinatie ervan. anamorphic distortion Mathematisch gedefinieerde verandering van een omtrek binnen een beeld. anchor anker Code die men in de tekst kan plaatsen om de positie van bijhorende illustratie vast te houden, ongeacht het verschuiven van de tekst. Andreessen, Marc Programmeur van webbrowser Mosaic en medestichter van Netscape Communications Corporation. angle brackets De tekens < en >. Zie ook square brackets. angry fruit salad Aanduiding voor een onaantrekkelijke gebruikersinterface, bvb. met een overdaad aan kleuren. ANI Automatic Number Identification. ISDN-functie die het nummer van de beller toont, nog voor het gesprek wordt aangenomen. animated GIF Een foto of tekening met animatie. Dit wordt gerealiseerd door een aantal GIF-plaatjes na elkaar te projecteren. ANN Artificial Neural Network ANOI A New Order of Intelligence hackersgroep annoybot Bot die ergernis opwekt. anonymous FTP Overdracht van bestanden op een anonieme manier. Hiertoe men gebruikt als gebruikersnaam anonymous en als wachtwoord zijn e-mailadres. Zie ook FTP. ANP Automatic Numbering Plan anonymous remailer Service waarbij je een e-mail verstuurt naar een server, die het zelf in alle anonimiteit doorstuurt naar een adres van je keuze. ANSI American National Standards Institute Amerikaans normalisatiebureau, dat lid is van de ISO. De meest bekende ANSI-norm is die voor terminalbesturingstekens. Er bestaat ook zoiets als ANSI-C. anti-aliasing Techniek om de rafelige randen bij beelden van een lage resolutie glad te strijken. De punten van een grenslijn tussen twee contrasterende kleuren worden hierbij vervangen door een tussenkleur. anti-virus Programma dat eventuele virussen op je computer opspoort en onschadelijk maakt en je meestal ook beschermt tegen verdere virusbesmettingen. AOC Advice Of Charge Het doorgeven van tariefeenheden naar de telefoniegebruiker. AOCE Apple Open Collaborative Environment AO/DI Always On / Dynamic ISDN AOL America Online Amerikaanse Internet-provider. AP Access Point Toestel om de reikwijdte van draadloze netwerken te verhogen en waarbij het wireless LAN met een 'wired' netwerk wordt verbonden. Apache Freeware web server ontwikkelt uit de NCSA web server door de Universiteit van Illinois. Genoemd naar de woordspeling 'a patchy server'. APAGS All Points Addressable Graphic System APART Automated Packet Recognition/Translation APC * Association for Progressive Computing * Adjacent Point Code ape Alternatieve Engelse benaming voor het @-teken. Wordt meestal 'at' genoemd. apenstaartje Nederlandse benaming voor het @-teken. Wordt vooral gebruikt in e-mailadressen (bvb. manusoft@geocities.com). Wordt in het Engels uitgesproken als 'at'. API Application Program Interface APIA Application Program Interface Association APIC * Advanced PIC * Asynchronous Protocol Interface Cell APICS * American Production & Inventory Control Society * Antwerp Port Information Control System APIPA Automatic Private IP Addressing Systeem voor het toewijzen van IP-adressen als DHCP ontbreekt. APL A Programming Language Hogere programmeertaal met afwijkende notatie door symbolen. APM Advanced Power Management Stroombeheer vooral toegepast in notebooks. APNIC Asia Pacific Network Information Center Organisatie voor het registreren van Internetadressen voor Azië en Australië. De andere registers worden bijgehouden door IANA, RIPE NCC en InterNIC. app Afkorting voor application, waarmee een toepassingsprogramma wordt bedoeld. Appaloosa Codenaam voor de AMD-processor die de Morgan moet aflossen. APPC Advanced Program-to-Program Communication Onderdeel van IBM's SNA. Apollo Codenaam voor G4-V3.0 processor van Motorola. append toevoegen Apple Corporation Amerikaans computerbedrijf opgericht in april 1976 door Steve Wozniak en Steve Jobs. Kende vooral succes met de Apple II en de Macintosh-reeks. Toen iedereen dacht dat Apple zou verdwijnen kwam het terug met iMac. Apple I Eerste microcomputer van Apple Corporation uit 1976: een heus bouwpakket voor $666.66. Apple II Complete microcomputer uit 1977 voor $1298. Kende zowel in Amerika als in Europa veel succes rond het jaar 1980, mede door het uitbrengen van het VisiCalc-programma, in zoverre dat IBM besloot om zelf ook een personal computer uit te brengen. Apple III Mislukte opvolger van de Apple II wegens te duur. AppleShare Netwerkbesturingssysteem om samenwerking tussen Macintosh computers mogelijk te maken. applet Een kleine programmamodule om extra functionaliteit te bezorgen aan een specifieke applicatie. Bvb. een Java-applet wordt uitgevoerd in je webbrowser. Vergelijkbaar met een plug-in. Zie ook servlet. AppleTalk Netwerkprotocol gebruikt bij Apple computers. AppleTalk werkt aan een snelheid van 235 Kbps en biedt ondersteuning voor LocalTalk, EterTalk en token ring. application toepassingsprogramma APPN Advanced Peer-to-Peer Networking Verbetering van de originele IBM SNA architectuur. APRP Adaptive Pattern Recognition Processing Verwerkingtechniek in OCR. APS Automatic Protection Switching Schakelmechanisme van SONET om lijnen te beschermen wanneer de besturingskaart het begeeft of er een glasvezelbreuk is. APSE Ada Programming Support Environment ARA AppleTalk Remote Access Protocol waarbij Macintosh gebruikers toegang krijgen tot een AppleTalk-netwerk op afstand. ARB Application Review Board Arbitron Usenet-programma dat telt hoeveel mensen geaboneerd zijn op een bepaalde nieuwsgroep. ARC Ames Research Center ARCA Advanced Risc Computer Architecture Archie Een programma waarmee je bestanden op anonieme FTP-sites kan opsporen. In onbruik geraakt sinds de komst van het World Wide Web. archive archief Een groep van bestanden, samengecomprimeerd tot één groot bestand. Een archiefbestand beslaat minder schijfruimte en is sneller gedownload. ARCNET Attached Resource Computer NETwork Netwerkontwerp uit 1989 werkend aan een snelheid van 2.5 Mbps. Verdrongen door Ethernet. ARE Acronym-rich environment ARF Automatic Renumbering Facility Argos Zoekmachine die gespecialiseerd is in het vinden van wetenschappelijke websites. ARIDPCM Adaptive Recursive Interpolated Differential Pulse Coded Modulation ARIS Aggregate Route-based IP Switching IBM's voorstel voor de MPLS-standaard. ARLL Advanced RLL ARLL-codering verdubbelt de opslagcapaciteit t.o.v. MFM-codering. ARM * Asynchronous Response Mode: mode van het HDLC-protocol waarbij een station mag zenden als de verbinding niet actief is. * Acorn Risc Machine armor plated bullet proof ARP Address Resolution Protocol Protocol voor het omzetten van een high-level systeemnaam naar een low-level een fysisch adres. Zie ook RARP. ARP cache Tabel in het geheugen met Internet-adressen en hun corresponderende Ethernet-adressen. Bedoeld om sneller te werken. ARPANET Advanced Research Projects Agency NETwork Computernetwerk ontwikkeld door het Amerikaanse Ministerie van Defensie in het kader van DARPA. ARPANET wordt beschouwd als de voorloper van Internet. In 1969 waren er slechts 4 computers gekoppeld. Dit liep op tot 23 hosts in 1971, 111 in 1977 en 4000 in 1983. ARQ Automatic Repeat reQuest Modemsignaal array Lijst of tabel met gelijksoortige gegevens. ARS Alternate Route Selection artefacts * Zichtbare beeldfouten, bijvoorbeeld aliasing of moiré. * Opvallende storingen in multimedia-bestanden ontstaan bij het coderen of decoderen ervan. Bijvoorbeeld flikkeringen in MPEG-videos of klikgeluiden in MP3 audio-bestanden. ARU Alarm Relay Unit AS Autonomous System Autonoom netwerk. Het Internet wordt in feite gevormd door een aaneenschakeling van zulke AS'en. AS/400 Application System 400 Gekende minicomputerreeks van IBM. ASAM ATM Subscriber Access Multiplexer ASAP * Accelerated SAP: versnelde implementatiemethode om SAP R/3 binnen de 4 maanden live te krijgen in KMO-bedrijven. * Advanced System Architecture for Postscript * Automatic Self-Allocating Processor * as soon as possible: zo snel mogelijk ASBR Autonomous System Boundary Router ABR die zich bevindt tussen een OSPF netwerk en een niet-OSPF network. ASBRs draaien zowel OSPF als een ander routing protocol, zoals RIP. ASC Accredited Standards Committee ascender stok Het gedeelte van een letter dat naar boven uitsteekt, bvb. bij de letter b. Zie ook descender. ascending order Oplopende sorteervolgorde: van klein naar groot of van A naar Z. Tegengestelde van descending. ASCII American Standard Code for Information Interchange Wereldwijde standaardcodering van tekens zoals gebruikt op iedere PC en minicomputer. Binnen dit systeem hebben alle tekens van het alfabet, de cijfers en leestekens een 7-bits code (0 t/m 127). Tegenhanger van EBCDIC. ASCII art De kunst om mooie tekeningen te maken met behulp van simpele ASCII-tekens. ASCII bestand Bestand volledig opgebouwd met leesbare ASCII-tekens (codes 32 t/m 127) en hierdoor perfect leesbaar met een simpele viewer of editor. Voorbeelden van ASCII-bestanden zijn batchbestanden, .INI, .INF en .TXT bestanden. ASF * Active Streaming Format * Adobe Scalable Fonts Ashton-Tate Amerikaanse softwarefirma bekend van de producten dBase III , MultiMate en FrameWork. ASI ATM Service Interface ASIC Application Specific Integrated Circuit Chip op maat voor een specieke toepassing. ASIS American Society for Industrial Security ASK Amplitude Shift Keying: Modulatietechniek waarbij het niveau wordt aangepast. Modulatietechniek. ASMO Advanced Storage Magneto-Optical ASMO is een specificatie voor herschrijfbare DVD-schijfjes voor high-end toepassingen dat 6 GB op elke kant van een schijfje weet te plaatsen. Het voorstel is van Fujitsu, maar wordt ook ondersteund door Sony, Philips, Sharp en Hitachi. Zie ook DVD-RAM, DVD+RW en MMVF. ASMP Asymmetrical Multi-Processing ASN Auxiliary Signal Network ASN.1 Abstract Syntax Notation 1 Standaardtaal gebruikt voor de definitie van SNMP-objecten. ASP * Active Server Pages: Microsoft-technologie voor dynamische gegenereerde webpagina's. * Application Service Provider: partner waarmee bedrijven volledige toepassingen (zoals ERP) op afstand draaien via een netwerk en lichte werkposten. Grootste voordelen hiervan zijn de beperkte begininvestering en een snellere inbedrijfsname. * AppleTalk Session Protocol * Array Storage Processor * Association of Shareware Professionals * Auxiliary Signal Path * Auxiliary Storage Pool aspect ratio aspectverhouding De verhouding tussen de breedte en de hoogte van een afbeelding. Bij gewone beeldschermen inclusief televisie heeft met een aspect ratio van 4:3, bij films en breedbeeldtelevies is dit 16:9. ASPI Advanced Scsi Programming Interface API met SCSI-functies ontworpen door Adaptec, maar overgenomen als een de-facto standaard. Assembler Lagere programmeertaal dat mnemonics gebruikt voor iedere machinetaalbevel. asymmetrische encryptie Encryptie waarbij er twee sleutels nodig zijn, een publieke en een geheime. Bekendste voorbeeld hiervan is RSA. Zie ook symmetrische encryptie. ASR * Automatic Server Recovery: Feature van bepaalde Compaq servers. * Access Service Request AST * AST Research, Inc.: Computerfirma genoemd naar de initialen van de drie oprichters: Albert Wong, Safi Qureshey en Thomas Yuen. * Automatic Spanning Tree: functie in SRB netwerken. ASTA Advanced Software Technology and Algorithms: Onderdeel van het HPCC onderzoekprogramma voor de ontwikkeling van software and algoritmes voor geavanceerde computer en communicatiesystemen. ASTRID All-round Semi-cellular Trunking Radio-communication system with Integrated Dispatching Beveiligd mobiel communicatienetwerk bedoeld voor gebruik door de Belgische hulp- en veiligheidsdiensten (politie, brandweer, ambulance, civiele bescherming, ...). Het ASTRID-systeem past de TETRA-norm toe. De Nederlandse tegenhanger van ASTRID (eveneens een TETRA-systeem) heet "C2000". asynchrone transmissie Vorm van gegevenstransport die gebeurt op onregelmatige intervallen. Iedere byte wordt afzonderlijk verzonden en gaat vergezeld van een start- en stopbit. AT Advanced Technology Aanduiding afkomstig van IBM voor een PC op basis van een Intel 80286 microprocessor. De AT is de opvolger van de IBM XT. ATA AT Attachment Aansluitingsbus voor harde schijven in IBM AT-compatibele computers. ATA wordt ook soms aangeduid als IDE of EIDE. ATAPI ATA Packet Interface Uitbreiding van de ATA-specificatie om naast harde schijven ook CD-ROM drives aan te kunnen sturen. Atari Amerikaanse fabrikant van homecomputers, waaronder de Atari 520 ST uit 1985. Concurreerde met Commodore, Sinclair en Tandy. Atari lanceerde in 1972 het eerste videospelletje genaamd Pong. ATB All Trunks Busy Amerikaans monotoon telefoonsignaal van 120 pulsen per minuut, om aan te duiden dat alle lijnen bezet zijn. AT command Specifieert de inbelparameters en het gedrag van een modem. ATCP AppleTalk Control Protocol Protocol om AppleTalk op te zetten over PPP. ATDM Asynchronous Time-Division Multiplexing Manier om informatie te verzenden via standaard TDM, met dat verschil dat de gebruikers alleen tijd beschikbaar krijgen als daar behoefte aan is. ATG Address Translation Gateway ATIP Absolute Time In Pre-groove Sector op een lege CD-R waaruit je fabrikant, capaciteit en kwaliteit van het schijfje kan aflezen. Athlon Benaming voor de AMD K7-processor. ATM * Adobe Type Manager: Populair lettertypesysteem ter concurrentie met Microsoft TrueType. * Asynchronous Transfer Mode: WAN-protocol voor netwerken op basis van glasvezel, dat bandbreedtes haalt van 155 Mbit/s tot 622 Mbit/s. Belangrijkste nadeel is de relatief hoge kost. ATM maakt gebruik van kleine pakketjes van 53 bytes en wordt soms ook cell relay genoemd. ATM werd ontwikkeld voor transmissie via E3, SONET en T3. Zie ook frame relay. * Automatic Teller Machine: Geldautomaat. ATMARP ATM Address Resolution Protocol atob ASCII to binary Unix-programma om gecodeerde ASCII-bestanden terug in hun oorspronklijke binaire vorm te krijgen. Zie ook btoa. ATP * Adaptive Tolerant Protocol: modemprotocol dat verschillende standaarden verenigt * AppleTalk Transaction Protocol * All Tests Pass * Available to Promise at sign Het apestaartje (@) dat voorkomt in e-mailadressen, bvb. manuel.allaert@advalvas.be. AT&T American Telephone and Telegraph De Amerikaanse telefoniemaatschappij attenuation Verzwakking of vermogensverlies van een signaal in functie van de afstand, uitgedrukt in decibel. attribute Kenmerk of eigenschap van iets. ATU-C ADSL Termination Unit - Central Office Het downstream kanaal van een ADSL-verbinding. ATU-R ADSL Termination Unit - Remote Het upstream kanaal van een ADSL-verbinding. ATW Atari Transputer Workstation ATX Advanced Technology Extended Moderne moederborden hebben een zogenaamde ATX-form factor. In vergelijking met de oudere AT-moederborden zijn de componenten 90° gedraaid, waardoor de processor in de luchtstroom van de ventilator staat. Alle poorten zijn op een vaste plaats op het moederbord geïntegreerd. audio Alles wat met geluid te maken heeft. Voor de mens zijn dit signalen tussen 20 en 20000 Hz. audio codec Zoals G.711, G.722, G.723, G.728 en G.729. AUDIT Automated Data Input Terminal audit trail De records in een logboek-bestand die een bepaalde computeractiviteit bewijzen. AUDIX Audio Information Exchange AUI Attachment Unit Interface Aansluiting om Ethernet-toestellen te verbinden met een verschillende kableringssysteem, bvb. coax, twisted pair of glasvezel. AUP Acceptable Use Policy Beleid toegepast door organisaties die toegang tot het Internet aanbieden. Deze code bepaalt de rechten en plichten van een gebruiker, wat toegestaan is en niet. AURP AppleTalk Update-Based Routing Protocol Methode om AppleTalk trafiek te transporteren via een vreemd protocol. Laat een connectie toe tussen 2 aparte AppleTalk netwerken via een vreemd netwerk (zoals TCP/IP) om zo een AppleTalk WAN te vormen. Zo'n connectie heet men een AURP tunnel. AUSM ATM User Service Module authenticatie Beveiligingsproces waarbij de gebruiker wordt gecontroleerd of hij werkelijk diegene is voor wie hij zich uitgeeft. Authentificatie gebeurt vaak door het opgeven van een naam en bijhorend wachtwoord. autorisatie Beveiligingsproces waarbij wordt gecontroleerd of de gebruiker in kwestie wel voldoende rechten heeft voor de bewerking dat hij wil uitvoeren. AUX AUXilary reserveaansluiting AUXF Auxiliary Frame AVAPI Anti-Virus API API met anti-virus functies. avatar Driedimensionele voorstelling van chatpersonages. Avatars zijn volgens het Hindoeïsme de belichamingen van een God op Aarde. AVATAR Advanced Video Attribute Terminal AVD Alternate Voice Data AVI Audio Video Interleaving Standaard bestandsformaat voor videofilmpjes in Microsoft Windows. Bevat zowel beeld en geluid. AVIO Advanced Video I/O Eigenschap van OS/2 AVVID Architecture for Voice, Video and Integrated Data Architectuur van Cisco om vanalles door de telefoonkabels te sturen. AVK Audio Video Kernel AVM ATM voice multiplexer AVS Application Visualisation System AWB Analyst WorkBench AWG American Wire Gauge Maatstaf voor de diameter van kopergeleiders. AWT Abstract Windows Toolkit Java API waarmee programmeurs applicaties kunnen maken met GUI-componenten zoals vensters, buttons, etc. AZERTY Layout van een Frans en Belgisch toetsenbord. Zie ook QWERTY. B2B Business to Business Deeltoepassing van E-Commerce waarbij bedrijven een deel van hun informatiesysteem openstellen voor hun klanten en/of leveranciers. Zie B2C. B2C Business to Consumer Deeltoepassing van E-Commerce waarbij bedrijven een deel van hun informatiesysteem openstellen voor de consument: meestal een e-catalog en/of e-shop. Zie B2B. B8ZS Bipolar with 6-Zero Substitution Codering waarbij 6 opeenvolgende nullen worden vervangen door een speciale code. B8ZS Binary 8-Zero Substitution Codering gebruikt bij T1 en E1 circuits, waarbij 8 opeenvolgende nullen worden vervangen door een speciale code. BABT British Approvals Board for Telecommunications backbone Eén of meerdere hogesnelheidsverbindingen die de ruggegraat van een netwerk vormen. Ook de verticale bekabeling van een gebouw waarop de eindbekabeling wordt aangesloten. backbuffer Geheugenblok op een grafische kaart waarin het volgende te genereren beeld alvast wordt opgebouwd. Zie ook frontbuffer. backdoor Een achterdeur dat toegang verleent tot een computer of programma, ingebouwd door de beheerder, de programmeur of een hacker. background spoofs Manier om onzichtbare tekst in webpagina's te stoppen, meestal door tekst dezelfde kleur te geven als de achtergrond. De tekst is namelijk bedoeld voor de spiders van zoekmachines. backlit LCD LCD-scherm dat langs achteren verlicht is, om beter afleesbaar te zijn. back-office De afdelingen van een onderneming die de klant meestal niet te zien krijgt, maar wel degelijk de kernactiviteiten van dit bedrijf ondersteunen. Zie front-office. Back Orifice Hackerstool geschreven door de groep "Cult of the Dead Cow" geschreven via een trojan horse controle te nemen over een PC op afstand. backplane Hogesnelheidsverbinding waarover twee individuele componenten met elkaar communiceren. backslash Omgekeerde schuine streep (\). Wordt vooral gebruikt door MS-DOS om directories aan te duiden, bvb. C:\WINDOWS\SYSTEM. backspace Toets bedoeld om tikfouten te corrigeren. Wist de laatst getypte letters uit. backup Reservekopie van één of meerdere bestanden. Wordt teruggezet indien het oorspronkelijke bestand verloren is geraakt of foutief werd bewerkt of overschreven. BACP Bandwidth Allocation Control Protocol De regels waarbij de bandbreedte over PPP-verbindingen wordt beheerd. BACS Bankers Automatic Clearing Service Brits systeem voor elektronische transacties tussen bankinstellingen. Transacties worden afgewerkt in 3 dagen. BAD Broken As Designed balloon help Helpinformatie gepresenteerd in de vorm van kleine tekstbalonnen. balun BALanced UNbalanced Transformator om het impedantieverschil tussen een ongebalanceerd circuit (coax kabel) en een gebalanceerd circuit (twisted pair kabel) op te vangen. BAMAF Bellcore AMA Format banding * Indeling van het kleurverloop in stappen. * Horizontale strepen in de afdruk die ontstaan als de verticale beweging van het papier bij een nieuwe regel niet nauwkeurig werkt. bandwidth bandbreedte * De hoeveelheid data die per tijdseenheid over een verbinding gestuurd kan worden. Met andere woorden de capaciteit van een verbinding. De eenheid is bits/seconde. * Het frequentiebereik (gemeten in Hertz) dat een apparaat aankan. bandwidth reservation Het reserveren van bandbreedte voor oproepen met een hogere prioriteit. bang Unix-jargon voor het uitroepteken. bang path Verouderd systeem voor emailadressering in UUCP dat gebruik maakt van uitroeptekens als scheidingssymbool. Banias Codenaam voor Intel's opvolger van de Timna. Banias wordt een processor voor mobiele x86 systemen met geavanceerde energiebesparingstechnieken. bank switching Truuk om snel te schakelen tussen twee verschillende geheugenblokken. Bank switching wordt toegepast bij expanded memory. banner Een breed plaatje met daarop een advertentie. Wanneer een Internet-gebruiker op de banner klikt, gaat hij naar de website van het bedrijf dat met die banner adverteert. BAPco Benchmark om de uitvoeringssnelheid van gangbare Office-toepassingen te testen. bar code streepjescode Patroon van smalle en brede strepen algemeen gebruikt om producten te coderen. Kan worden gelezen met speciale scan-apparatuur. barfmail E-mail die terugkeert door een storing in de mailserver en bij de afzender tot enige frustratie leidt. BARRNet Bay Area Regional Research Network Amerikaans regionaal netwerk van San Francisco gestart in 1987. Deze omvat 4 campussen van de University of California (Berkeley, Davis, Santa Cruz, and San Francisco) alsook Stanford University, Lawrence Livermore National Laboratory en het NASA Ames Research Center. BARRNet maakt nu deel uit van BBN Planet. Barton Codenaam voor derde generatie van de Athlon microprocessor. De Barton heeft in vergelijking met de Thoroughbred een dubbelgrote L2-cache aan boord. base Grondtal van een getalstelsel. base64 codering Coderingsmethode toegepast in MIME om een binair bestand tot ASCII om te vormen, om mee te versturen per e-mail. Iedere groep van 24 bits wordt omgevormd in vier groepen van 6 bits, die elk in een ASCII-teken worden omgezet (A..Z,a..z,0..9,+,/). Zie ook Binhex en UUencode/UUdecode. baseband Het origineel frequentiebereik van een signaal voordat het gemoduleerd wordt naar een hoger en efficiënter frequentieberiek, bvb. bij multiplexing. BASH Bourne Again Shell Verbeterde Unix-shell, ten opzichte van de traditionele Bourne Shell. BASIC Beginners All-purpose Symbolic Instruction Code Hogere programmeertaal (3GL) op basis van simpele Engelstalige woorden. Basicode Systeem om BASIC-programma's te coderen in audiosignalen, voor opslag op geluidscassettes. Het systeem laat ook het verdelen van programma's toe via radio-uitzendingen. bastion host Zie firewall. BAT Block Address Translation batch stapel batch file Tekstbestand met de extensie .BAT die een reeks van uitvoerbare commandoregels bevat die na elkaar moet worden uitgevoerd. batch processing Het achter elkaar inlezen en uitvoeren van programmajobs. Bvb. het aanmaken, afdrukken en inboeken van facturen. baud Bits of AUdio Data Eenheid om de snelheid van een datacommunicatie uit te drukken. Zie baudrate. Baudot-code Vijfbitscodering toegepast bij telexsystemen. Laat 32 codes toe, waarvan 26 voor letters. De overige zes dienen om volgende codes een andere betekenis te geven, zoals hoofdletters, cijfers en leestekens. baud rate Het aantal modulaties per seconde. Wordt vaak verward met de bitrate. BBS Bulletin Board System Een elektronisch systeem om berichten en bestanden uit te wisselen. Een BBS kan verbonden zijn met het Internet, maar de meeste zijn dat niet. BBN Bolt, Beranek, and Newman, Inc. Hoogtechnolisch bedrijf uit Massachusetts dat het ARPANET ontwikkelde. BBN Planet Dochterbedrijf van BBN dat Internettoegang biedt aan vele Amerikanen. BCC * Blind Carbon Copy: Een manier om iemand ongemerkt een kopie te sturen van een e-mail bericht. * Block Check Character BCD Binary Coded Decimal BCP Best Current Practices Nieuwe series RFC-documenten die de configuratieopties van de diverse Internet-protocollen beschrijven om een compatibiliteit te behouden tussen de producten van diverse fabrikanten. BCL Binary Compatible Layer BCLK Bus Clock De frequentie van de uitbreidingsbus. B-Crypt Een symmetrisch cryptographisch algoritme ontwikkeld British Telecom. BCS * British Computer Society * Bull Cabling System BDC Backup Domain Controller Backup van de Primary Domain Controller: PDC. BDCS Broadband Digital Cross-Connect System SONET DCS capable of cross-connecting DS-3, STS-1 and STS-3c signals. See also DCS. BDE Borland Database Engine BDLC Bisynchronous Data Link Communications BDR Bus Device Request BDSL Broadband ADSL BECN Backward Explicit Congestion Notification Protocol gebruikt in frame relay. Zie ook FECN. BEDO-DRAM Burst EDO DRAM Een type van EDO DRAM met pipeline-technologie en extra geheugenregisters waardoor vier geheugenadressen per burst kunnen worden verwerkt. Ondersteunt geen hogere bussnelhden dan 66 MHz en werd al snel opgevolgd door SDRAM. BELLCORE Bell Communications Research bells and whistles toeters en bellen Een overvloed aan extra mogelijkheden en opties in bepaalde programma's. BELTUG BELgian Telecommunications Users Group benchmark Standaardtest om de prestaties van een computersysteem (of een onderdeel daarvan) te meten en te vergelijken met andere metingen. Zie SPECsuite, Linpack, TPC-A en TPC-B. BENTUG BElgian NT Users Group BeOS Veelbelovend besturingssysteem van de firma Be Inc. die niet doorgebroken is. Beowulf Concept om een goedkope supercomputer te bouwen aan de hand van een aantal standaard PC's die met elkaar verbonden worden via Ethernet. De eerste Beowulf cluster werd in 1994 ontworpen voor het CESDIS en bestond uit 16 Intel DX4 processoren verbonden via 10 Mbit Ethernet. BER * Basic Encoding Rules: De transfer syntax van ASN.1 * Bit Error Rate: De verhouding tussen het aantal foutieve bits verzonden en het totaal aantal bits verzonden bij een datacommunicatie. Berners-Lee, Timothy Computerwetenschapper van het CERN die aan de wieg lag van het ontstaan van het World Wide Web. Bernoulli box Opslagsysteem met verwisselbare magneetbandcasettes, genoemd naar de Zwitserse wetenschapper die het principe ontdekte. BERT Bit Error Rate Test Test waarbij het aantal bitfouten op een communicatiekanaal kan worden gemeten. Zie ook blert. besturingssysteem Programma dat de werking van de verschillende computeronderdelen bestuurt. Voorbeelden zijn Unix, CP/M, MacOS, MS-DOS en Windows. bèta testing Het uittesten van een software door een geselecteerd aantal externe klanten buiten de muren van het bedrijf waar het programma is ontwikkeld. Zie alpha testing. bèta-versie Een niet-definitieve versie van een bepaald programma. Ze wordt meestal gratis in beperkte kring verspreid, met de bedoeling het programma grondig te laten testen, zodat eventuele bugs tijdig worden ontdekt. bézier curve Een wiskundig gegenereerde lijn om een onregelmatige kromme weer te geven. BFT Binary File Transfer BFTP Batch FTP BGA Ball Grid Array chipverpakking BG/EEE Below Ground Electronic Equipment Enclosures BGP Border Gateway Protocol Interdomain routing protocol ter vervanging van EGP. BGP4 ondersteunt CIDR en gebruikt route aggregation mechanismes om de grootte van de routetabellen te verminderen. BI Backplane Interconnect BICI Broadband Inter-Carrier Interface. ITU-T standaard dat de protocollen en procedures voor het werken met breedband SVC's via publieke netwerken. bi-directioneel In twee richtingen. BIF Binary Image File BIFET Bipolar Field Effect Transistor BIFF Binary Interchange File Format BIGA Bus Interface Gate Array Big Blue Bijnaam van IBM. big-endian Methode van gegevensopslag of verzending waarbij de meest significante bit of byte eerst verwerkt wordt. Zie ook little-endian. BiLAN Belgacom Interconnection of Local Area Networks Belgacom's oplossing om bedrijfsnetwerken veilig met met elkaar te verbinden op basis van IP, Frame Relay, ATM , ISDN of leased line. binair Verwijst naar het tweetallig rekenstelsel die slechts werkt met de cijfers 0 en 1. Zie bit. binair bestand Bestand met allerlei binaire codes, bvb. een foto, programma, of spreadsheet. Tegenhanger van ASCII-bestand. BIND Berkeley Internet Name Domain Computer van de Universiteit van Berkeley die domeinnamen beheert. binary tree binaire boom Een type van gegevensstructuur waarbij ieder element verbonden is met precies twee elementen direct eronder. Een binary tree is een inverted tree met twee branches per element. Binhex BINair HEXadecimal Methode voor het omzetten van binaire bestanden naar ASCII, ontwikkeld omdat mailprogramma's enkel met standaard ASCII kunnen werken. biometrie Het vakgebied van persoonsherkenning op basis van het gezicht, iris, stem, vingerafdruk of handtekening. BIOS Basic Input/Output System Basisprogramma's die de elementaire hardware van de PC besturen. Het BIOS zit vaak in een speciale ROM of EEPROM chip op het moederbord. biosensor Verzamelnaam voor toestellen zoals een vingerafdruklezer, een irisscanner of handtekeningherkenner. BIPT Belgisch Instituut voor Post en Telecommunicatie Dit instituut stelt ondermeer het nummerinsplan op van de telefoonzones en regelt de telecom-licenties. BISAM Basic Indexed Sequential Access Method B-ISDN Broadband ISDN Breedbandvariant van ISDN dat steunt op de technologie van ATM. bit Binary digIT De kleinste eenheid van data in een computer, een eencijferig binair getal, waarde 0 of 1. bit bucket De vuilbak van Unix ook het null-device genoemd (/dev/null). bit depth Het aantal bits dat wordt gebruikt om informatie vast te leggen. Een beeld met een kleurdiepte van 8 bits kan slechts 256 kleuren tonen. Met 16 bits kan je 65,536 mogelijke kleuren weergeven en met 24 bits zijn 16,777,216 kleurniveaus mogelijk. Zie hi-color en true color. bitmap Afbeelding opgebouwd uit pixels, bvb. een foto of tekening. Zie ook raster graphic. BITNET Because It's Time NETwork Verouderd IBM-netwerk voor onderwijscomputers, vooral voor e-mail. bitrate Het aantal bits dat verzonden of ontvangen kan worden per seconde, uitgedrukt in bps. Zie ook baudrate. BIX Byte Information Exchange On-line service verzorgd door BYTE magazine van uitgever McGraw-Hill. Ze biedt o.a. nieuws uit de computerindustrie en niet-commerciële software. B-kanaal Bearer channel Het basiselement van ISDN is een draagkanaal voor spraak, video of data. Een B-kanaal heeft een snelheid van 64 kbps, voortkomende uit de standaard voor analoge lijnen, nl. 8000 samples per seconde en 8 bits per sample. B-kanalen kunnen worden gecombineerd om hogere snelheden te bereiken. Zie ook D-kanaal. Blackcomb Codenaam voor de opvolger van Windows XP. Zie ook Longhorn. black hat Term voor een stoute hacker die met kwaadwillige bedoelingen in computersystemen binnenbreekt. Zie white hat. black hole Gebied op het Internet waar packets wel binnengaan, maar waaruit ze niet terug verschijnen vanwege een slechte configuratie. blade server Modulair uitbreidbare serverkast met telkens een volledig systeem (processor, geheugen en soms een harde schijf) op een inschuifbaar moederbord. Deze techniek laat toe om de verwerkingscapaciteit geleidelijk uit te breiden en is bovendien ook plaatsbesparend. bladspiegel De totale indeling van de tekst op een pagina. Zie ook zetspiegel. BLAST Blocked Asynchronous Transmission bleed Een illustratie of grafisch element uitbreiden tot buiten de spiegel van een pagina, dus tot in de marges van een pagina. blend Vermengen. Combinatie van twee of meer kleuren zonder zichtbare overgangen. BLER Block Error Rate De verhouding tussen het aantal verzonden blokken met fouten en het totaal aantal verzonden blokken. BLERT Block Error Rate Test Testmethode van een datacommunicatielijn die realistischer is dan een BERT. BLOB Binary Large OBject block blok * Een aantal gegroepeerde records. * Een gegevensblok van 512 of 1024 bytes. blocking factor Het aantal records in een blok. blokvercijfering Encryptiemethode waarbij de orginele tekst in opeenvolgende blokken wordt verdeeld die elk met dezelfde sleutel worden vercijferd. Blokvercijfering wordt gebruikt bij DES, Blowfish, en IDEA. Blowfish Encryptie-algoritme ontwikkeld door B.Schneier in 1994. Werkt met 64-bit blokken en een sleutel met variabele lengte tot maximum 448 bits. Blowfish is specifiek ontworpen voor 32-bit systemen en is dan ook beduidend sneller dan DES. Zie ook IDEA en RSA. blue bomb Datapakket die naar een bepaalde type van computer wordt gezonden, waarvan men weet dat het besturingssysteem er geen weg mee kan en crasht. Zie ook blue screen. Bluetooth Radiotechnologie op laagspanning ontwikkeld door Ericsson als vervanger van infraroodcommunicatie. Bluetooth moet een radiografische communicatie opzetten tussen draagbare apparatuur zoals notebooks, organizers en GSM-telefoons. De gebruikte frequentieband is 2,4 GHz. Het bereik is maximaal 10 meter en de snelheid moet 1 MB per seconde halen. blue screen Fameus blauwkleurig scherm met een foutmelding. Treedt op als Windows 9x of Windows NT crasht. blur Vervagen van de randen of lijnen van een kleurzone of tussen twee beelden om zo een continu kleurverloop te krijgen. Blu-ray Disc Opvolger van de huidige DVD, waarbij een blauw-violette laser van 405 nm tot 27 GB op één zijde van een DVD-schijf kan lezen. Ook aangeduid met DVD-27 ipv DVD-9. BLV Busy Line Verification BMC Basic Monthly Charge BMEWS Ballistic Missile Early Warning System BMIC Bus Master Interface Controller Zie bus master. BMMC Basic Monthly Maintenance Charge BMP Beeldformaat voor bitmapafbeeldingen zoals standaard gebruikt bij Windows Paintbrush (Microsoft). BNC-connector Bayonet Neill-Concelman Aansluiting voor een coaxiale kabel uitgevonden Mr. Neill-Concelman, vaak gebruikt op oudere netwerkkaarten. BNF Backus-Naur form Notatievorm gebruikt om de syntaxis van programmeertalen te beschrijven. BNF werd in de jaren 60 ontwikkeld door John Backus en Peter Naur. BO2K Back Orifice 2000 Trojan horse programma van de hackersvereniging 'Cult of the Dead Cow'. Indien je PC er mee besmet geraakt, kunnen anderen je PC benaderen zolang je Internet-verbinding open staat. BOB * Baan On Board: applicatieserver van een bepaalde fabrikant voorgeconfigureerd met de Baan ERP-applicatie * Break-Out Box: Een verloopfiche waarin de individuele draden tussen de pinnen kunnen worden aangepast. BOCA Borland Object Component Architecture BOD Bandwidth On Demand body text platte tekst De categorie van tekst waaruit het grootste deel van een document bestaat. BOF Begin-Of-File bogus onzin bold vette tekst BONDING Bandwidth ON Demand INteroperability Group Protocol voor het bundelen van meerdere ISDN B-kanalen tot één sneller kanaal. BONDING werd ontwikkel voor videovergaderen en vereist speciale hardware. Vandaag heeft men echter de voorkeur aan MLPPP. bookmark bladwijzer Middel om de URL van een interessante webpagina in je browser op te slaan. Hierdoor kun je je favoriete paginas later snel heroproepen. boolean Verwijst naar de logicatheorie van Boole. boolean operator De logische operatoren AND, OR en NOT. boolean search Zoekopdracht aan de hand van de logische operatoren AND, OR en NOT. Boole, George Engelse wiskundige (1815-1864) die de grondlegger is van de Boolse algebra en hiermee de relatie aantoonde tussen logica en wiskunde. BOOST Borland Object Oriented Software Technology boot drive De drive waarvan de computer opstart, gewoonlijk de hard disk. Mogelijks ook diskette of CD-ROM. booten Het opstarten van een computer. Zie cold boot en warm boot. BOOTP Bootstrap Protocol Protocol om de netwerkparameters van de verschillende werkstations in te stellen vanaf een centrale server. Opgevolgd door DHCP. BOPS Acroniem dat slaat op de 4 grootst ERP-fabrikanten: Baan, Oracle, Peoplesoft en SAP. border rand BOS/TP Bull Open Software Transaction Processor BOSS Billing and Order Support System bot Afkorting van robot. Slaat meestal op een programma die volledig zelfstandig het Internet afspeurt naar bepaalde zaken. BOT Begin-Of-Tape bottleneck flessenhals De plaats waar een opstoppingsprobleem ontstaat, bvb. een trage harde schijf. bounce Als een e-mail niet bij de bestemmeling geraakt, komt het terug naar de verzender. BPB BIOS Parameter Block Zie BIOS. BPDU Bridge Protocol Data Unit BPDUs zijn berichten die worden uitgewisseld tussen bridges en routers die gebruik maken van het spanning tree algoritme. De informatie in de BPDU-pakketten wordt gebruikt om inefficiënte routes uit te schakelen. BPI Bits Per Inch BPON Broadband Passive Optical Network BPR Business Process Reengineering Het continu aanpassen van de bedrijfsprocessen aan de dynamiek van de marktsituatie. BPS Bits Per Second De snelheid waarmee een datacommunicatie verloopt, bijvoorbeeld bij modems. BPSS Basic Packet Switching Service BPU Branch Prediction Unit Onderdeel van een microprocessor uitgerust met pipelines om sprongopdrachten te voorspellen , zodat foutieve pijplijnen zo min mogelijk voorkomen, en het prestatieverlies hiervan tot een minimum beperkt blijft. brackets De tekens < en > branch * spronginstructie * een tak van een tree structure. break splitsing Het onderbreken van de lopende tekst. We onderscheiden line break, column break en page break. BRGC Binary Reflected Gray Code BRI Basic Rate Interface ISDN-verbinding geschikt voor thuisgebuik en kleine bedrijven. BRI bestaat uit 2 B-kanalen van 64 kbps en 1 D-kanaal van 16 kbps. bricks and mortar bakstenen en mortel Een type van onderneming die via een traditionele fysieke aanwezigheid zaken doet, nl. een winkel. In tegenstelling met clicks and mortar. bridge Toestel dat twee gelijksoortige netwerken met elkaar verbindt, vaak ter bevordering van de performantie en de beveiliging. BRIEF Basic Reconfigurable Interactive Editing Facility BRIO Belgacom Reference Interconnect Offer Het geheel aan voorwaarden voor het gebruik van het Belgacom netwerk door een andere operator. broadband breedband Alles wat breder is dan een 4 kHz telefoonkabel. Coaxkabels kunnen gemakkelijk tot 300 MHz worden gebruikt, en worden ingedeeld in kanalen van 6 MHz: 3 Mbps voor analoge televisie en 1,4 Mbps voor audio van CD-kwaliteit. broadcasting uitzenden Het versturen van informatie naar iedereen op het netwerk, o.a. gebruikt bij Ethernet en Token Ring. Zie ook unicasting en multicasting. broadcast network Type van netwerk, waarbij alle nodes hetzelfde comminicatiekanaal gebruiken. Boodschappen worden gelijktijdig verstuurd naar alle nodes op het netwerk. Tegengestelde van multicast network. broken link Een hyperlink die verwijst naar een onbestaande webpagina, vaak een verhuisde webpagina. broken pipe broncodering Methode voor datacompressie waarbij bitstromen gemanipuleerd, rekening houdend met specifieke eigenschappen van de gegevens in kwestie. Meestal gaat het om lossy compression. Voorbeelden hiervan zij differentiële codering, transformaties en vectorkwantisering. Brookdale Codenaam voor de Intel i845 chipset die goedkope SDRAM-systemen mogelijk moet maken. brouter bridging router Een toestel dat de functies van een bridge en router combineert. Een brouter routeert specifieke types van pakketten (bvb. TCP/IP) terwijl andere pakketten gewoon worden doorgegeven. brownout Kettingreactie van Internetservers die door overbelasting uitvallen en zo voor Internet-opstoppingen zorgen. browser Een clientprogramma om informatie te bekijken. Netscape Navigator en Microsoft Internet Explorer zijn webbrowsers: ze dienen om webpaginas te bekijken. ACDSee is een image browser. 'To browse' betekent bladeren. browser-safe palette Een kleurenpalet met 216 kleuren die er precies hetzelfde uitzien, zowel in Microsoft Internet Explorer als in Netscape web browsers. BRS Big Red Switch Jargon voor de aan/uit-knop van een computer. BS * BackSpace: toets om een typefout te wissen * Banded Signaling BSAM Basic Sequential Access Method BSC * Binary Synchronous Communication * Base Station Controller: Een onderdeel van een GSM netwerk dat zorgt voor het ordelijk beheer van de verbindingen tussen mobiele telefoons en het netwerk. De BSC zorgt ook voor zogenaamde handovers van het ene basisstation naar een andere als de mobiele telefoon tijdens het gesprek van één cel naar een andere cel verplaatst. BSCS Bachelor of Science in Computer Science BSD Berkeley Software Distribution BSI British Standards Institute Brits normalisatie-instituut, dat lid is van de ISO. BSP Bulk Synchronous Parallelism B-spline Afkorting voor Basic Spline Systeem uit de CAD-wereld om elegante curves to maken. De controlepunten tussenin bepalen het pad van de kromme, maar zonder deze punten te raken, dus zoals magneten. Zie ook Bézier-curves. BSS Basic Service Set Benaming voor een zendcel in een draadloos netwerk. Zie ESS. BT * British Telecom: Brits telecombedrijf * Bus Terminator BTAM Basic Telecommunications Access Method btoa binary to ASCII Unix-programma om binaire bestanden te coderen naar ASCII-formaat, bvb. om ze in een tekstbestand op te nemen. Zie ook atob. BTS Base Transceiver Station Belangrijk onderdeel van een GSM-netwerk. De BTS zijn de antennes en de zenders/ontvangers met name de toegangspunten tot het netwerk. BTX Bildschirm TexT Elektronisch informatiesysteem van de Duitse Bundespost uit 1980 die werkt via de combinatie telefoon en een televisie. Later hernoemt in Datex-J en sinds 1995 bekend als T-Online. bubble jet Ink-jet technologie gebaseerd op het gebruik van warmte om inkt te verdampen. De verdampte inkt wordt onder druk op het papier gespoten. bubble sort Simpel algoritme om een lijst te sorteren. buffer Tijdelijk geheugen, om snelheidsverschillen en tijdsverschillen op te vangen bij datatransmissie. buffer flipping Proces waarbij de grafische chip de frontbuffer en een backbuffer omwisselen. Zie ook triple buffering. bug Een fout in een programma, waardoor het anders of slecht functioneert, of soms zelfs crasht. buggy Een programma is buggy als het nogal veel bugs bevat. bulkmail Een e-mailbericht dat naar een groot aantal geadresseerden wordt verstuurd, vaak een nieuwsbrief of publiciteit. bullet opsommingsteken bulletproof Wordt gezegd van software die zware testen met succes heeft doorstaan. bump map Simpele textuur die de illusie van reliëf aan een oppervlak geeft. bundled software De gratis software die fabrikanten van hardware er gratis bijleveren. Een compleet product verkoopt immers beter. burn-in Testprocedure waarbij nieuwe computers alvorens de fabriek te verlaten een lange tijd in werking worden gesteld, om eventuele fabricagefouten tijdig op te sporen. BURN-proof Buffer UnderRuN proof Sanyo-techniek waarbij de CD-R niet onbruikbaar wordt wanneer de datastroom onverhoopt wordt onderbroken tijdens het schrijven ervan. burst uitbarsting, ontlading Een zeer kort signaal dat een behoorlijk grote hoeveelheid informatie transporteert. burst rate Maximale transmissiesnelheid op piekmomenten. bus Verbindingsmiddel tussen twee of meer elektronische eenheden voor de uitwisseling van signalen. BUS Broadcast Unknown Server Een netwerkknooppunt dat elk willekeurig broadcast verkeer aankan. Dit verkeer wordt gerelayeerd naar alle knooppunten in een ELAN. bus master Een speciale module op een uitbreidingskaart die ervoor zorgt dat de diverse uitbreidingskaarten gelijktijdig kunnen werken. button knop Een blokje of bolletje op een webpagina of in een programma waarop je kunt klikken om iets uit te voeren of elders heen te springen. Zie ook clickable image. button bar knoppenbalk buzz word modeterm Modetermen worden vaak gebruikt voor marketing-doeleinden: plug & play, wap, data warehouse, e-commerce, etc. BWM Broadcast Warning Message BWQ Buzz Word Quotient Aanduiding voor de hoeveelheid modetermen in een stuk tekst. BXXP Blocks eXtensible eXchange Protocol BXXP (spreek uit Beep) is een raamwerk van protocollen gebaseerd op de meest succesvolle internetprotocollen als POP3 en HTTP. Met het BXXP-raamwerk zijn een boel van die elementen pasklaar gemaakt voor allerhande ontwikkelaars. Bijkomend voordeel is dat er verschillende mogelijkheden voorzien zijn om deze verschillende protocollen te combineren. byte Een reeks van 8 bits die een ASCII-teken of geheel getal tot 255 voorstelt. C Programmeertaal ontwikkeld bij Bell Laboratories in de jaren zeventig, waarmee het besturingssysteem Unix werd geschreven. Werkt snel en is machine-onafhankelijk. De syntax is toch wat moeilijker dan BASIC en Pascal. C# Nieuwe programmeertaal van Microsoft, die deel uitmaakt van haar .NET-architectuur. C# lijkt wel wat op C++ en Java. C++ Objectgeörienteerde versie van C, ontwikkeld rond 1985 door Bjarne Stroustrup binnen AT&T. C++ is een hybride taal: je kunt er zowel imperatief (procedureel) als objectgeoriënteerd in werken. Andere objectgeoriënteerde talen zijn Smalltalk, Eiffel en Java. CA * Computer Associates: Amerikaans softwarebedrijf. * Certification Authority: Organisatie dat authenticeringscertificaten uitreikt. CAA Chaotic Ansi Artists cache Klein maar snel geheugen dat gebruikt wordt als buffergeheugen tussen een snel apparaat (bvb. een computer) en trager apparaat (bvb. een harde schijf). cache explorer Programma waarmee je de pagina's kunt opvragen die in de disk cache van je web browser zijn opgeslagen. CAD * Computer-Aided Design: Software om met behulp van een computer te ontwerpen. Tekenpakket gebruikt door ingenieurs en architecten. Men onderscheid 2D en 3D. * Computer-Aided Drafting * Computer-Aided Dispatch CADV Combined Alternate Data/Voice CAE Computer-Aided Engineering CAEM Computer Aided Engineering and Manufacturing CAI Computer-Assisted Instruction CAL Client Access License: softwarelicentie voor Microsoft-clients Computer-Assisted Learning call back Als de modem die je opbelt de verbinding verbreekt en je direct terugbelt. call center Telefooncentrale met geavanceerde computerintegratie. Vooral toepasbaar bij hulpdiensten, telemarketing en ondersteuningscentra. Voorziet meestal in de integratie met workflow-management (WFM). CALRS Centralized Automatic Loop Reporting System CALS Computer-aided Acquisition and Logistic Support CalTech California Institute of Technology Tegenhanger van het Massachusetts Institute of Technology (MIT). CAM Computer Aided Manufacturing Computergestuurde fabricage. Met een CAM-programma voer je uit wat met CAD ontworpen werd. Camino Codenaam voor de i820 chipset van Intel bedoeld voor de Katmai-processor met ondersteuning voor RDRAM en AGP4x. Zie ook Carmel en Whitney. CAN CANcel ASCII-code cancel annuleren cancelbot CAP * Carrierless Amplitude/Phase modulation: Modulatietechniek origineel gebruikt bij ADSL waarbij het signaal wordt opgedeeld in 3 delen, met name voice (0-4 KHz), upstream data, and downstream data. CAP is nu meestal vervangen door DMT. * Competitive Access Provider * Computer Aided Planning CAPI Common ISDN Application Programming Driverstandaard voor ISDN. Caps Lock Toets om de lettertoetsen in hoofdletters te schakelen. CaPSL Canon Printing System Language Printerbesturingstaal vergelijkbaar met HP-PCL. CAPTAIN Character And Pattern Telephone Access Information Network Een Japans systeem voor Viewdata. CAQ Computer Aided Quality control CAR Committed Access Rate carbon copy Elektronische kopie van een e-mailbericht, genoemd naar het oud doorslagvelletje op basis van koolstof (carbon). Cardbus Cardbus is een specificatie waarbij de gegevensoverdracht van PCMCIA-kaarten wordt opgevoerd tot meer dan 100 MB/sec. Oudere 16-bit PCMCIA-kaarten halen slechts 20 MB/sec. cardware Speciale vorm van freeware waarvan de auteur enkel vraagt dat de gebruiker hem een postkaartje stuurt. CARL Colorado Alliance of Research Laboraties Verbond van onderzoekslaboratoria in Colorado. Carmel Codenaam voor de i840 chipset van Intel. Zie ook Camino. CAROT Centralized Automatic Reporting On Trunks carrier Operator die zich beperkt tot het transport van telecom, spraak, data of multimedia. carrier select Op voorhand kiezen van een bepaalde operator, waarbij de gebruiker aan Belgacom aanduidt welke operator moet gebruikt worden voor welke oproepen. carrier preselect Het kiezen van een andere operator aan de hand van zijn prefixnummer. cartridge Verwisselbaar onderdeel van een apparaat, bvb. font cartridge, ink cartridge, memory cartridge en toner cartridge. CAS * Column Address Strobe: het fysiek opslaan van een geheuegenkolom in een geheugenmatrix. * Communicating Applications Specification: Standaard in faxmodems. * Computer Aided Screening * Computerized Autodial System cascade waterval Aanduiding voor een schakeling in serie. Cascades Pentium III processor in 0,18 µ kopertechnologie vanaf 700 MHz als opvolger van de Tanner. De Cascades wordt opgevolgd door de Foster. CASE Computer Aided Software Engineering Softwaretools om applicaties sneller te ontwerpen en eenvoudiger te onderhouden. Zie ook 4GL en RAD. case sensitive Hiermee bedoeld men dat er onderscheid gemaakt wordt tussen hoofd- en kleine letters. Bvb. Unix-paswoorden zijn case sensitive: 'sEcrEt' is niet hetzelfde als 'secret'. CAST Computer Aided Software Testing CAST-128 Encryptiestandaard voor geheime sleutels genoemd naar zijn ontwikkelaars Carlisle Adams en Stafford Tavares. CAST gebruikt een 128-bit sleutel en is eigenlijk alleen via brute force te kraken. CAT * Computer Aided Testing * Computer Aided Training * Computer Aided Translation Category 1 ISO-norm voor een kabel zonder prestatiecriterium. Category 2 ISO-norm voor een kabel met een bandbreedte van 1 MHz. Category 3 ISO-norm voor een kabel met een bandbreedte van 16 MHz. Category 4 ISO-norm voor een kabel met een bandbreedte van 20 MHz. Category 5 ISO-norm voor een kabel met een bandbreedte van 100 MHz. Geschikt voor 10/100 Mbit netwerken. Category 6 ISO-norm voor een kabel met een bandbreedte van 200 MHz. Category 7 ISO-norm voor een kabel met een bandbreedte van 600 MHz. CATLAS Centralized Automatic Trouble Locating & Analysis System CATS Cross Application Time Sheet Toepassingsoverkoepelende module binnen SAP R/3. CATT Computer Aided Test Tool CATV Community Antenna Television Amerikaanse term voor kabeltelevisie. CAU Computer Anarchists Underground caustics De lichtvlekken die ontstaan op gebogen objecten omdat het licht zich daar bundelt ten gevolge van reflectie of lichtbreking. Bijvoorbeeld als de wind waait over een wateroppervlak. CAV Constant Angular Velocity Een schijfaandrijfsysteem met een constant hoeksnelheid en toerental. Dit betekent dat de data aan de binnenkant langzamer aan de leesknop passeert, dan die aan de buitenkant. De gegevensdichtheid neemt toe naarmate het middelpunt nadert. CAV is het tegenovergestelde van CLV. CBAC Context-Based Access Control Eigenschap van bepaalde routers. C-band Frequentieband voor microgolven tussen 4 en 8 GHz. CBC Cipher Block Chaining CBD Component Based Development Applicatieontwikkeling adhv. componenten. CBDTPA Consumer Broadband and Digital Television Promotion Act CBDS Connectionless Broadband Data Services Type van WAN. CBEMA Computer and Business Equipment Manufacturers Association CBIRS Content Based Image Retrieval System Software om beelden op basis van hun inhoud te zoeken, bvb. GIFT. CBM Commodore Business Machines Bedrijf dat evolueerde van fabrikant in rekenmachines naar personal computers. Gekend van o.m. de Commodore PET, VIC-20, C-64 en de Amiga. CBMS Computer Based Message System computergebaseerd berichtensysteem CBR * Constant Bit Rate: Gegevensoverdracht aan een constante snelheid. Het tegengestelde is VBR. * Case Based Reasoning CBT Computer Based Training Computergesteunde opleiding. Zie ook tutorial. CC * Carbon Copy: Hiermee kan je aangeven dat iemand een copie van een e-mail krijgt, gewoon ter informatie. * Central Control * Cost Center * Country Code * Cluster Controller: clusterbesturingseenheid * Credit Card CCC * Chaos Computer Club: Duitse computerclub berucht voor zijn goede hackers. * Community Computer Center * Computer Control Center CCD * Charge Coupled Device: Chip met lichtgevoelige matrix waarmee beelden worden gedigitaliseerd. CCD's worden ondermeer gebruikt in camcorders en digitale fototoestellen. * Customer Configuration Document CCDP Cisco Certified Design Professional CCIE Cisco Certified Internet Expert CCIR Consultative Committee for International Radio Zie ITU-R. CCIRN Coordinating Committee for Intercontinental Research Networks Forum voor samenwerking tussen Amerikaanse en Europese onderzoekcentra. CCITSE Common Criterium for for Information Technology Security Evaluation Nu bekend als EAL4. CCITT Consultative Committee for International Telegraph and Telephone Zie ITU-T. CCN Cluster Controller Node CCNA Cisco Certified Network Associate CCNA Computer Communications Network Center CCNP Cisco Certified Network Professional CCOO Comprehensive Cost of Ownership CCP Console Command Processor CCS * Calling Card Service * Common Channel Signaling CCSS7 Common Channel Signaling System 7 De basis van het telefoonnetwerk van Belgacom. CCTAC Computer Communications Trouble Analysis Center CCTV Closed Circuit TeleVision CCU Cache Controller Unit CCUTF Corrupt Computer Underground Taskforce CCV Calling Card Validation C-Cube Systeem voor digitale beeldcompressie. CD * Carrier Detect: Modemsignaal wanneer een draaggolf aanwezig is. * Compact Disk: Handelsnaam voor een kunststof schijfje van 12 cm met een aluminiumlaag waarin de gegevens door middel van microscopische putjes worden vastgelegd. Oorspronkelijk ontworpen door Sony en Philips voor de opslag van geluid (CD-DA), maar nu ook in gebruik voor de opslag van gegevens (CD-ROM). CDA * Compound Document Architecture * Crash Dump Analyzer CDC * Control Data Corporation * Cult of the Dead Cat: virus * Cult of the Dead Cow: hackergroep die 'Back Orifice' programmeerde. CD-DA Compact Disk Digital Audio De specificatie van audio CD's is bepaald in het Red Book. CDD Common Data Dictionary CDDI Copper Distributed Data Interface Het equivalent van FDDI op twisted pair. CDE Common Desktop Environment CDF * Channel Definition Format: bestandsformaat gebaseerd op XML voor push-technologie op het web. * Consolidated Design File * Context Dependent File CDFS Compact Disk File System Bestandssysteem van een CD. CD-I Compact Disk Interactive Optische informatiedrager waarop beeldinformatie (tekeningen, grafieken, foto's, video of animaties) wordt gecombineerd met geluid (muziek, spraak, geluidseffecten) en tekst. CD-I worden afgespeeld op een televisie met behulp van een CD-I speler. De specificatie van CD-I is vastgelegd in het Green Book. CDIF Case Data Interface Format CDMA Code Division Multiple Access Technologie voor hoogwaardige digitale telefonie waarbij ieder station over de hele tijd kan beschikken over het volledige frequentiespectrum. Gelijktijdige transmissies worden met behulp van codetheorie van elkaar gescheiden. Zie ook WCDMA en TDMA. CDP Cisco Discovery Protocol CDPD Cellular Digital Packet Data Draadloos computernetwerk gebaseerd op dezelfde technologie als dat van de mobiele telefonie. CD-R Compact Disk Recordable Eenmalig beschrijfbare CD-ROM. Zie Orange Book. CSDRAM Cached DRAM Geheugentype voorzien van een SRAM-buffergeheugen waardoor herhaaldelijke geheugenverzoeken sneller kunnen worden beantwoord. CD-ROM Compact Disk Read Only Memory Opslagmedium met een capaciteit van ongeveer 650 megabyte, voor data, software, beeld en geluid. Bedoeld voor gebruik door een computer. De specificaties zijn vastgelegd in de Yellow Book. Voor uitwisselbaarheid moet tevens voldaan worden aan de ISO-9660 norm. CD-ROM-XA Compact Disk Read Only Memory Extended Architecture CD-ROM met uitbreidingen op het Yellow Book en elementen uit Green Book (CD-I). Hiermee kunnen ondermer data CD's gemaakt worden met tussenliggende audio-fragmenten. CD-RW Compact Disk ReWritable Herbeschrijfbare versie van een CD-ROM, tot 1000 keer. CDS Current Directory Structure CDSL Consumer Digital Subscriber Line Rockwell's goedkopere variant van ADSL, omdat er geen splitter moet worden geïnstalleerd bij de eindgebruiker. CDSL maakt geen gebruik van DMT of CAP, maar haalt toch nog 1 Mbps downstream. CD-V Compact Disk Video Compact disk met ongeveer 5 minuten analoge video en 20 minuten digitale audio. Meer bekend onder de naam laser disc. CD-WO Compact Disk Write Once Eenmalig beschrijfbare CD-ROM, nu CD-R geheten. CEDAR Computer Enhanced Digital Audio Restoration cel Kleinste eenheid van informatie bij ATM-schakelingen. Elke cel bestaat uit een 5-byte header en 48 bytes informatie. Celeron Goedkope versie van de Pentium II processor bestemd voor de low-end markt. Zie ook Covington en Mendocino. Centrex Central Office Exchange Service Centrex is een software van de openbare telefooncentrale die alle diensten levert die normalerwijze worden aangeboden door een PABX. De gebruiker heeft dus geen speciale uitrusting nodig, aangezien de lijnen, of ze nu analoog of digitaal zijn, rechtstreeks afkomstig zijn uit het openbaar netwerk. Centronics Genormeerde aansluiting voor computers en randapparaten. Hoofdzakelijk gebruikt om een printer aan te sluiten. Vaak ook gewoon parallele poort genoemd. CEPIS Council of European Professional Informatics Societies Organisatie die in 1997 het ECDL in het leven riep. CEPS Color Electronic Prepress System CEPT Conference Europeane des Poste et Telecommunications Samenwerkingsverband tussen 26 Europese PTT's, die voorstellen doet aan de ITU-T. CERDIP Ceramic DIP chipverpakking Cerf, Vincent Wordt vaak als de vader van Internet beschouwd. CERN Centre Europienne pour la Récherche Nucléaire Europees laboratorium voor deeltjesphysica te Genève waar in 1990 het World Wide Web werd geboren. Hier werktten Robert Calliau en Tim Berners Lee aan de concepten van HTML en HTTP. CERT Computer Emergency Response Team Rampenbestrijdingsteam opgericht door DARPA in 1988 na het incident met de Internet-worm. Zoekt naar oplossingen voor allerlei beveiligingsproblemen. CESDIS Center of Excellence in Space Data and Information Sciences Onderaannemer van de NASA gevestigd nabij het Goddard Space Flight Center in Greenbelt, Maryland. CFB Cipher Feedback CFCA Communications Fraud Control Association CFML ColdFusion Markup Language CFR Code of Federal Regulations CFV Call For Votes Beslissingsstadium waar wordt opgeroepen tot stemmen over gedane voorstellen. CGA Colour Graphics Adapter Videostandaard van IBM met 16 kleuren in tekstmode. De grafische mode ondersteunde tot 4 kleuren in een maximale van 640 x 200. Opgevolgd door MCGA, EGA en VGA. CGI Common Gateway Interface Scripttaal om informatie uit te wisselen tussen databanken en HTML-documenten. CGI-scripts draaien niet lokaal, maar op de webserver. cgi-bin Unix-directory waarin meestal de CGI-scripts staan. CGM Computer Graphics Metafile Standaard bestandsformaat voor grafische metafiles bekend als ANSI X3.122 uit 1986. CGMP Cisco Group Management Protocol CGMS/A Copy Generation Management System Systeem voor beveiliging van analoge videostroomgegevens. Zie ook DTCP channel kanaal * Logisch pad toegewezen door het besturingssysteem tussen een gebruikersproces en een fysisch apparaat, voor het uitwisselen van informatie tussen beide. * Kanaal voor dynamische informatieverstrekking, gebruik makend van push-technologie. * Spraakkanaal gebruikt bij IRC. channel hopping kanaalhuppelen Het herhaaldelijk wisselen van IRC-kanalen door ongeduldige chatters. CHAP Challenge Handshake Authentication Protocol Manier van authenticatie die een geautomatiseerde toegang mogelijk maakt, zonder dat je er een inlogscherm aan te pas komt. CHAP is veiliger dan PAP omdat de wachtwoorden versleuteld worden verzonden. CHAP wordt enkel ondersteunt door PPP-verbindingen. CHAPS Clearing House Automated Payment System Brits systeem voor elektronische transacties tussen bankinstellingen. Bedoeld voor grote belangrijke transacties die nog dezelfde dag moeten worden afgewerkt. chatbox Webpagina speciaal ingericht om te chatten. chatten Babbelen op elektronische wijze via het Internet, wat betekent dat 2 of meerdere personen gelijktijdig tekstboodschappen kunnen uitwisselen met elkaar. Zie IRC. cheat Vals spelen in een computerspelletje. checkbox aankruishokje checksum Controlegetal berekend uit een blok gegevens, dat nuttig is bij foutdetectie. CHINA Communist Hackers In North America hackersgroep CHIPS Clearing House Interbank Payment System Amerikaans systeem voor elektronische transacties tussen bankinstellingen. De transacties worden nog dezelfde dag afgewerkt. chipset Een tweetal chips die de verschillende databussen van een PC besturen: de Northbridge en de Southbridge. Chromalin Een 'colourproof' systeem van DuPont. chrominantie Informatie over het kleur van beeldpunten. Neutrale grijstinten hebben geen chrominantie, enkel luminantie. Kleurbeelden zijn een combinatie van luminantie en chrominantie. CHRP Common Hardware Reference Platform CHS Cylinder Head Sector Een combinatie van drie cijfers die de plaats van een informatieblok op een harde schijf aanduidt. churn Change & Turn Zo gauw een nieuwe technologie kritische massa bereikt, breekt die door, waarna gevestigde technologieën aan belang inboeten. CIA Central Intelligence Agency CIAC Computer Incident Advisory Capability Organisatie opgericht door het DOE in 1989 (na het incident met de Internet Worm) dat diensten levert inzake computerbeveiliging. CIC Carrier Indentification Code Cijfercode die een telefonieaanbieder identificeert. CICS/VS Customer Information Control System/Virtual Storage Systeemprogramma van IBM. CIDR Classless Inter-Domain Routing Techniek om meerdere routers te groeperen tot één geheel, waardoor minder routeringsgegevens moeten worden bijgehouden. CIDR wordt ondermeer toegepast in BGP4. CIELAB Internationaal gestandardiseerde kleurruimte met alle zichtbare kleuren. CIF Common Intermediate Format Internationale videostandaard. Zie QCIF. CIFS Common Internet File System CIM * Compuserve Information Manager -Computer Integrated Manufacturing CIO Chief Information Officer CIP * Channel Interface Processor * Certified Internet Professional: erkende opleiding van Novell. ciphertext geheimschrift Versleutelde tekst, bekomen door het encrypteren van zgn. plaintext. CIR Committed Information Rate Gegarandeerde bandbreedte zoals mogelijk via Frame Relay. circular queue cirkelvormige wachtrij Tegengestelde van een linear queue. CIRC Cross-Interleaved Reed-Solomon Code De enige foutcorrectie die nodig is voor voor CD-DA en ook gebruikt als eerste foutcorrectie in CD-ROM. Het gebruik van CIRC levert één niet-corrigeerbare fout op 10^9 bytes op. circuit Communicatiepad tussen twee of meerdere punten. circular reference Ontstaat wanneer een formule van een bepaalde cel in een spreadsheet verwijst naar zichzelf. CIS Compuserve Information Service Zie CompuServe. CISA Certified Information Systems Auditor CISC Complex Instruction Set Computer Microprocessorarchitectuur met veel ingewikkelde instructies. Algemeen beschouwd minder efficiënt dan RISC. CIT Computer Integrated Telephony CIX * Compulink Information eXchange: Britse elektronische dienst, vergelijkbaar met CompuServe. * Commercial Internet eXchange: punten waar het globaal Internetverkeer wordt doorgegeven. CL2 CAS Latency 2 Snelheidsaanduiding van SDRAM geheugenmodules. CL2 is sneller dan CL3. CLASS Centralized Local Area Selective Signaling Class 1 faxmodem In 1990 werden een aantal Hayes AT commando's goedgekeurd om een faxkaart te laten communiceren met een PC. Een Class 1 faxmodem maakt een verbinding en verzorgt de transmissie. Het rasteren en decoderen moet via de PC gebeuren, waardoor de PC nogal zwaar belast wordt. Class 2 faxmodem Bij deze standaard gebeurt ook het coderen en decoderen van het beeld, de foutcorrectie en lijnopvolging door de faxmodem, waardoor de PC haast niet meer belast wordt. Class A IP-adresruimte met 16 miljoen nodes voor zeer grote bedrijven, bvb 126.x.x.x. Class B IP-adresruimte voor bedrijven met 65536 adressen, bvb 12.34.x.x. . Class C IP-adresruimte voor kleine bedrijven met 254 nodes, bvb 192.168.1.x. Class D IP-adresruimte voor met slehcts 1 node, bvb 224.123.123.123. Classless IP addressing Mechanisme waarbij een ISP een beperkt aantal IP-adressen kan toewijzen uit een Class A, Class B of Class C adresruimte, bvb 198.200.33.1 tot 198.200.33.24. Clawhammer Codenaam voor een nieuwe processor van AMD, bedoeld voor het desktopgamma. CLEC Competitive Local Exchange Carrier CLI * Calling Line Identification: Identificatie van wie u opbelt. * Command Line Interpreter: Methode om een computer te besturen door opdrachten in te tikken op het toetsenbord. Tegenovergestelde van GUI. clickable image Plaatje waarop je met de muis kunt klikken, met een bepaalde actie als gevolg. Bijvoorbeeld een button of een image map. clickrate Het gemiddelde percentage dat een bepaalde hyperlink op een webpagina wordt aangeklikt. clicks and mortar Een type van onderneming die via een website zaken doet, ipv de traditionele manier: bricks and mortar. clickstream Het aantal pagina-oproepen tijdens het bezoek aan een website. clickstream analysis Analyse van het klikgedrag van de bezoekers op een bepaalde website. CLID Calling Line Identification client Een programma dat je gebruikt om contact te leggen met een server. Een webbrowser is een client om informatie van een webserver op te vragen. client/server system Een systeem dat bewust gebruik maakt van client- en serversoftware om de taken te verdelen. CLIM Common Lisp Interface Manager CLIP * Calling Line Identification Presentation: functie die het nummer van de oproeper op het display de ontvangende telefoon toont. * Compressed Line Internet Protocol: De gecomprimeerde versie van SLIP. clip art Een verzameling kant-en-klare tekeningen die kan worden gebruikt om teksten te illustreren. CLIR Calling Line Identification Revocation Je correspondent ziet je nummer niet omdat de CLIP functie wordt onderdrukt. Deze dienst is meestal een optie. CLM Career Limiting Move CLNP Connectionless Network Protocol Netwerkprotocol voor de OSI protocol stack ontwikkeld door de ISO. CLNP is nogal gelijkaardig aan IP, met uitzondering van de NSAP-adressen. CLNS Connectionless Network Service Synoniem voor SMDS. CLOS Common Lisp Object System CLR Cell Loss Ratio In ATM, de verhouding tussen het aantal mislukte cellen en aantal succesvol verzonden cellen. CLTP Connectionless Transport Protocol Het OSI-equivalent van UDP. cluster De kleinste opslageenheid op een gegevensdrager zoals een harde schijf. CLUT Color Look-Up Table Tabel die het kleurenpalet van een bitmap bevat. Door gebruik van een CLUT kan ook aan beeldcompressie gedaan worden. CLV Constant Linear Velocity Principe gevolgd door een cd-rom lezer. De gegevens op de schijf passeren de leesknop aan eenzelfde snelheid. De gegevensdichtheid is constant. Hierdoor draait de schijf sneller als de gegevens aan de binnenkant van de schijf moeten worden gelezen. CMF Creative Music Format CMIP Common Management Information Protocol OSI network management protocol voor het controleren van heterogene netwerken. CML Chemical Markup Language Branche-specifiek versie van XML CMMS Computerized Maintenance Management Software CMMU Cache/Memory Management Unit Motorola-chip. CMOS Complementary Metal Oxide Semiconductor Geheugenchip die heel weinig stroom verbruikt. Wordt in combinatie met een batterij gebruikt om de systeeminstellingen van je PC bij te houden. CMP * Cellular MultiProcessing: Serverarchitectuur ontwikkeld door Unisys, Intel en Microsoft. * Certificate Management Protocol: X.509 standaard betreft PKI. CMS Color Management System Systeem voor kleurbeheer. CMT Cellular Mobile Telephone CMTS Cable Modem Termination System CMU Carnegie-Mellon University CMYK Cyan Magenta Yellow Key Kleurmodel van subtractieve kleurmenging aan de hand van de vier primaire drukkleuren: cyaan, magenta, geel en zwart. CMYK wordt toegepast bij de kleurendruk en is tegengesteld aan RGB. CN Change Notice CNA Certified NetWare Administrator: erkende opleiding van Novell voor netwerkbeheerder. CNAPS Co-Processing Node Architecture for Parallel Systems CNC Computerized Numerical Control CNE Certified Novell Engineer: erkende Novell-opleiding betreft het ontwerpen, installeren en configureren van Novell-netwerken. CNI * Certified Novell Instructor * Common Network Interface CNMI Common Network Management Interface CNN Cable News Network CNO Cisco Networking Office Cisco's productgamma voor de SOHO-markt, bestaande uit lichte hubs, switches, routers en firewall systemen. CNR Carrier to Noise Ratio CNS Central Nervous System COAM Customer Owned And Maintained Term voor apparatuur dat eigendom is van de klant. Zie ook CPE. coaxiale kabel Een kabel waarbij de ene geleider de andere helemaal omringt. Coaxkabels kunnen hogere frequenties vervoeren tegen een grotere bandbreedte en over langere afstanden dan twisted pair kabel. Coaxkabels worden ondermeer gebruikt bij TV-distributie. COBOL COmmon Bussiness Orientated Language Hogere programmeertaal, voornamelijk gebruikt voor administratieve toepassingen. COBOL werd in 1960 ontwikkeld door Grace Hopper, gebaseerd op Flow Matic. cobweb site Een website met een gedateerde inhoud en/of grafische vormgeving. COCOT Customer Owned Coin Operated Telephone COD * Career Opportunity Days * Cash On Delivery CODASYL Conference On DAta SYstems Languages Vooral gekend van hun definities inzake databanken. CODE Crackers of Digital Equipment CODEC * Coder and Decoder * Compressor and Decompressor COFF Common Object File Format Bestandsformaat. CO-IPX Connection Oriented IPX ATM-protocol gebaseerd op IPX. COLD Computer Output to Laser Disk collect call Telefoonverbinding waarin de ontvanger de kosten betaalt. colon Het dubbele puntteken (:). ColorKey Een colourproof-systeem van 3M. color palette kleurenpalet Tabel met de gebruikte kleuren in welbepaalde bitmap. Meestal 4, 16 of 256 kleuren. ColorSync Kleurbeheersysteem van Apple. Colossus Geheime Britse computer speciaal ontworpen voor crypto-analyse. Zie ook Enigma. Coltan Zeldzaam erts uit Ruanda, Burundi en Oeganda dat uitstekend geleid en hittebestendig is. Het wordt gebruikt in de fabricage van computers en GSM's. column balance kolomevenwicht Deze functie dwingt af dat een tekst zich netjes verdeeld over de kolommen, zodat overal dezelfde ruimte wordt benut. column break Het onderbreken van de lopende tekst om een nieuwe kolom te forceren. Zie ook line break en page break. COM * Component Object Model: Objectarchitectuur van Microsoft. * Computer Output on Microfilm: Het afdrukken op microfilm. COMDEX COMputer Dealer's Exposition Amerikaanse computerbeurs. COMET Cornell Macintosh Emulator for Terminals Telnet-versie van Cornell voor de Mac met 3270 terminalemulatie voor communicatie met IBM mainframes. command line opdrachtregel Commodore Succesvolle fabrikant van homecomputers uit de jaren 1980-1986. Produceerde ondermeer de PET, VIC-20, Commodore 64 en de Amiga-reeks. Concurrent van Atari, Tandy en Sinclair. communicatie Transmissie van informatie. compatible Twee hardware-apparaten zijn compatibel als ze op elkaar kunnen aangesloten worden. Twee software-programma's zijn compatibel als ze gegevens met elkaar kunnen uitwisselen. Bepaalde software is compatibel met bepaalde hardware als de combinatie samenwerken kan. Zie ook backward compatble en upward compatible. compiler Programma dat broncode van een hogere programmeertaal vertaalt naar machinetaal. COM port Seriële poort van een PC, meestal voor het aansluiten van een muis, modem, printer of plotter. De connector is ofwel van het type DB-25, DB-9 of PS/2. composite Samenstelling van afbeeldingen, grafische voorstellingen en tekst. composite image Een foto of andere afbeelding die is opgebouwd uit een combinatie van verschillende beelden. composite video Samengesteld beeldsignaal waarbij de kleureninformatie gecombineerd naar de monitor gestuurd wordt. Tegengestelde van een RGB-signaal. compound document Een document die OLE objecten bevat (linked or embedded). compressie Techniek om grote bestanden kleiner te maken, waardoor ze minder schijfruimte innemen en ook sneller kunnen worden verstuurd. Bestanden worden gecomprimeerd met behulp van speciale algoritmes die frequent voorkomende gegevens in het bestand omzetten in kleinere codes. Diezelfde programma's kunnen ook decomprimeren, bvb. WinZip. compression artifact Een storing die soms optreedt bij het comprimeren van audio, foto's of video, omdat gebruik wordt gemaakt van lossy compression. CompuServe Amerikaanse aanbieder van diensten via elektronische weg. Begonnen als BBS, maar werkt nu via het Internet. computer Elektronisch toestel voor informatieverwerking Een typische computer is uitgerust met een verwerkingseenheid, geheugen en enkele apparaten voor invoer/uitvoer van gegevens. concatenate aaneenschakelen Het samenvoegen van twee of meerdere tekenreeksen. Bvb. "Lex" + "icon" = "Lexicon". connect time De tijdsduur van een bepaalde verbinding. CONP Connection-Oriented Network Protocol OSI-protocol CONS Connection-Oriented Network Service OSI-protocol dat verbindingsgerichte handelingen verricht voor protocollen op hogere lagen. CONOPS CONcept of OPerationS console Beeldscherm en toetsenbord om het systeembeheer te doen van een minicomputer of mainframe. contention Toegangsmethode waarbij netwerkapparatuur moet strijden met andere voor de toegang tot het fysieke medium. content provider Aanbieder van informatie op het Internet. contiguous aaneensluitend Meestal gebruikt om opeenvolgende geheugenblokken of schijfsectoren aan te duiden. contrast Verschil tussen de donkerste en lichtste delen van een beeld. controller Geheel van elektronische schakelingen die een bepaald randapparaat besturen, bvb. een hard disk controller. conventional memory De eerste 640 KB van het geheugen op een IBM-compatibele PC. Deze grens werd doorbroken via expanded memory en extended memory. cookbook Een soort van handleiding over een bapaald onderwerp. cookie koekje Een klein tekstbestand die op je computer wordt geplaatst door een bepaalde webserver. Dient voor identificatie, het verzamelen van statistische gegevens over je bezoeken aan de website in kwestie of het personaliseren ervan. COOS Commanded OOS Coppermine Codenaam voor een Pentium II processor gefabriceerd in 0,18 µ-kopertechnologie. Bestaat uit 28 miljoen transistors gefabriceerd met 0,18 µ kopertechnologie als opvolger van de Katmai. De chip is verpakt in een FC-PGA-behuizing op een SECC2-module voor moderborden met een PGA-370 socket. Op. coprocessor Extra processor dat bepaalde taken van de hoofdprocessor overneemt. Bvb. een grafische coprocessor of een math coprocessor. COPS Common Open Policy Service QOS policy exchange protocol voorgesteld als IETF-standaard. copyleftt Het recht om software aan te passen en verder te distribueren met de verplichting de oorspronkelijke makers te vermelden. Het begrip is afkomstig van de Free Software Foundation en is ondermeer terug te vinden in GNU en Linux. copyright Auteursrecht die je een wettelijke bescherming biedt dat je product door anderen zou gepikt worden om zich te verrijken. CORBA Common Object Request Broker Architecture OMG-standaard voor de gegevensuitwisseling tussen objecten van gedistribueerde toepassingen. core frequency Interne frequentie van de processor, tot stand gebracht door vermenigvuldiging van de FSB-frequentie. CORP Creators of Revolutionary Pictures corps lettergrootte, uitgedrukt in punten. corrupt file Een bestand dat beschadigd is en waarmee de software geen weg meer kan. COS * Class of Service * Corporation for Open Systems COSE Common Open Software Environment COTS * Connection Oriented Transport Services * Commodity Off-The-Shelf: computerproducten die gemeengoed geworden zijn en dus in iedere computerwinkel om de hoek verkocht worden. courseware Educatieve programmatuur Covington Codenaam voor de eerste Intel Celeron-processor aan 266 MHz, een Pentium II zonder L2-cache. CPC Collaborative Product Commerce Nieuwe categorie van software die gebruik maakt van Internettechnologie om ingenieurs, werknemers, klanten en leveranciers te laten samenwerken tijdens de volledige levensduur van een product: ontwikkeling, productie, marketing, verkoop en dienst-na-verkoop. CPE Customer Premises Equipment Apparatuur eigendom van een firma die zich ten huize van de klant bevindt, bvb. de kabelmodem bij Telenet-klanten. CPFR Collaborative Planning, Forecasting en Replenishment Op regels gebaseerde softwareroutines die voorspellingen en behoeften genereren aan de hand van historische inkooppatronen. CPH Cost Per Hour CPI * Characters Per Inch: aanduiding voor o.a. de snelheid van matrixprinters * Common Programming Interface * Corrupt Programming International: hackersgroep * Cyberspace Policy Institute * Cycles Per Instruction CP/M Control Program for Microcomputers: Besturingssysteem van Digital Research dat gebruikt werd door de eerste microcomputers, bvb. de Osborne 1. Voorloper van MS-DOS. CMP * Cost Per Minute CPL Cnaps Programming Language Zeldzame programmeertaal. CPNIE Called Party Number Information Element CPP Combinet Proprietary Protocol CPPM Copy Protection for PreRecorded Media Kopieerbeveiliging door versleuteling DVD-ROM. CPRM Copy Protection for Recordable Media Initiatief voor kopieerbeveiliging. CPS Characters Per Second Snelheidseenheid van matrixprinters, etc. CPSI Configurable PostScript Interpreter CPSR Computer Professionals for Social Responsebility Organisatie die zich bezig houdt met de sociale gevolgen van computergebruik in het algemeen en het gebruik van Internet in het bijzonder. CPU Central Processing Unit Ander woord voor microprocessor. Bestaat uit hoofdzakelijk uit de ALU en een aantal registers. CR Carriage Return ASCII-code voor een nieuwe paragraaf. crapplet Slecht gemaakte of waardeloze applet. crash Het vastlopen van een computer. Als het programma abnormaal stopt of niet meer reageert op de gebruiker. crawler Een programma dat het Internet afschuimt naar informatie. Cray Gekende merknaam van supercomputers. CRC Cyclic Redundancy Code Cyclische redundantiecode of polynomiale code Systeem van foutcontrole op gegevensblokken. Is gebaseerd op polynomen. CRC-12 CRC gebaseerd op de polynoom x^12+x^11+x^3+x^2+x+1. Wordt gebruikt bij een tekenlengte van 6 bits. CRC-16 CRC gebaseerd op de polynoom x^16+x^15+x^2+1. Wordt gebruikt bij een tekenlengte van 8 bits. CRC-CCITT CRC gebaseerd op de polynoom x^16+x^12+x^5+1. Een 16-bits controlegetal vangt alle enkele en dubbele fouten op, alsook alle burstfouten met een lengte van 16 bits of kleiner. CREN Corporation for Research and Educational Networking Het resultaat van de fusie tussen BITNET en CSNET. CRIMM Continuity RIMM Het resultaat van de fusie tussen BITNET en CSNET. crippleware Een shareware-programma waarvan de mogelijkheden beperkt zijn, om je sneller aan te zetten tot registratie. crisp Scherp maken van delen van een beeld. CRISP Complex Reduced Instruction Set Processor Mengeling tussen CISC en RISC. CRL Certification Revocation List Lijst op een LDAP-server om een account met uitgelekt paswoord of een gestolen smartcard in te trekken. CRM Customer Relationship Management Het beheer van klantenrelaties. Het behouden van klanten is al even belangrijk als het aantrekken van nieuwe! crop marks Kruisvormige lijnen op een gedrukt blad, die aangeven hoe de randen moeten worden afgesneden. cross assembler Assembler die machinecode aanmaakt voor een ander type processor dan waarop het zelf draait. crosshair richtkruis Hulpmiddel gebruikt in tekenpakketten. cross-platform Mogelijkheid om een applicatie op verschillende computersystemen (platforms) te gebruiken (bv. Sun, PC en Mac). crossposting Het versturen (posten) van éénzelfde artikel in meerdere nieuwsgroepen. crosstalk diafonie of overspraak Interferentie tussen twee signalen. CRS Computerized Reservation System Systeem voor het boeken van reizen via het Internet. CRT Cathode Ray Tube Katodestraalbuis op basis van een elektronenkanon, vormt het hart van elk traditioneel beeldscherm. CRTC Cathode Ray Tube Controller Chip die het monitorsignaal genereert aan de hand van de gegevens opgeslagen in de front buffer. Crusoe Codenaam voor een reeks van processoren van het bedrijf Transmeta, o.a. de TM 3120 en de TM 5400. Deze processoren met een laag stroomverbruik zijn speciaal bedoeld voor gebruik in allerlei draagbare toestellen. crypto-analyse De kunst van het kraken van een geheimschrift. cryptography cryptografie De wetenschap van het opstellen van geheimschriften en het versleutelen van informatie. cryptologie De overkoepelde wetenschap van cryptografie en cryptoanalyse. CS * Chip Select: Signaal op een bepaalde chip te activeren. * Code Segment: Geheugenblok voor programmacode. * Convergence Sublayer: Sublaag van AAL. C/S Gangbare afkorting voor de client/server architectuur. CSA Canadian Standards Association CSDN Circuit Switched Data Network circuitgeschakeld gegevensnetwerk CSE Certified System Engineer CSIRT Computer Security Incindent Response Team Team van experts inzake computerbeveiliging die in actie treden als er een incident gebeurt in hun regio. Zie FIRST. CSLIP Compressed Serial Line Internet Protocol Gecomprimeerde vorm van SLIP, ongeveer even snel als PPP. CSLIP staat beschreven in RFC 1144. CSMA/CA Carrier Sense Multiple Access with Collision Avoidance Netwerkprotocol gebruikt bij draadloze netwerken. Zie IEEE 802.11 en WLAN. CSMA/CD Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection Netwerkprotocol dat de basis vormt van Ethernet. Alle aangesloten apparaten luisteren continu en zwijgen tijdelijk zodra ze activiteit horen. CSNET Computer Science Network Netwerk ontstaan in 1981 door samenwerking van computergeleerden van de universiteiten van Delaware, Winsconsin, Purdue en RAND Corporation. CSNET en BITNET vormen nu samen CREN. CSNW Client Service for NetWare CSR Cell Switch Routing Routing-protocol van Toshiba. CSRAM Clock Synchronous RAM Geheugentype voor gebruik in L2-caches vanaf 400 MHz omdat PB-SRAM hiervoor niet geschikt is. CSS * Cascading Style Sheets: Standaard omtrent stijlbladen voor webbrowsers. * Content Scrambling System: Versleutelingssysteem toegepast op ongeveer een kwart van de DVD-ROMs om het copiëren tegen te gaan. Hackers en cryptologen hebben dit reeds gekraakt. Zie ook regiocode. CST Code Segment Table CSU Channel Service Unit CSV Comma Separated Value Gegevensformaat waar de verschillende velden gescheiden zijn door comma's. C&T Chips and Technologies CT * Computer Tomography * Cordless Telephony CT0 Cordless Telephony 0 Systeem voor draadloze telefonie via analoge tranmissie over twee afzonderlijke kanalen. Het frequentiegebied loopt van 31,2 tot 40,1 MHz verdeeld in 20 kanalen van 25 kHz. Het bereik was 50 tot 150 meter. CT0 werd al gauw opgevolgd door CT1. CT1 Cordless Telephony 1 Eerste Europese standaard voor draadloze telefoons uit 1983. De analoge transmissie kiest automatisch uit 40 kanalen met een bandbreedte van 25 kHz. CT1 is minder storingsgevoelig dan CT0 en ook beter beveiligd. CT1 werd opgevolgd DECT. CT3 Cordless Telephony 3 Amerikaanse norm voor draadloze telefonie. CT3 komt overeen met het Europese DECT. CTB Composed Triple Beat CTCP Client-To-Client Protocol CTI Computer-Telephony Integration Integratie van een telefoonsysteem met de computer van het bedrijf. Bvb. bij klantenonthaal, telesales of een call center. CTMS Carrier Transmission Measuring System CTO Call Transfer Outside CTOS Convergent Technologies Operating System CTRCO Calculating Tabulating and Recording Company De vroegere naam van de firma IBM, vòòr 1924. CTRL Control Afkorting voor een speciale toets van het toetsenbord. CTS * Clear To Send: Signaal gebruikt bij datacommunicatie via modems. * Carpal Tunnel Syndrome: Ziekte die ontstaat door de pols te lang te belasten bij het werken met een toetsenbord. CTSS Cray Time Sharing System CUA Common User Access Standaard bedieningsinterface voor programma's met menubalk en neerklapmenu's zoals bedacht door IBM. Later overgenomen ieder deftig DOS-programma en ook gebruikt in Microsoft Windows. CUD Computer Underground Digest CUG Closed User Group Besloten gebruikersgroep Groep van gebruikers die toegang heeft tot een niet-publieke dienst. CUI Character User Interface Gebruikersinterface die gebaseerd is op ASCII-tekens en geen icoontjes heeft. Tegengestelde van GUI. CUP Competitive Upgrade Upgrade-licentie van Microsoft, bijvoorbeeld van Wordperfect naar Word. Zie ook PUP en VUP. CUPS * Common Unix Printing System: opvolger van de LPR-architectuur. * Connection Updates Per Second cursor Speciaal teken op het beeldscherm, dat de huidige positie aanduidt. Meestal een knipperend streepje, pijltje of blokje. cursor keys De pijltjestoetsen die de cursor besturen. CU-SeeMe Programma om videoconferenties te houden via het Internet. CUSI Configurable Unified Search Engine In Nederland ontwikkelde metazoekmachine. cut and paste knippen en plakken Het elektronisch overhevelen van blokken tekst via het Windows-klembord. CVF Compressed Volume File CVM Cisco Voice Manager CVS Concurrent Versions System Systeem voor versiebeheer van programma's, waar de broncode door meerdere personen teglijkertijd onder handen wordt genomen. CVSM Cisco Visual Switch Manager CW Cyber Warriors CWIS Campus Wide Information Service/System cyber café Een café uitgerust met computers en een Internet-aansluiting. cybercop Politieman die naar criminele activiteiten op het Internet zoekt. cybernaut Samentrekking van cyberspace en astronaut. Een reiziger in cyberspace. cybersex Activiteit op het Internet gaande van het chatten omtrent erotiek, tot het hebben van virtuele sex met speciale attributen, bvb. een data glove. cyberspace Synoniem voor het Internet. Komt uit het SF-boek 'Neuromancer' van William Gibson. cybrarian Samentrekking van cyberspace en librarian. Dus iemand die het Internet afspeurt naar informatie. DA Destination Address Het veld in een gegevenspakket dat de bestemmeling aangeeft. DAA Distributed Application Architecture DAB Digital Audio Broadcasting DAC Digital-to-Analog Converter DACS Digital Access Cross-connect System Een digitaal schakelsysteem voor T1-lijnen. DACS kan ook verbindingen leggen met DS-0 kanalen. DAE Digital Audio Extraction Het proces waarbij de tracks van een audio CD met behulp van een CD-ROM speler softwarematig kunnen worden gelezen en omgezet in WAV-geluidsbestanden. Meer gangbare termen voor DAE zijn grabben of rippen. daemon Hulpprogramma dat voortdurend op de achtergrond actief is voor het uitvoeren van routinematige verwerkingstaken, vaak op een Unix-machine. Eén van de eerste daemon was de Disk And Execution MONitor (jawel DAEMON). Demonen zijn de duivelse geesten uit de Griekse mythologie. DAF Destination Address Field DAFS Direct Access File System DAI * Digital Audio Interface * Microcomputer van Belgische makelij daterend uit de jaren 1983. DAIS Distributed Automatic Intercept System daisy chain Systeem waarbij meerdere randapparaten aan een computer verbonden worden via een lus. daisy wheel printer Printer met margrietwiel: een wieltje met een letter of teken op iedere spaak. Vanwege de trage snelheid al vlug vervangen door matrix printers. DAM Data Acquisition and Monitoring DAMQAM Dynamically Adaptive Multicarrier Quadrature Amplitude Modulation DANTE Delivery of Advanced Networking Technology to Europe Europees netwerk ter ondersteuning van het wetenschappelijk onderzoek. DAO * Data Access Objects * Disk At Once: brandmethode waarbij een ganse CD in één schrijfoperatie wordt aangemaakt, zonder dat de schrijflaser wordt uitgeschakeld. Tegengestelde van TAO. DAP Data Access Protocol DAR Damage Assessment Routines DARPA Defence Advanced Research Projects Agency Onderzoeksproject van het Amerikaanse leger, onder meer verantwoordelijk voor ARPANET, de voorloper van Internet. DARU Distributed Automatic Response Unit Darwin Codenaam van een nieuw open source besturingssysteem van Apple die ook zal werken op Intel-systemen. DAS Dual Attachment Station DASD Direct Access Storage Device Geleerde term voor een harde schijf (IBM). dash min-teken (-). DASS Direct Access Secondary Storage DAT * Digital Audio Tape: Bandje van 4 mm voor digitaal geluid. Hetzelfde bandje wordt ook gebruikt voor data en heet dan DDS. Zie ook QIC en DLT. * Dynamic Address Translation: Firmware in harde schijven voor dynamische adresvertaling. database gegevensbank Eén of meerdere computerbestanden met daarin gestructureerde gegevens. database server Een computer van het netwerk die zijn database deelt met andere gebruikers van het netwerk. datacompressie Het kleiner maken van gegevens voor transmissie of opslag. Er is een onderscheid tussen entropiecodering en broncodering. Zie ook RLE, LZW, FFT en DCT. data glove Handschoen voorzien van sensoren die bewegingen omzet in digitale bevelen in een virtuele wereld op een computerscherm, bvb. voor het beoefenen van cybersex. datagram Samentrekking van data en telegram. Reeks van gegevenspakketten dat over het netwerk wordt verzonden, desnoods uit volgorde. Zie ook packet switching. Zie ook UDP. dataholic Samentrekking van data en alcoholic. Term voor een persoon die verslaafd is aan informatie en dus continu het Internet afspeurt naar meer. data mart Variante op een data warehouse. Is kleiner van omvang, omdat het enkel gegevens bevat die beantwoordt aan de specieke behoeften van een welbepaald departement. Data marts worden gevoed door de gegevens vervat in het data warehouse. data mining Een bottom-up proces dat poogt om onbekende, zakelijk relevante en interessante patronen in data te ontdekken. Zo kom je allerlei zaken te weet, waaraan je zelf nooit gedacht had. Zie ook OLAP. data warehouse Opslagplaats met historische bedrijfsgegevens die gevoedt wordt door verschillende bronnen en toepassingen. Wordt gebruikt om data marts te voeden, of ingezet bij EIS, DSS en OLAP-programma's. DAU Dumbest Assumable User Domst denkbare gebruiker. DAWN Distributed Architecture Wide Area Network dB decibel Een logaritmische maateenheid voor de verhouding tussen twee krachten, bvb. voor signaalversterkers of de signaal/ruis verhouding. DBA Data Base Administrator Beheerder van de databanken. DBCB Data Base Control Block DBCC DataBase Consistency Checker DBDL Data Base Definition Language DBMS Data Base Management System DBSL IF Data Base SQL Library Interface DBTG Data Base Task Group DC Direct Current gelijkstroom Het soort stroom dat we verkrijgen uit batterijen. Tegengestelde van AC. DCA Document Content Architecture DCAF Distributed Console Access Facility DCC * Data Collection Computer: Computer die gegevens van allerhande meetapparatuur verzameld. * Direct Cable Connection: Softwaremodule in Windows 9x om twee PC's met elkaar te verbinden via de parallele of seriële kabel, of desnoods draadloos via infrarood. * Digital Compact Cassette: Kleine cassette met digitale informatie. DCC Chat Direct Client to Client Chat DCD Data Carrier Detect Modemsignaal indien de draaggolf gedetecteerd wordt. DCE * Data Communications Equipment: Toestel dat twee DTE's met elkaar verbindt. Verwijst meestal naar een modem. * Distributed Computing Environment: Softwareomgeving geleverd door het OSF voor het ontwikkelen, onderhouden en uitvoeren van gedistribueerde applicaties op diverse Unix-machines. DCI Display Control Interface Technologie ontwikkeld door Microsoft en Intel die videobeelden direct doorgeeft aan de video frame buffer op de videokaart in plaats van langsheen de GDI DCL DEC Command Language DCM Distributed Computing Model DCOM Distributed Component Object Model Standaard objectarchitectuur van Microsoft. DCS * Data Communication Services * Decision Support System DCT Discrete Cosine Transformation Wiskundige tweedimensionele transformatie die de basis vormt voor de beeldcompressie van JPEG-bestanden. DCU Diagnostic Control Unit DD Double Density Diskettes van dubbele densiteit bevatten 360 KB in 5.25 inch versie, en 720 KB in 3.5 inch versie. Wordt enkel nog gebruikt op de stokoude PC's. Zie ook SD, HD en ED. DDA Distributed Data Access DDB * Device Dependent Bitmap * Device Descriptor Block DDC Display Data Channel VESA-standaard waarbij de monitor via de monitorkabel zijn technische gegevens naar de PC verstuurt. DDE Dynamic Data Exchange Standaard waarmee Windows-applicaties dynamisch gegevens kunnen uitwisselen (Microsoft). Bvb. wijzigen van de cijfers in een spreadsheet, wijzigt automatisch de cijfertabel in het daaraan gekoppelde tekstdocument. DDES Digital Data Exchange Standard Een datacode die het uitwisselen van beelddata tussen verschillende systemen zonder conversie mogelijk maakt. DDFF Distributed Disk File Facility DDIF Digital Document Interchange Format DDK Device Driver Kit (Microsoft Windows) DDL Data Definition Language DDM Distributed Data Management DDN * Defense Data Network: Netwerk dat diverse militaire installaties verbindt. Bestaat uit MILNET, andere delen van Internet en een reeks van geheime netwerken die geen deel uitmaken van Internet. * Digital Data Network DDNS Dynamic Domain Name Server DDP Datagram Delivery Protocol DDR * Double Data Rate: Type van DRAM die dubbel zo snel werkt als gewone SDRAM geheugenchips. * Dial on Demand Routing: Als de router de ISDN-lijn enkel activeert wanneer het nodig is. DDS Digital Data Storage Magneetbandje van 4 mm voor gegevensopslag. Equivalent van DAT. DDT Dynamic Debugging Tool CP/M utility dead link Een link naar een web page die niet meer bestaat, waarvan de server niet reageert of verhuisd is naar een ander adres. deadlock Een blokkering van het computersysteem die ontstaat wanneer het besturingssysteem dezelfde systeembronn vrijgeeft aan meerdere processenn, zodat geen enkel proces erin slaagt zijn taak af te handelen. debunker Betweter newsgoup-deelnemer of chatter die andere deelnemers tracht te kleineren. debugger Hulpprogramma om fouten uit programmatuur te halen. Zie bug. debugging Het verwijderen van fouten uit programma's. DEC Digital Equipment Corporation Amerikaans computerbedrijf bekend geworden met hun PDP en VAX microcomputers en later met VT, Alpha en Alta Vista. Digital is intussen overgenomen door Compaq. DECN Discard Eligibility Congestion Notification decompressie Techniek om gecomprimeerde bestanden weer uit te pakken tot hun oorspronkelijke vorm en grootte. Zie compressie. DECNET Een reeks van netwerkprotocols van DEC . decryption Tegenovergestelde van encryption. Het ontcijferen van versleutelde gegevens tot het origineel. DECT Digital European Cordless Telecommunication Europese standaard voor draadloze telefoons uit 1992. Maakt gebruik van digitale transmissie in de band van 1880 tot 1900 MHz. DECT komt overeen met Amerikaanse CT3-norm. Alle DECT-producten zijn gebaseerd op de overkoepelende GAP-standaard. DECUS Digital Equipment Corporation User's Society dedicated software Programmatuur dat voor een specifiek doelgebied is geschreven. de-facto standard Standaard die niet officieel werd bepaald, maar ontstond door zijn populariteit op de markt en aldus op grote schaal wordt gebruikt. Tegengestelde van de-jure standard. default Standaardwaarde of fabrieksinstelling van een parameter, tenzij de gebruiker daar verandering inbrengt. Deerfield Codenaam voor de Intel IA64-processor die de Madison moet opvolgen. deflection routing Beter gekend als hot potato routing. degaussing Het ontladen van latente magnetische velden die zich opstapelt in een monitor. Elimineert meteen mogelijke kleurenvertekeningen. de-jure standard Standaard die officieel werd bepaald door een erkend standardiseringsinstituut. Tegengestelde van de-facto standard. DEK Data Encryption Key delimiter begrenzingsteken Speciaal teken dat gebruikt wordt om verschillende gegevens te scheiden. Delphi Computertaal ontwikkeld door Borland gebaseerd op Pascal, als tegenhanger voor Microsoft's Visual Basic. DEM Dynamic Enterprise Modeling denial-of-service attack Een methode om een server plat te leggen door snel en herhaaldelijk informatie op te vragen, waardoor de server uiteindelijk bezwijkt. Zie ook distributed denial-of-service attack. DES Data Encryption Standard Amerikaanse encryptiestandaard, ontwikkeld in 1972 door IBM en in 1977 aanvaard door het NIST als officiële overheidsstandaard. Maakt gebruik van een 64-bit blokvercijfering en een 56-bit sleutel. Zie ook DESX, 3DES, Blowfish, IDEA en RSA. descender staart Het gedeelte van een letter dat naar onderen uitsteekt, bvb. bij de letter g. Zie ook ascender. descending Aflopende sorteervolgorde. Van groot naat klein. Tegengestelde van ascending. Deschutes Codenaam voor de vernieuwde CPU-core van een Intel Pentium II processor. desktop bureaublad DESX Verbeterde vorm van DES-encryptie, die gebruik maakt van een 64-bit sleutel. Zie ook 3DES en IDEA. device driver Stuurprogramma dat de schakel vormt tussen de hardware en het operating system. DFA Design for Assembly Zie ook DFT en DFM. DFB Direct Frame Buffer DFC Data Flow Control DFD Data Flow Diagram Stroomschema van gegevens. DFM Design for Manufacturing Zie ook DFT en DFA. DFS * Distributed File System: Nieuwe functie binnen Windows NT 5. * Dynamic Frequency Selection: eigenschap van 802.11h waarbij de frequentie dynamisch gekozen wordt, om interferentie met andere systemen te vermijden. DFSM * Disc Free Space Map: Equivalent van FAT (HP). * Dispersion Flattened Single Mode: Transmissietechniek bij glasvezel. DFT Design for Test Zie ook DFA en DFM. DG Data General Voormalige hardwareconstructeur van Avion-computers. Zit nu in de services. DGIS Direct Graphics Interface Standard DHCF Distributed Host Command Facility DHCP Dynamic Host Configuration Protocol Protocol om de netwerkparameters van de verschillende werkstations automatisch toe te wijzen vanaf een centrale server. Geïntroduceerd door Microsoft in Windows NT 3.5 als opvolger van BOOTP. Dhrystone Benchmark uit 1984 gebaseerd op het toewijzen van tekstvariabelen en het uitvoeren van test- en spronginstructies. Er komen absoluut geen floating-point berekeningen en I/O instructies aan te pas. Zie ook Whetstone. DHTML Dynamic HyperText Markup Language Bedoeld om de voorstelling- en scriptingmogelijkheden uit te breiden. DHTML = HTML + CSS + Javascript. DIA Document Interchange Architecture diagnostic Een test die een systeem op zichzelf uitvoert, ook self test genoemd. dialog box Klein venster op het scherm waarin je moet kiezen voor een bepaalde optie. dial-up connection Inbelverbinding via modem naar een access provider. Een inbelverbinding met het Internet gebeurt het vaakst adhv PPP. DIANE Direct Information Access Network for Europe DIAT Dynamic IP Address Translation Maakt het mogelijk dat een groep van gebruikers allemaal hetzelfde IP-adres gebruiken. DIB * Device Independant Bitmap: Bestandstype. * Directory Information Base: Onderdeel van X.500. dibit Gegevenselement bestaande uit 2 bits. DIBOL Digital Business Oriented Language dictionary attack Een poging om in een computersysteem binnen te breken, door talrijke woorden uit een woordenboek te proberen als paswoord. Zie ook replay attack. DID Direct Inward Dialing Eigenschap van een telefooncentrale waarbij van buitenuit direct naar een bepaald toestel kunt bellen. DIDS Distributed Intrusion Detection System DIF * Data Interchange Format: Bestandstype voor gegevensuitwisseling (database of spreadsheet). * Directory Interoperability Forum: opgericht door Novell en Oracle. differential backup Backupsysteem waarbij enkel de nieuwe of gewijzigde bestanden worden gekopieerd sinds de laatste backup. Zie ook incremental backup en full backup. differential PCM Differentiële pulsecodemodulatie Compressiemethode voor audio waarbij niet de gedigitaliseerde amplitude als uitvoer wordt meegegeven, maar het verschil tussen de actuele waarde en de vorige. differentiële codering Methode van datacompressie waarbij elke niet elke waarde exact gerepresenteerd wordt, maar wel het verschil ten opzichte van de vorige waarde. Deze kleinere waarden nemen namelijk minder bits in beslag. Er treedt verlies op wanneer de verschillen te groot worden. Een voorbeeld hiervan is differential PCM. Diffie-Hellman Protocol voor sleuteluitwisseling op basis van een gemeenschappelijke geheime sleutel tussen twee personen. diffuse reflection Weerspiegeling van difuus licht. digibeet Samentrekking van 'digitale analfabeet' Een digibeet is een persoon met geringe kennis van digitale techniek (computers en Internet). digirati Mensen die goed op de hoogte zijn van de digitale revolutie en goed kunnen omgaan met computers en Internet. Naar analogie met de term literati. Tegengestelde van digibeten. digitaal Computers kunnen enkel omgaan met digitale gegevens, d.w.z. gegevens gecodeerd in bits en bytes, met eindige waarden. Tegengestelde van analoog. digitaal certificaat Een digitaal certificaat waarborgt de veiligheid van een transactie en de integriteit van het bedrijf en de klant die on-line handel drijven. Deze certificaten worden door een vertrouwenspersoon uitgegeven (bvb. Globalsign) en bestaan in verschillende klassen, elk met een specifieke garantie. digitised speech Een gedigitaliseerd spraaksignaal dat kan afgespeeld worden via de geluidskaart van een computer. digitizer Een elektronisch tekentablet waarop men met een pen exacte tekeningen kan maken. Het getekende verschijnt op de monitor. Een digitizer wordt ook gebruikt om coördinaten mee te digitaliseren. DIMM Dual In-line Memory Module Geheugenmodules die een 64-bit brede databus gebruiken, waardoor ze niet meer per 2 in je computer gestopt moeten worden, zoals de oudere SIMM geheugens. DIN Deutsche Industrie Norm Duits normalisatie-instituut, dat lid is van de ISO. DIO Direct Input Output DIP * Dialup Internet Protocol * Digital Imaging Processing * Document Image Processing * Dual In-line Package: Chipverpakking met een dubbele rij contacten. DIR DIRectory MS-DOS commando (Microsoft). directory overzichtslijst De gegevens op een harde schijf zijn meestal onderverdeeld in verschillende directories en subdirectories. directory tree De visuele representatie van een directory met onderliggende subdirectories heeft een omgekeerde boomstructuur. DirectX Door Microsoft ontworpen programmeerinterface voor snelle graphics en multimedia. Alleen onder Windows 9x, ME en 2000. DIS Draft International Standard Ontwerp voor een toekomstige ISO-standaard. DISA Data Interchange Standards Association discretionary hyphen latent afbreekstreepje of zacht koppelteken Afbreekstreepje die alleen zichtbaar wordt als een woord op het einde van de regel komt en hierdoor afgebroken moet worden. diskette Schijfje van plastic met een magnetische laag. Wordt als opslagmedium om digitale informatie uit te wisselen tussen computers. disk geometrie De basisparameters van een harde schijf: aantal koppen, cylinders en sectoren. Deze zijn bepalend voor de opslagcapaciteit. Zie CHS. DISOSS DIStributed Office Support System dispatcher Regelt het opstarten van de diverse processen in een multitasking operating system. dissolve Techniek om twee beelden in elkaar te laten overvloeien. distortion vervorming, bvb. een verandering van beeldformaat zonder de proporties te behouden. distributed denial-of-service attack Als vele computers gelijktijdig een server aanvallen volgens de methode van denial-of-service attack. DIT * Device Information Table * Directory Information Tree: Onderdeel van X.500. dithering Het vervangen van tussenkleuren door een patroon van hoofdkleuren, om een kleurenfoto met minder kleuren te kunnen weergeven. Dithering breidt het aantal kleuren uit ten koste van de scherpteresolutie. Gekende algoritmes hiervoor zijn Floyd-Steinberg en Stucki. De techniek is analoog als die van halftonen bij drukwerk. DIX connector DIX is een afkorting van Dec-Intel-Xerox. Een DIX connector is een 15 pin connector op een netwerkkaart, ter vervanging van een BNC-connector. D-kanaal Delta channel Het beheerkanaal van ISDN dient om de communicatie te regelen tussen de centrale en het apparaat. Er worden twee soorten signalering gebruikt: DSS1 en SS7. Zie ook B-kanaal. DL/1 Data Language 1 Database-taal. DLC * Data Link Control: modemsignaal * Diamond Like Carbon: materiaal gebruikt als beschermlaag van een AME-tape. * Digital Lease Circuit: Gebruikt in een WAN. * Digital Loop Carrier DLCU Digital Line Carrier Unit DLE Data Link Escape ASCII-code gebruikt bij datatransmissie. DLL * Dynamic Link Library: Programmabestand met veelgebruikte routines, gebruikt bij Windows (Microsoft) door diverse programma's. * Data Link Layer: Laag uit het ISO-netwerkmodel. Neemt data van de fysische laag en converteert voor gebruik door de netwerklaag. Eventuele transmissiefouten worden gecorrigeerd of herzonden. DLOC Dark Lords Of Chaos hackersgroep DLP Digital Light Processing Technologie ontwikkeld door TI voor digitale beeldprojectie gebruik makend van DMD-chips. DLT Digital Linear Tape Backupmedium dat een hogere capaciteit en doorvoersnelheid biedt dan QIC en DDS. DM * Dead Memory * Delta Modulation DMA Direct Memory Access Techniek waarmee het geheugen kan worden aangesproken zonder dat de processor moet worden gepasseerd. DMCA Digital Millennium Copyright Act DMCL Digital Modem Command Language DMD Digital Micro-mirror Devices Chip met vele honderduizenden kantelbare microspiegels. DMD's vormen de basis van de DLP-technologie. DME * Direct Memory Execution: Eigenschap van de betere grafische versnellers. * Distributed Management Environment: Zie ook DCE. DMF Distribution Media Format DMI Desktop Mangement Interface Breed gedragen standaard voor het beheer van PC's. Een belangrijk verschil met SNMP is dat de communicatie tussen de manager en de agents veel losser gestandaardiseerd is. DMI maakt gebruik van MIF's en laat softwaredistributie mogelijk. DML Data Manipulation Logic DMM Digital Multimeter DMP Dot Matrix Printer Printertype waarbij de letters gevormd worden door de aanslag van een serie naalden (eerst 9, later 24). DMS * Data Management Services * Management System DMSP Distributed Mail System Protocol Mailprotocol waarbij de e-mail niet noodzakelijk van één server komt, zoals dat het geval is bij POP3 en IMAP4. DMSS Distributed Mass Storage System DMT * Discrete MultiTone: De geprefereerde modulatietechniek bij ADSL, waarbij het signaal wordt opgedeeld in 256 kanalen van elk 4.3125 KHz. De modulatie en demodulatie maakt gebruik van een FFT-algoritme. Zie ook CAP. * Design Maturity Test DMY Day Month Year Specifieerd het formaat van een datumnotatie. DMZ Demilitarized Zone: speciale zone binnen de firewall, maar buiten het LAN, bedoeld voor servers die van buiten beschikbaar moeten zijn. DNA * Digital Network Architecture: netwerkarchitectuur van Digital Equipment Corporation * Distributed interNet Applications: Toepassingsarchitectuur van Microsoft om de communicatie tussen Windows en Internet te optimaliseren. DNA is gebaseerd op ActiveX, DHTML en COM. DNHR Dynamic Non Hierarchical Routing DNIC Data Network Identification Code DNR Dialed Number Recorder DNS * Domain Name System: * Domain Name Service: Netwerkprotocol dat domeinnamen (bvb. www.sabena.com) omzet naar IP-adressen (bvb. 193.74.111.101). * Digital Nervous System: Een Microsoft-architectuur waarbij informatie binnenin een bedrijf optimaal wordt gedistribueerd, gebruikt en verwerkt. DNS steunt op zes principes: een pc-gebaseerde omgeving, complete connectiviteit, alle informatie in digitale vorm, universele e-mail, uniforme eindgebruikerstools en geïntegreerde business-specifieke applicaties. DNSS Drive Noise Suppression System Techniek van IBM om het geluid van harde schijven te verminderen. De normale lagers werden vervangen door een vloeistof, waardoor ook de schokbestendigheid vergroot. DNSSEC Domain Name Server Security Protocol for secure distributed name services. DNS-server Server die als taak heeft om domeinnamen naar IP-adressen te vertalen, via het DNS-protocol. DOA * Dead On Arrival: nieuw toestel dat al direct na levering niet aan de praat te krijgen is * Distributors of Anarchy: crackersgroep DOCSIS Data-Over-Cable Systems Interface Specification Beschrijving van de technische vereisten nodig voor bidirectionele datacommunicatie over de leidingen van de kabel-TV. DOD Department of Defense Amerikaans Ministerie van Defensie. DOE Department of Energy Amerikaans Ministerie van Energie. DOJ Department of Justice Amerikaans Ministerie van Justitie. DOM Document Object Model domain domein Algemeen gesproken een deel van een netwerk. Slaat meestal op een plek op het Internet. Wordt aangeduidt met een domain name. domain name De benaming van een Internet-domein, bvb. 'geocities.com'. Domeinnamen worden via DNS vertaald naar IP-adressen. domain name server Een node op het netwerk dat aan address resolution doet. Zie DNS en ARP. DOME Distributed Object Management Environment DOMF Distributed Object Management Facility dongle hardwaresleutel Elektronisch apparaatje dat voorziet in een gecontroleerde toegang, via een voorgeprogrammeerde code. Vaak aangesloten op een parallele poort. DORE Dynamic Object-Rendering Environment DOS Disk Operating System: Besturingssysteem gebaseerd op schijftechnologie. Denial of Service: Als de server weigert een client te bedienen. dot Het punt-teken. dotcom company Een bedrijf dat nooit van het type "bricks and mortar" is geweest, maar direct "clicks and mortar". Bijvoorbeeld Amazon.com. Een dotcom heeft steeds een flinke website met een e-store. dot pitch Bij kleurenmonitoren de diagonale afstand tussen twee beeldpunten van dezelfde kleur. Bepaalt mee de kwaliteit van een monitor. Erg courant is een dot pitch van 0,28 mm of kleiner. double buffering Weergavetechniek voor videobeelden die gebruik maakt van twee frame buffers. Dit levert soepeler lopende animaties op, want terwijl het eerste beeld verschijnt, wordt reeds een tweede beeld opgebouwd in de andere buffer. double density dubbele densiteit Eigenschap van een diskette die tweemaal zoveel kan bevatten als de eerste standaard. double quote Dubbel aanhalingsteken ("). DOV Data Over Voice Transmissie van gegevens op een spraaklijn. DOW Day Of Week downloaden Het kopiëren van een bestand op een hostcomputer naar je eigen computer, vaak via een modem. Tegengestelde van upload. downsizing Een toepassing overbrengen van een grote centrale computer (mainframe of mini) naar een lokaal netwerk met enkele pc-servers. Dit wordt zowel gedaan voor de kostenbesparing als voor de extra flexibiliteit. downstream Overdrachtsrichting van de server naar de client. Tegengestelde van upstream. downtime De tijd dat een computersysteem of -netwerk niet operationeel is, bvb. door onderhoudswerken of panne. DP Data Processing DPB Disk Parameter Block DPI Dots Per Inch Eenheid van resolutie bij printers, scanners en afbeeldingen. Uitgedrukt in puntjes per inch. DPLL Digital Phased Locked Loop digitaal-gefaseerde vergrendelde lus DPMI Dos Protected Mode Interface DPMS Display Power Management Signalling VESA-standaard waarbij de videokaart de monitor in slaapmodus kan zetten of kan uitschakelen. DPOF Digital Print Order Format Eigenschap van bepaalde digitale fototoestellen waardoor ze zelfstandig beelden kunnen afdrukken naar je printer, zonder tussenkomst van een PC. DPR Data Port Register Register van een UART-chip. DPS Display PostScript Versie van PostScript bedoeld voor beeldschermen. DPSK Differential Phase Shift Keying Modulatietechniek voor datatransmissie. DPT Dynamic Packet Transport Technologie van Cisco waardoor IP rechtstreeks via glasvezel wordt versluisd aan 2 keer 2,5 Gbit/s. Nu in gebruik bij Telenet. DQDB Double Queue Dual Bus Bekabelingsstandaard voor MAN's die gebruik maakt van twee éénrichtingsbussen, waarop alle computers van het netwerk aangesloten worden. DQDB staat ook bekend als IEEE 802.6 DQT Design Quality Test DRAM Dynamic Random Access Memory Geheugenchip met slechts 1 transistor en een weerstand per bit. Heeft een refresh-cyclus nodig om de gegevens vast te kunnen houden. Tegengesteld aan SRAM. drag and drop De functionaliteit binnenin Windows om iets te verslepen en ergens neer te plaatsen. DRAW Direct Read After Write Na het schrijven worden de gegeven direct herlezen, om zich ervan te vergewissen dat de opname foutloos was. DRCS Dynamically Redefinable Character Set dynamisch herdefinieerbare tekenset DRDM Distributed Relational Database Manager Beheersysteem voor gedistribueerde relationele databanken. DreamCast Spelconsole van Sega met modem en Internettoegang, die moet concurreren met de PlayStation 2 van Sony. DRI Digital Research International Softwarebedrijf verantwoordelijk voor CP/M en DR-DOS. driver Specifiek programma om een randapparaat aan te sturen. DRM Digital Rights Management Beperkt gebruik van standaarden om de auteursrechten niet te schenden, bvb. in een muziekspeler. drop-down menu Menu dat vanzelf uitrolt, wanneer je deze benadert. Zie ook pull-down menu. dropped call Als bij een GSM-gesprek de hand-over mislukt. dropped caps initiaal Grote en verlaagde eerste hoofdletter aan het begin van een tekstblok. Zoals de miniaturen in Middeleeuwse teksten. drum scanner Optische scanner waarbij het te scannen materiaal op een drum of trommel gespannen wordt. Een smalle lichtstraal doordringt het materiaal en valt door een lens, waarachter dit licht in digitale data omgezet wordt. Drum scanners leveren hogere resolutie en kleurechtheid dan bv. flatbed scanners. DS * Directory Services * Double-Sided: iskettesysteem waarbij beide kanten van het schijfje worden gebruikt. DS-1 Een communicatielijn van glasvezel die ? MB/sec kan verwerken. DS-2 Een communicatielijn van glasvezel die ? MB/sec kan verwerken. DS-3 Een communicatielijn van glasvezel die 44,736 MB/sec kan verwerken. DSA * Decimal Shift and Add Algorithm * Digital Storage Architecture * Directory System Agent: Onderdeel van X.500. DSD Direct Stream Digital Opnametechniek gebruikt bij SACD-schijfjes. De analoog-naar-digitaal converter (ADC) neemt 2,8 miljoen samples per seconde, wat 64 keer beter is dan bij een gewone CD. Het resultaat is een digitaal patroon die quasi identiek is aan het originele analoge signaal. DSDM Dynamic Systems Development Method Eén van de zgn. agile ontwikkelingsmethodologieën, waarin de ontwikkelaars een duidelijke prioriteitsstelling in functie van de beschikbare tijd hanteren. DSI * Data Subscriber Interface * Digital Speech Interpolation DSL Digital Subscriber Line Verzamelnaam voor gelijkaardige technieken om digitale verbindingen te maken via een normale telefoonlijn. Zie ADSL, CDSL, HDSL, RADSL, SDSL en VDSL. DSLA Digital Software Licensing Architecture DSLAM Digital Subscriber Line Access Multiplexer Toestel dat meerdere DSL-gebruikers van een provider verbindt met het hoge-snelheidsnetwerk van een operator. DSN Data Source Name Term gebruikt bij ODBC. DSO Digital Storage Oscilloscope DSP Digital Signal Processor Chips die allerlei digitale signalen (beeld, geluid, ...) razendsnel verwerken en omzetten. Marktleiders hierin zijn Texas Instruments en Motorola. DSPT Display Station Pass Through Terminal en printing service op AS/400. DSR Data Set Ready DSS * Decision Support System: Software ter ondersteuning van het besluitvormingsproces. Zie ook EIS en OLAP. * Digital Signature Standard: Public key algoritme uit 1991 van het NIST op basis van El Gamal, die als te traag en te onveilig wordt beschouwd in vergelijking met RSA. DSS1 Digital Subscriber Signaling System 1 Signalisatiesysteem gebruikt bij Europese ISDN-verbindingen. DSSI Digital Small Storage Interconnect DSSS Direct Sequence Spread Spectrum Transmissietechniek toegepast bij draadloze netwerken van het type IEEE 802.11. Zie ook FHSS. DSSSL Documentation Style Semantics and Specification Language Allesomvattende ISO-standaard voor SGML-documenten. DSTN Double Supertwisted Nematic Type van LCD-schermen met hoog contrast. DSU * Development Support Utilities * Data Service Unit: Een apparaat dat bij digitale overdracht wordt gebruikt om een DTE te verbinden met een DTC. DSU/CSU Data Service Unit/Channel Service Unit Onderdeel van Cisco Router 1602. DT Data Transmit DTC * Digital Transmission Circuit * Digital Trunk Controller DTCP Digital Transmission Copy Protection Beveiliging van digitale videogegevensstromen via FireWire en USB. Zie ook CGMS/A. DTD Data Type Definition Bevat de formele structuur van HTML-documenten. DTE Data Terminal Equipment Een toestel op het eind van een communicatienetwerk. Slaat meestal op een terminal of PC. Zie ook DCE. DTF Data Transfer Facility DTI Digital Trunk Interface DTIF * Digital Tabular Interchange Format * Digital Transmission Interface Frame DTP DeskTop Publishing * Opmaakprogramma's die teksten en illustraties met elkaar combineren tot een grafisch geheel. DTP is dan ook bedoeld voor het ontwerpen van allerlei drukwerk. * Distributed Transaction Processing DTR * Data Terminal Ready: Signaal op een seriële verbinding (RS-232) verzonden door een DTE (pc) naar een DCE (modem) dat aangeeft dat de pc klaar is om gegevens te verzenden of ontvangen. * Data Transfer Rate DTS Digital Theatre Sound Systeem van digitaal geluid voor bioscopen. Zie ook SDDS. DTVC DeskTop Video Conferencing DUA Directory User Agent Onderdeel van X.500. DUN Dial-Up Networking Methode om een netwerkverbinding te krijgen door in te bellen met een modem. duplex unit Mechaniek waarbij de printer in staat is om ook op de achterkant van een blad te drukken. Duron Microprocessor van AMD die moet concurreren met de Intel Celeron. DUS Diagnostic Utility System (HP) DUX Distributed UniX Variant van het Unix besturingssysteem. DVB Digital Video Broadcasting Nieuwe standaard voor het uitzenden van videofilms via digitale media. DVB-J Digital Video Broadcasting Java Afgeslankte een aangepaste versie van de Sun's Java Virtual Machine voor gebruik bij MHP. DVD Digital Versatile Disk NIET: Digital Video Disk Schijfje met dezelfde afmetingen als de CD (12 cm diameter), maar met een grotere opslagcapaciteit. Wordt vooral gebruikt om speelfilms op te slaan. DVD-R Digital Versatile Disk Recordable Eenmalig beschrijfbare DVD-schijf van 3,9 GB. DVD-RAM Digital Versatile Disk Random Access Memory Specificatie voor herschrijfbare DVD-schijfjes van Toshiba, Panasonic en Hitachi, met een capaciteit van 2,6 GB per kant. Ondanks de naam niet compatibel met DVD-ROM. Zie ook DVD-RW, ASMO en MMVF. DVD-ROM Digital Versatile Disk Read Only Memory DVD-schijfje dat alleen leesbaar is. Bevat 4,7 tot 17 GB naargelang het één of twee lagen heeft en enkel- of dubbelzijdig is. DVD-RW Digital Versatile Disk ReWritable Specificatie voor herschrijfbare DVD-schijfjes van Sony, Philips en HP dat 3 GB per schijf biedt. Concurreert met DVD-RAM om te worden uitgeroepen tot standaard. Zie ook ASMO en MMVF. DVI Digital Video Interactive Technologie dat bewegende videobeelden, stilstaande beelden, computergrafiek en audio combineert in één toestel. Ontworpen in het David Sarnoff Research Center (RCA Laboratories) in 1983, later overgenomen door General Electric en nu eigendom van Intel Corporation. DVM Data Voice Multiplexor DVMRP Distance Vector Multicast Routing Protocol Routeringsalgoritme DVN Digital Video Network Dvorak toetsenbord Toetsenbord met een aparte layout, speciaal ontworpen om met grote snelheid te kunnen typen. DVT Design Verification Test DVX Digtal Voice Exchange DWCI DecWindows Compiler Interface DWDM Dense Wavelength Division Multiplexing Een geconcentreerde vorm van WDM. Hierdoor kan één glasvezel worden opgedeeld in meerdere STM-16 kanalen. DXF Drawing eXchange Format Bestandsformaat van Autocad om CAD-tekeningen uit te wisselen. DXI Data eXchange Interface DXT Data eXtraction Tool dye sublimation printer Printer die de verschillende kleuren laat doordringen in het oppervlak van het papier. Het verschil in dekking per punt van de kleurstoffen cyaan, magenta, geel en zwart resulteert in een afbeelding waarvan de kleuren nauwelijks verschillen van die op het beeldscherm. dynamic range Afstand tussen kleinste en grootste kleurdichtheid of tussen het helderste en donkerste punt die en systeem kan scannen, verwerken of afdrukken. Dyson, Esther First Lady van Internet die in 1982 een maandelijkse newsletter startte met daarin allerlei discussies omtrent het gebruik van Internet. E1-carrier Een vaste digitale verbinding met PCM die 2.048 Mbps haalt, dankzij het multiplexen van 32 spraakkanalen. E1-carriers hebben een iets grotere capaciteit dan T1-carriers. E.164 ITU-aanbeveling voor de nummering van internationale verbindingen, in het bijzonder ISDN, B-ISDN en SMDS. E3 * Een vaste digitale verbinding met een snelheid van 34.368 Mbps, de hoogste snelheid leverbaar in Europa. * Electronic Entertainment Expo: Amerikaanse beurs voor elektronisch speelgoed, spelconsoles en computerspellen. EAL4 E??? Assurance Level 4 Code voor een streng veiligheidscertificaat, waaraan bvb. SELinux binnenkort wil aan voldoen. EAL4 stond in het verleden bekend als CCITSE. EAN European Article Numbering Europese standaard inzake streepjecodering. Tegenhanger van UPC. EAR * Exclusive Allow Read: Afschermsysteem * Export Administration Regulations EARN European Academic Research Network EASI European Academic Supercomputing Initiative easter egg Verborgen kenmerk in een computerprogramma. Vaak iets komisch dat tevoorschijn komt na het uitvoeren van een ongebruikelijke toetsencombinatie. EAX Environmental Audio Extensions Set van geluidstechnologiën die levensecht en multi-dimensioneel geluid brengt op uw PC. EAX is van Creative Technology, de makers van de befaamde SoundBlaster geluidskaarten. EBB Eisa Bus Buffer EBC Eisa Bus Controller EBCDIC Extended Binary Coded Decimal Interchange Code Standaard gegevenscodering zoals gebruikt bij IBM mainframes. Ze codeert 256 tekens in 8 bits. Tegenhanger van ASCII. EBDA Extended BIOS Data Area EBIT European Broadband Interconnection Trial EBPP Electronic Bill Presentation and Payment Deze technologie wil het facturatie- en betalingsproces volledig elektronisch laten verlopen. EC Echo Cancellation ECC * Error Correction Code: code die foutieve gegevens kan corrigeren. * Error Checking and Correction: her proces van foutcontrole en foutherstel. * Elliptic Curve Cryptography: encryptiealgoritme gebaseerd op elliptische krommen en waarvan de veiligheid gekoppeld is aan het discrete logaritme-probleem. EC-RAM Error Correcting RAM Door de hoge transmissiesnelheden van de hedendaagse computer is de kans dat een bit verkeerd geïnterpreteerd niet langer te verwaarlozen. Samen met de Pentium Pro ontwikkelde Intel de Orion chipset die foutcorrectiecodes toepast tussen de CPU en het L2-cachegeheugen. ECF Enhanced Connectivity Facility ECITC European Committee for IT Testing and Certification ECL Emitter Coupled Logic Speciale technologie voor de fabricage van snelle halfgeleiders. ECDL European Computer Driver License Certificaat dat inzake computerkennis: hardware, office-toepassingen en internet. Het EDCL werd door het CEPIS in het leven geroepen om de basiskennis bij sollicitanten te kunnen testen. ECMA European Computer Manufacturers Association Consortium van Europese computerfabrikanten. E-commerce elektronische handel Commerciële activiteiten via het Internet. Dit gaat van catalogussen raadplegen over bestellingen plaatsen tot elektronisch betalen. ECP Enhanced Capabilities Port: verbeterde versie van een Centronics-aansluiting. Biedt bidirectionele overdracht aan 700 KB/s tot 1 MB/s. Zie ook EPP. ECRC European Community industry Research Center ECS Electronic Customer Support ECSEC European Center for Scientific and Engineering Computing ED Extended Density Diskettes die 2.88 MB kunnen bevatten, maar relatief zelden gebruikt worden. Zie ook SD, DD en HD. EDC * Engineering Data Control * Error Detection Code. Zie ook ECC. EDFA Erbium-Doped Fiber Amplifier Nieuwste generatie van optische versterkers toegepast bij glasvezelkabels. EDGE Enhanced Data rates for GSM Evolution Opvolger van GPRS waarbij grote hoeveelheden data via een GSM kunnen worden verzonden aan maximaal 384 kbps. Edge is het laatste stadium voor UMTS. EDI Electronic Data Interchange Elektroniche procedure om gegevens of documenten via digitale weg uit te wisselen. EDIFACT EDI for Administration Commerce and Transport editor Programma om de inhoud van allerhande bestanden te wijzigen. Er bestaan hex editors, icon editors, program editors, saved game editors, etc... EDMS Extended Data Management System EDO-RAM Extended Data Out Random Access Memory Type van RAM-geheugen ingezet vanaf 1994 in de eerste Pentium-gebaseerde computers. EDO-RAM werkt ongeveer 40% sneller dan FPM-DRAM. EDP * Electronic Data Processing: Wat nu MIS of IT heet * Emotionally Disturbed People: Grappige uitleg van EDP EDPAA EDP Auditors Association EDRAM Enhanced DRAM Synoniem van CDRAM. EDS Electronic Data Systems EDSAC Electronic Delay Storage Automatic Calculator Eerste digitale stored program computer, voltooid in 1949 in Cambridge. EDVAC Electronic Discrete Variable Automatic Computer Concept voor de eerste digitale stored program computer. Deze opvolger van de ENIAC werd echter nooit gebouwd. Zie EDSAC. EDX Event Driven eXecutive EECA European Electronic Components Association EEMS Enhanced EMS EEPROM Electronically Erasable Programmable Read Only Memory Herprogrammeerbare geheugenchip, omdat ze elektronisch kan worden gewist. Zie ook EPROM. EFCB Extended File Control Block EFF Electronic Frontier Foundation Amerikaanse organisatie die ijvert voor een elektronische democratie op het Internet. Ze willen een wetgeving waarin de vrijheid van meningsuiting en de bescherming van de privacy wordt geregeld. EFM Eight to Fourteen Modulation Proces tijdens het masteren van een CD-ROM, waarbij elk woord van 8 bits wordt omgezet naar 14 bits voor opslag op de schijf. EFOBHUA European Federation Of Bull and Honeywell User Association E-form Een voorgeprogrammeerd elektronisch invulformulier. EFR Enhanced Full Rate Verbeterde manier waarop stemgeluiden worden omgezet in radiosignalen. De kwaliteit van een GSM-gesprek is dan vergelijkbaar met deze van een gesprek via een vaste lijn. EFS Encrypted File System Nieuwe functie binnen Windows 2000 (NT 5). EFT Electronic Fund Transfer Het elektronisch overschrijven van geld. E-governement Het on-line aanbieden van allerlei overheidsdiensten via websites. EGA Enhanced Graphics Adapter Videostandaard van IBM dat tot 16 kleuren toont in een maximale resolutie van 640 x 350. Opvolger van CGA en voorloper van VGA. EGP Exterior Gateway Protocol EIA Electronic Industries Association Amerikaanse vereniging van elektronica firma's. EIAJ Electronic Industries Asociation of Japan Japanse tegenhanger van de EIA. EIDE Extended Integrated Drive Electronics Standaardaansluiting voor harde schijven. Uitbreiding op IDE met een snellere gegevensoverdacht en overwiining van de 528 MB grens. Omdat de producenten de term EIDE voor uiteenlopende zaken gebruikten, kun je beter van ATA spreken. Eiffel Minder gekende objectgeörienteerde taal ontworp in 1985 door Bertrand Meyer. Zie ook C++, Smalltalk en Java. EIGRP Enhanced Interior Gateway Routing Protocol routeringsprotocol EIP Enterprise Information Portal EIS Executive Information System Software bedoeld om de informatievoorziening aan het management te sturen, om hen te helpen bij de besluitvorming. Zie ook DSS en OLAP. EISA Extended Industry Standard Architecture Busarchitectuur ontworpen door Compaq en andere kloonfabrikanten, als opvolger van ISA en als alternatief voor MCA. EISA is 32-bit, gebruikt bus-mastering en haalt overdrachtsnelheden tot 33 MB/s. Zie ook VLB en PCI. EISI European ISDN Standard Institute Organisatie van Europese PTT's en de EU die Europese telecommunicatiestandaarden opzet. EITO European Information Technology Observatorium Europees onderzoeksbureau inzake informatietechnologie. EJB Enterprise Java Beans ELAN * Educational LANguage * Emulated Local Area Network: Eén broadcast-domein binnen een ATM-netwerk. Te vergelijken met één Ethernetsegment, of één token ring. ELAP Ethernet Link Access Protocol ELMS Electronic Library Management System Software om een bibliotheek te beheren. Elisa Programma die met een kleine dosis artificiële intelligentie een gesprek met een psychiater kan nabootsen. ELS * Electronic Libary Software * Entry Level System * European Language Supplement EM End of Medium EMA Electronic Mail Association EMACS Editing Macros Unix-editor voor macro's. E-mail Electronic mail oftewel elektronische post. Dit zijn tekstboodschappen die worden verzonden van de ene persoon naar de andere, vaak (maar niet noodzakelijk) via het Internet. e-mailadres Wat je minstens nodig hebt om iemand een e-mailtje te sturen. Bvb. bill.gates@microsoft.com EMB Extended Memory Block EMBL European Molecular Biological Laboratories EMBM Environment Mapped Bump Mapping emboss Filter bij de digitale beeldbewerking, die het beeld als reliëfbeeld laat zien (in grijswaarden). Naar analogie van het mechanisch proces waarbij een deel van het papier omhoog gedrukt wordt om reliëf te creëren. embrace and extend Het overnemen van andermans goede ideeën en daar verolgens op voortbouwen. Een systeem dat vaak wordt toegepast door Microsoft. EMC Electromagnetic Compatibility Europese norm die de toegelaten elektromagnetische straling definieert. EMI * Electro-Magnetic Interference: storingssignalen opgewekt door de werking van elektrische apparaten. Bijvoorbeeld de werking van bepaalde onderdelen in je PC kan worden gehoord op een FM-radio. * European Microprocessor Initiative EMM Expanded Memory Manager Systeemprogramma om het expanded memory te beheren. emoticon Klein figuurtje opgebouwd uit enkele ASCII-tekens, dat een gemoedsheidtoestand moet uitdrukken. Typisch voorbeeld is de smiley :-) die aangeeft dat iets grappig bedoeld is. Emoticons zie je vaak in e-mail en bij IRC. Emotion Engine Het hart van een PS2 spelconsole. EMP Electro Magnetic Pulse Puls van elektromagnetische straling die ontstaat na kernexplosie en wellicht talrijke delen elektronische systemen buiten werking zal zetten. EMS * Enhanced Messaging Service: verbeterde versie van SMS waarbij berichten kunnen worden voorzien van beeld en geluid. Zie ook MMS. * Expanded Memory Specification: Specificatie van expanded memory, ontwikkeld door Lotus, Intel en Microsoft, hierdoor ook gekend als LIM 4.0. Maakt gebruik van bank switching. Zie ook XMS. Em space Een vaste spatie met de breedte van het corps van de letter. Zie ook En space. emulatie Nabootsing van een computerfunctie door een systeem dat oorspronkelijk daarvoor niet ontworpen is. Bvb. een Amiga-emulator voor PC. Zie ook terminal emulation. EN55022 Elektromagnetische stralingsnorm ENA Extended Network Addressing encapsulation Basisconcept van OO. Encapsulatie staat voor het identificeren van de gedragingen van een bepaald object die we methodes noemen. encapsulator protocol Protocol dat andere zgn. passenger-protocollen transporteert. encryption encryptie Het coderen of versleutelen van berichten vooraleer ze over een netwerk door te sturen, zodat een eventuele onderschepper er niet wijzer uit wordt. Alleen de ontvanger kent decryptieproces om de berichten leesbaar te krijgen. Encryptie zet plaintext om in ciphertext. Zie ook decryption. ENIAC Electronic Numerical Integrator Analyzer and Comparator De eerste volledig elektronische digitale computer uit 1946, ontworpen door John Atanasoff en gebouwd door Eckert en Mauchly, gefinancieerd door het Amerikaanse leger. De ENIAC bevatte 1500 relais en 18000 vacuumbuizen, verbuikte 160 KW, meette 140 m², woog 30 ton en was 1000 keer sneller dan de Mark 1. Enigma Codeer- en decordeerapparaat gebruikt in WO II door de asmogenheden in combinatie met boodschappen in geheimschrift. Zie ook Colossus. ENQ ENQuiry En space Een vaste spatie met de halve breedte van het corps van de letter. Zie ook Em space. entropiecodering Methode voor datacompressie waarbij bitstromen gemanipuleerd worden zonder rekening te met de betekenis van de bits. Dit is in het algemeen een volledig omkeerbare techniek zonder verlies. Voorbeelden hiervan zij RLE, statistische codering en CLUT. EOB End Of Block EOF End Of File EOI End Of Interrupt EOL * End Of Line * End Of List EOS End Of String EOT * End Of Table * End Of Tape * End of Text * End Of Transmission EPB Exception Parameter Block EPIC - Explicitly Parallel Instruction Computing: Microprocessorarchitectuur van Intel en HP waarbij de compiler instaat voor de parallellisatie. Hierdoor is de processor eenvoudiger van design. Ondermeer toegepast in de Itanium. Zie ook explicit parallelism. - Electronic Privacy Information Center EPLD Electrically Programmable Logic Device e-procurement Het geautomatiseerd inkopen van goederen via het web omdat diverse leveranciers hun catalogi on-line hebben staan. Behalve scherpere inkoopprijzen lonken forse besparingen op de administratie. EPS Encapsulated PostScript Standaard bestandsformaat in de grafische industrie, vooral gebruikt in PostScript printers. EPP Enhanced Parallel Port Verbeterde versie van de standaard parallele poort die een bidirectionele overdacht levert tot 500 KB/s. Zie ook Centronics en ECP. EPROM Erasable Programmable Read-Only Memory Uitwisbare versie van de PROM. Dit gebeurt door bestraling met ultra-violet licht. De EPROM werd verdrongen door de EEPROM. ER Explicit Routes E-R Entity Relationship ERD Emergency Repair Diskette: opstartdiskette met noodprogramma's. ERIC Educational Resources Information Center ERLL Enhanced RLL ERLL codering verbetert de opslagcapaciteit met 50% t.o.v. MFM-codering. ERM Entity Relationship Model ERMES European Radio MEssage System ERP Enterprise Resource Planning Bedrijfsomvattende behoefteplanning. Uitbreiding op MRP. ERP-pakket Modulair softwarepakket met geïntegreerde functies voor ERP. Bekendste leveranciers zijn Baan, Oracle, Peoplesoft, SAP en JD Edwards. Zie ook BOPS. ERU Emergency Recovery Utility Tool van Microsoft Windows. ES2 Expert Software Systems ESA * Enhanced Storage Architecture * Enterprise System Architecture * European Space Agency ESC ESCape ESC/P Epson Standard Code for Printers Set van codes om een Epson-compatibele printer te besturen. ESD * Electronic Software Distribution * ElectroStatic Discharge ESDI Enhanced Small Device Interface Interfacestandaard voor harde schijven voorgesteld door Maxtor om de snelheidsbeperkingen van de ST506-interface te doorbreken. Algauw vervangen door SCSI. ESDRAM Enhanced SDRAM ESE Export System Environment ESF External Source File ESI End System Identifier Het gedeelte van een ATM-adres dat wordt afgeleid van de adapterkaart. ESIS European Space Information System ES-IS End-System to Intermediate System ESL Electronic Software Licensing ESMTP Extended SMTP Uitgebreide versie van SMTP. ESNET Energy Sciences NETwork Multinationaal netwerk. ESOC European Space Operation Center ESP Encapsulated Security Payload Coderingsprotocol voor een beveiligde gegevensoverdracht over het Internet. ESP verzorgt zowel rechtgeldigheid als encryptie van data en maakt deel uit van IPSec. ESPA European Selective Paging Manufacturers Association ESPRIT European Strategic Programme for Research and development in Information Technology ESS Extended Service Set Benaming voor ganse draadloos netwerk. Zie BSS. ESSA Extended Systems Service Amendment EST Eastern Standard Time De tijdzone van Indië. Zie ook GMT en MET. e-store electronic store webwinkel Een virtuele winkel op een website. ETB End of Transmission Block ETG European Technical Guide Ethernet Netwerkstandaard ontwikkeld door Digital, Intel en Xerox, die steunt op de techniek van CSMA/CD. Haalt overdachtsnelheden van 10 Mb/s tot 100 Mb/s. Ethernet is ook bekend als IEEE 802.3. ETML tools Extract, Transform, Move, Load Softwaregereedschappen gebruikt om gegevens vanuit diverse bronnen op te halen en te transformeren voor gebruik in een data warehouse. ETNO European Telecommunications Network Operators Europese vereniging van PTT's en andere telecomaanbieders. ETR European Technical Report ETS European Telecommunication Standard ETSI European Telecommunication Standards Institute Commissie die Euro-ISDN onderhoudt. ETX End of TeXt EUC Extended Unix Code EUCS Edinburgh University Computing Service Eudora Veel gebruikt programma om e-mail te sturen en te lezen. EULA End User License Agreement eindgebruikerslicentie Overeenkomst tussen de softwarefabrikant en de eindgebruiker. EUNET European Unix Network Netwerk gestart in 1982 voor e-mail en Usenet tussen Nederland, Denemarken, Sweden en UK. Euro-ISDN Europese standaard voor ISDN. EUVL Extreme Ultra Violet Lithography: experimentele nanotechnologie om chips met baantjes van 13,4 nm te maken. EV6 FSB-protocol van de AMD Athlon, oorspronkelijk ontwikkeld door Digital voor hun Alpha-processors. EVE Extensible VAX Editor EVUA European VPN Users Association EWAN Emulator Without A Good Name EWOS European Workshop on Open Systems exabyte - 2^60 = 1,152,921,504,606,846,976 bytes, ofwel 1024 petabytes. - 8mm-tape voor het opslaan van grote hoeveelheden data. Exabyte-tapes kunnen tot 5 gigabyte opslaan. EXE2BIN Executable to Binary Programma om een EXE-bestand naar een COM-bestand te converteren. executable Een uitvoerbaar bestand (programma). expanded memory Uitbreiding van het conventioneel geheugen van een PC via een techniek die bank switching heet. Zie EMS. expansion slot uitbreidingsgleuf Gleuf waarin een uitbreidingsmodule kan worden geplugd. explicit parallelism Eigenschap van nieuwere microprocessorarchitecturen waarbij het compileerprogramma de processor onmiddellijk inlicht over de onafhankelijke aard van bewerkingen. Zie EPIC, implicit parallelism. exploit Gekende zwakheid in een besturingssysteem of applicatieprogramma, waar hackers dankbaar gebruik van maken om in te breken. extended memory Uitbreiding van het conventioneel geheugen van een PC via een techniek die ingebakken zit in de Intel microprocessor vanaf de 80286. Zie XMS. extensie Achtervoegsel van een bestand (bvb. .ZIP), waaruit af te leiden valt welk type van informatie het bevat (ZIP = gecomprimeerd archief) en met welke programma's je het lezen of bewerken (PKZIP, PKUNZIP of WinZip). extranet Verschillende intranetten samengevoegd tot een soort privé-internet. Grote bedrijven maken gebruik van het Internet om hun afzonderlijke netwerken samen en te koppelen. Zie ook VPN. e-zine Electronic magazine Tijdschrift in elektronische vorm, die verspreid wordt via e-mail. FAC File Access Code fading deining Een fluctuatie in radiosignalen veroorzaakt door de interferenties van andere radiosignalen onderweg. fallback De terugval qua snelheid waarmee gegevenstransmissie verdergaat indien de lijnkwaliteit verslechterd. FAP File Access Protocol FAQ Frequently Asked Questions Document waarin men de antwoorden vindt op de meest gestelde vragen over een bepaald onderwerp. FAQ's over de meest uiteenlopende onderwerpen, zijn te vinden in nieuwsgroepen en op webpagina's. FAR False Acceptance Ratio Foutpercentage van een biometrisch systeem, met name de onterechte herkenningen. Zie ook FRR. FARNET Federation of American Research Networks FASIC Function and Algorithm-Specific Integrated Circuit FASS Frequency Agile Signal Simulator FAST Federation Against Software Theft Vereniging ter bestrijding van softwarepiraterij. Vergelijkbaar met de BSA. Fast SCSI Tweede generatie van SCSI. Haalt 10 MB/s met 50-polige kabels, en 20 MB/s in Wide-uitvoering met 68-polige kabels. Fast Switching Kenmerk van een router, waarbij de schakelsnelheidwvergroot wordt, door het gebruik van een cache. FAT File Allocation Table bestandstoewijzingstabel Een systeemtabel opgeslagen in het begin van een schijf, die informatie bijhoudt over de door bestanden bezette clusters. Wordt ondermeer toegepast in DOS, Windows 3.x, Windows 95, Windows NT en OS/2. Zie ook NTFS, HPFS en NFS. FAT32 Een 32-bits versie van de originele FAT, die 16-bits is. Wordt ondermeer toegepast updates van Windows 95 en Windows 98. fat binary Een ietwat grote Apple-applicatie omdat optimaal draait op zowel Macintosh als PowerMac. fat client Relatief krachtige netwerk PC die relatief zware software draait. Zie client, thin client. fax facsimile Toestel waarmee je een papieren document over een telefoonlijn kan doorsturen naar iemand anders met zo'n toestel. FC Fibre Channel Protocol voor snel, bi-directioneel gegevenstransport tussen werkstations en servers enerzijds en opslagmedia anderzijds. Fibre Channel kan zowel met koperen kabels als met glasvezelkabel en haalt 1 Gb/s. Fibre Channel claimt de opvolger te zijn van SCSI en wordt gebruikt in SAN's. FCA Fibre Channel Association FC/AL Fiber Channel/Arbitrated Loop FCB File Control Block FCC Federal Communications Commision Amerikaanse commissie dat de regels voor communicatie uitvaardigd. FC/EL Fibre Channel/Enhanced Loop FCI Flux Changes per Inch FCIF Full Common Intermediate Format Zie CIF. FCMS Factory Control and Management System FCS Frame Check Sequence De extra bits die na een frame worden verzonden. Deze bits bevatten controlegegevens waarmee de ontvanger kan nagaan of de frame-gegevens al of niet verminkt zijn toegekomen. FC-PGA Flip Chip Pin Grid Array Bouwvorm van chipaansluitingen, bijvoorbeeld gebruikt bij de Pentium III en Duron-microprocessors. FD * Floppy Disk * Floppy Drive * Full Duplex FDC Floppy Disk Controller FDCT Forward Discrete Cosine Transform Voorwaartse DCT. FDD Floppy Disk Drive FDDI Fiber Distributed Data Interface FDM Frequency Division Multiplexing Transmissietechniek waarbij het totale frequentiespectrum wordt verdeeld over meerdere logische kanalen. Elke gebruiker heeft het exclusieve recht op zijn eigen frequentieband. FDM is uiterst geschikt om analoge signalen te multiplexen. Zie ook WDM en TDM. FDMA Frequency Division Multiple Access FDX Full Duplex feature Mogelijkheid of eigenschap van een softwareprogramma. FEC Forward Error Correction Techniek voor foutcorrectie aan de kant van de ontvanger, bvb. bij Trellis-coded modems. FECN Forward Explicit Congestion Notification Protocol gebruikt in frame relay. Zie ook BECN. FED Field Emission Display Zeldzame type van beeldscherm die gelijkaardig werkt als een traditionele CRT met dat verschil dat iedere pixel in een FED zijn eigen elektronenbron heeft. FEDICT Federal Public Agency for Information and Communications Technolgy Organsiatie die in België verantwoordelijk is voor de implementatie van e-governement. Fedwire Amerikaans systeem voor elektronische transacties tussen bankinstellingen, opgezet door de US Federal Reserve. De transacties worden nog dezelfde dag afgewerkt. feedback page Webpagina waarin gebruikers via een e-mailbericht of invulformulier opmerkingen kunnen formuleren. FEP * Frequently Encountered Problems: document dat vaak voorkomende problemen opsomt, samen met hun oplossingen. Zie ook FAQ. * Front End Processor: hulpprocessor ter ontlasting van de hoofdprocessor. De FEP staat bijvoorbeeld in voor het verzenden en ontvangen van gegevens inclusief foutcontroles. FEPROM Flash EPROM FET Field Effect Transistor FETN Field Effect Twisted Netmatic De meest voorkomende LCD-technologie. FEXT Far End CrossTalk FF * Fast Forward * Flip Flop * Form Feed FFSK Fast Frequency Shift Keying Snelle modulatie met frequentieverschuiving. FFT Fast Fourier Transformation Transformatie gebruikt voor datacompressie van audio-signalen. FGA Future Graphics Adapter FHS Fax Handling System FHSS Frequency Hopping Spread Spectrum Transmissietechniek toegepast bij draadloze netwerken van het type IEEE 802.11. Zie ook DSSS. Fido BBS-software. Zie ook Opus. Fidonet Intenrationaal netwerk van BBS'en afkomstig uit de sfeer van de hobbycomputerclubs. FIF Fractal Image Format FIFO First In First Out Principe van een datastructuur die wachtrij wordt genoemd. Zie ook LIFO. figure space Een vaste spatie met dezelfde breedte als een cijfer. Gebruikt als spatie bij tabellen met cijfergegevens. Zie ook Em space. file bestand Een aantal bij elkaar horende gegevensblokken die onder een bepaalde naam zijn weggeschreven op een opslagmedium. file server Server die specifiek dient om bestanden op te slaan, die voor meerdere mensen beschikbaar moeten zijn. file transfer bestandsoverdracht Het uitwisselen van bestanden tussen twee computers. FIMS Forms Interface Management System Finger Internetprogramma om informatie op te vragen van een bepaalde server of gebruiker. FIOC Frame Input/Output Controller FIPR Foundation for Information Policy Research Engelse stichting en mede-oprichter van Europeazn Digital Rights FIPS Federal Information Processing Specification Specificaties waaraan hard- en software bestemd voor de Amerikaanse overheid dient te voldoen. firewall Veiligheidsbarrière tussen het private bedrijfsnetwerk en het publieke Internet. Dient vooral om infiltratie van buitenuit door hackers te voorkomen, maar kan ook de interne gebruikers beperken in hun verbindingen op het Internet. Een firewall bestaat meestal uit een combinatie van hardware en software. FireWire Een busspecificatie die toelaat om randapparatuur aan te sluiten met doorvoersnelheden van 100 Mbps tot 400 Mbps. FireWire is ook bekend als de IEEE 1394 standaard. Vooral disk drives en digitale camera's worden wel eens via FireWire aangesloten. Er wordt gebruik gemaakt van een 4-pins of 6-pins connector, al naar gelang het toestel zelf geen voeding heeft. firmware Software in een ROM of EEPROM chip, zelf ingebouwd in een toestel zoals een GSM of printer. FIRST Forum of Incident Response and Security Teams Internationale groepering van experts inzake gegevensbeveiliging. De CSIRT's van diverse organisaties komen regelmatig bijeen om informatie uit te wisselen met elkaar. FIU Fingerprint Identification Unit FLA Four Letter Acronym flame E-mailbericht waarin de ene persoon de andere uitscheld of beledigd. Getuigt zeker niet van nettiquette. flame bait Het sturen van een flame naar iemand met de bedoeling te provoceren en een tegenreactie uit te lokken, om hiermee een flame war te kunnen starten. flame war Verbale oorlogvoering op het net waarbij de betrokkenen elkaar flames sturen. flapping Routeringsprobleem waarbij de route tussen twee nodes voortdurend wisselt tussen twee paden. FBGA Fine-pitch Ball Grid Array Chipverpakking met aan de onderkant kleine soldeerbolletjes als contacten. flat bed scanner Scanner die werkt met een vlakke glazen A4-plaat, waarop je te scannen afbeelding kun leggen. Tegengesteld aan hand scanner. flat fee Het bedrag dat je betaald om ongelimiteerde internettoegang te krijgen. In andere gevallen is er een bepaalde tijdslimiet. Voor alles dat je dan langer on-line bent geweest moet je dan extra betalen. flat file database Simpele database die gebruikt maakt van slechts één bestand. Tegengesteld aan relational database. flat shading Simpelste manier om schaduwen in te kleuren. Men berekent één kleur per polygoon en gebruikt die om het ganse vlak in te kleuren. Een betere manier is Gouraud shading. FLD Fault Locating Diagnostics FLL Frequency Locked Loop floating point vlottende komma Representatiemethode van decimale getallen in een computer. Zie integer. flooding Een manier van routeren, waarbij informatie doorgestuurd wordt naar alle poorten, behalve de poort waardoor de informatie is toegekomen, wat gebeurt bij een hub. Flooding gebeurt ook bij een switch, wanneer voor het bestemmingsadres geen poort gekend is, of bij multicasting en broadcasting. floppy Buigzame diskette van het type 5.25 inch. FLOPS FLoating point Operations Per Second Maatstaf voor de rekensnelheid van een computer. Zie floating point, Linpack en MIPS. flowchart Stroomschema gebruikt om een bedrijfsproces of computerprogramma uit te beelden. flow control Regeling van het debiet de communicatiestromen om opstoppingen in het netwerk te voorkomen. Flow Matic Zakelijke programmeertaal ontwikkeld in 1957 door Grace Hopper. Flow Matic was de voorloper van COBOL. FLV Flanders Language Valley Industriegebied in West-Vlaanderen nabij Ieper die zich toelegt op taaltechnologie, onder impuls van Lernaut & Hauspie. Naar analogie met Silicon Valley. FM Frequency Modulation Tegenstelde van AM. FMB Flexible Motherboard Designs Norm voor het ontwerp van moderne moederborden. FMAVT File Multi-Access Vector Table FMD Fluorescent Multi-layer Disk Nieuwe schijf met 4 lagen die 140 GB zou kunnen opslaan. Wordt FMD de DVD-killer? FMM Flat Memory Modules FMMC Field Monthly Maintenance Charge FMS Forms Management System FMT Fine grain Multi-Threading Variant op TLP dat probeert meer dan de helft van de functie-eenheden in te zetten. Zie ook SMT. FMV Full Motion Video Videoweergave op 25 beelde per seconde voor PAL en 30 beelden per seconde voor NTSC. FNC Federal Networking Council Ameriaanse raad van federale instellingen die het Internet gebruiken, waaronder DOD, DOE, DARPA, NSF, NASA. FOA Fiber Optic Adapter FOD Fax On Demand FOIRL Fiber Optic Inter Repeater Link FOLDOC Free On-Line Dictionary Of Computing font lettertype Een verzameling bij elkaar horende lettertekens in een bepaalde grootte en stijl. font cartridge Cartridge met daarin een ROM-chip waarin enkele lettertypes zitten. Wordt gebruikt om een laser printer uit te breiden met een aantal lettertypes. footer voetregel De tekst die onderaan iedere pagina van een document verschijnt, bijvoorbeeld met paginanummer. Zie ook header. footprint De ruimte die een bepaald toestel inneemt. FOP Freedom Of Press force feedback Type van joysticks en stuurwielen die uitgerust zijn met een motor of magneet om realistische schokeffecten te genereren. FORTH In onbruik geraakte objectgeöriënteerde programmeertaal. FORTRAN FORmula TRANslator Hogere programmeertaal voor wetenschappelijke, dus wiskundige taken. fortune cookie Elektronische spreuk van de dag. forum Discussiegroep voor mensen met een gemeenschappelijke interesse, zoals de Usenet-forums op het Internet. forward Commando om een ontvangen e-mailbericht door te sturen naar iemand anders. forward channel Het communicatiepad waarover informatie van de oproeper naar de opgeroepene wordt gezonden. forward slash Het gewone slash-teken (/) In Unix en op het web gebruikt als scheidingsteken van directories (bvb. /pub/win95/ie4). In Dos gebruikt om commando-opties mee te geven (bvb. dir *.exe /s /p). FOS Fundamental Operating System FOSSIL Fido/Opus/Seadog Standard Interface Layer Stuurprogramma nodig om een Fido of Opus BBS te draaien. Foster Codenaam voor een nieuwe Intel IA32-processor met Socket 603 vanaf 1400 MHz (FSB 400 MHz) in 0.13 micron koper. FPC Floating Point Calculation Floating Point Controller FPGA Field Programmable Gate Array FPLA Field Programmable Logic Array FP-laser Fabri Perrot laser Typebenaming van een goedkope laser met een hoge kwaliteit. FPM-DRAM Fast Page Mode DRAM Snelle variant van het DRAM-geheugen waarbij het selecteren van een pagina relatief traag verloopt, waarna de gegevens binnenin die pagina zeer snel kunnen worden aangesproken. Opvolger van EDO-RAM. FPP * Fixed Path Protocol Floating Point Processor FPR Floating Point Register FPS * Fast Packet Switching * Frames Per Second FPU Floating Point Unit FQDN Fully Qualified Domain Name Volledige aanduiding van een domein, bvb. rug.ac.be. Elk deel apart noemt men een subdomein, bvb. ac.be en be, die de hiërarchische structuur aangeeft. fractal Verbluffend kunstig beeld met oneindig herhalende patronen, door de computer gegenereerd op basis van een simpele wiskundige formule. De bekendste fractal is ongetwijfeld de 'Mandelbrot set'. FRAD * Frame Relay Access Device * Frame Relay Assembler/Disassembler fragmentation Fragmentatie ontstaat wanneer een bestand in verschillende stukken op verschillende plaatsen van de harde schijf wordt opgeslagen. Vertraagt de werking van je computer. Gelukkig bestaan er allerhande defragmentatieprogramma's. FRAD Frame Relay Assembler Disassembler Een soort router die het netwerkverkeer van LAN naar WAN omzet in frames. fragmentation Het proces waarbij informatie in kleinere stukken wordt verdeeld. FRAM Ferro-electric Random-Access Memory Ferro-elektrische geheugens bewaren hun inhoud ook zonder bufferspanning. De chips zijn gebaseerd op materialen waar de elektrische polarisatie kan worden omgekeerd door een extern elektrisch veld. frame * Eén enkel beeld uit een animatie, videofilmpje of TV-uitzending. * Een rechthoekig kader dat tekst of een illustratie bevat in een document. * Stuk van een opgedeelde webpagina. frame error Een ongeldige frame gedetecteerd adhv de FCS. frame grabber Insteekkaart voor een computer die het mogelijk maakt video- of TV-beelden op te slaan. Synoniem van video digitizer. frame relay WAN-protocol dat virtuele huurlijnen aanbiedt met burstsnelheden tot 2 Mbit/s. Frame relay is het kleine broertje van ATM. frame store Apparaat waarmee complete videobeelden digitaal kunnen worden opgeslagen. Vooral gebruikt bij software voor videobewerking. FRC Field Repair Center freeware Gratis software. Vaak geschreven door hobbyisten en daarna op het Internet gezet voor eenieders gebruik. In tegenstelling tot public domain software rust op freeware en shareware wel een copyright. friction feed Doorvoermechanisme voor kettingpapier. Zie ook tractor feed. frontbuffer Geheugenblok van een grafische kaart waarin het actieve beeld is opgeslagen. Zie ook backbuffer. front-office De afdelingen van een bedrijf die direct in aanraking komen met de klant: als het ware, de voorposten van een onderneming. Zie back-office. FRPI Flux Reversals Per Inch FAR False Rejection Ratio Foutpercentage van een biometrisch systeem, met name de onterechte niet-herkenningen. Zie ook FAR. FSAA Full Scene Anti-Aliasing Kenmerk van grafische kaart in de Xbox spelconsole. FSB Front Side Bus Verbinding tussen processor en chipset, meestal geklokt op 66, 100 of 133 MHz. FSB200 Front Side Bus aan 100 MHz met ondersteuning van de double-data-rate techniek. FSE Full Screen Editor FSF Free Software Foundation Stichting die wereldwijd ijvert voor gratis software. FSK Frequency Shift Keying Modulatie met frequentieverschuiving. Zie ook FFSK. FSR Free System Resources FSS_UTF File System Safe UTF FST Flat Square Tube Vlak beeldscherm met rechte hoeken. FTA Final Type Approvement Definitieve goedkeuring van een nieuwe IEEE-standaard, bvb. GPRS. FTAM File Transfer and Access Method FTC Federale Trade Commission Amerikaanse overheidsinstelling dat de bedrijven controleert op ongeoorloofde handelspraktijken, bvb. misbruik van monopolie. FTES Functional Test Environment Software FTM Flat Tension Mask FTP * File Transfer Protocol: Internetprotocol om bestanden uit te wisselen tussen twee computers. * Foiled Twisted Pair: Netwerkkabel waarvan de geleiders per 2 getwist zijn en samen afgeschermd zijn door een aluminium folie. Zie ook UTP en STP. FTPD File Transfer Protocol Daemon FTP server Software die draait op een FTP-site. FTP site Site op het Internet, waar je met behulp van FTP allerlei bestanden kunt ophalen, vaak bij universiteiten en computerbedrijven. FTPS Financial Ticker Protocol Support FTQ Foiled Twisted Quad Kabel waarvan de geleiders per 4 getwist zijn en samen afgeschermd zijn door een aluminium folie. FTS Fault Tolerant Systems FTTC Fiber To The Curb Het glasvezelnetwerk loopt van de eindcentrales tot de schakelkast in de straat. Vanaf de schakelkast tot in de huizen gaat het signaal over een koperen kabel. FTTC is daarbij goedkoper dan FTTH, maar haalt toch nog snelheden 1 Mbps, wat net genoeg is voor gecomprimeerde video. FTTH Fiber To The Home Project om alle huishoudens op glasvezelkabel aan te sluiten. De glasvezelkabel loopt van de eindcentrale tot in ieders huis. FTTH is ontzettend duur en voorlopig economisch onhaalbaar. Het alternatief is FTTC. FTTO Fiber To The Office Project om alle kantoren op glasvezelkabel aan te sluiten. FTX Fault Tolerant Unix FUD Fear, Uncertainty and Doubt Benaming voor de tactiek, die wordt gebruikt door Microsoft en anderen, om de markt te controleren. full backup Backup die alle bestanden kopieert. Zie ook differential backup en incremental backup. full duplex Datatransmissie waarbij men gelijktijdig kan zenden en ontvangen, zgn. TWS, bvb. een telefoon. Zie ook half duplex. Future I/O Specificatie voor een snelle busstructuur op initiatief van Adaptec en gesteund door IBM, HP en Compaq, ten nadele van Intel's NGIO. fuzzy logic wazige logica Waar bij normale logica slechts 2 waarden kunnen (waar en niet waar) bestaat er bij fuzzy logic nog een tussenwaarde, nl. misschien. FWA Fixed Wireless Access Draadloze verbinding tussen eindgebruiker en een communicatienetwerk. Omdat het gebruik radiogolven in sommige gevallen goedkoper en sneller is dan het aanleggen van een kabelverbinding. FYI Afkorting voor 'for your information'. G3 Bijnaam voor de oude Motorola PPC750 processor. G4 Bijnaam voor de huidige Motorola PPC74x0 processor. G5 Bijnaam voor de verwachte Motorola PPC8500 processor. Ze telt 58 miljoen transistoren en kan kloksnelheden aan van 800 MHz tot 1,6 GHz. GA General Availability Kenmerk van een softwareversie die algemeen verspreid wordt. GAI Gem Application Interface game card Een uitbreidingskaart voor je PC, waardoor je een joystick kan aansluiten. Een joystick kan ook worden aangesloten op een geluidskaart uitgerust met een game port. GameCube Spelconsole van Nintendo die moet concurreren met de Xbox en PS2. Gamelan Zoekmachine voor Java-applets, Javascripts, en ActiveX-componenten. GAP * Graphics Arithmetic Processor: Beeldverwerkingschip. * Generic Access Profile: Overkoepelende standaard die ervoor zorgt dat DECT-apparaten van diverse fabrikanten compatibel zijn. garbage collection Het defragmenteren van vrije geheugenblokken binnen een multitasking operating system, om grotere processen te kunnen draaien. GART Graphics Address Remapping Table Methode om het geheugenbereik in te stellen dat een AGP-kaart mag gebruiken. gateway toegangspoort Toestel of systeem dat incompatibele netwerken weet te verbinden. Compuserve heeft bvb. een gateway naar het Internet. GATT General Agreement on Tariffs and Trade GB GigaByte Maateenheid voor de opslagcapaciteit van schijven. 1 GB = 1024 MB 1024 GB = 1 TB GbE Gigabit Ethernet GCC GNU C-Compiler GCOS Gods Chosen Operating System Besturingsysteem gebruikt bij Bull-computers. GCR * Gray Component Replacement: Proces waarbij de drie kleuren cyaan, magenta en geel door zwart vervangen worden. * Group Code Recording GCSP General CSP GDI Graphics Device Interface GDT Global Descriptor Table GE General Electric geek Persoon die niets anders doet dan computers en netwerken de stuipen op het lijf jagen, omdat hij er eigenlijk niet veel van snapt. Zie ook nerd. GECOS General Electric Comprehensive Operating System Gecko De layout-engine in Netscape Navigator 5. Dit onderdeel van de browser leest de webpagina's en vertaalt de HTML-code naar het scherm als tekst en grafieken. Gecko werkt tot 10 keer sneller als zijn voorganger en gebruikt bovendien minder geheugen. geheugenbus Verbinding tussen de chipset en de geheugenmodules. GEIS General Electric Information Services geluidsenveloppe Sterkteverloop van een toon die de specifieke klankkleur van ieder muziekinstrument bepaald. Zie ook ADSR. GEM Graphic Environment Manager Grafisch besturingssysteem van Digital Research. Moest uiteindelijk wijken voor Microsoft Windows 3.0. Gemini Transatlantische glasvezelkabel tussen New York en Londen gelegd in opdracht van WorldCom. generation loss Verlies door conventionele reproductie van gegevens. Dit verlies komt niet voor bij digitale gegevens. generieke bekabeling Gestructureerde bekabeling die het mogelijk maakt om een uitgebreid gamma computeruitrustingen aan te sluiten, ondermeer door gebruik van patch panels. GENIE General Electric Network for Information Exchange genlock Afkorting voor generator locking device Een genlock is een toestelletje waardoor een apparaat voor composite video (bvb. een TV) twee signalen tegelijkertijd kan accepteren. Typisch gebruikt om computergrafieken te combineren met gewone videobeelden. geometric shapes Twee- of meerdimensionale grafische elementen waarvan de vorm wiskundig te berkenen valt. GEOS Graphic Environment Operating System Grafisch besturingssysteem van Geoworks, dat zonder succes poogde te concureren met Microsoft Windows 3.0. GSFC Goddard Space Flight Center GGP Gateway to Gateway Protocol GGSN Gateway GPRS Support Node Gateway tussen het GPRS-netwerk en andere netwerken, zoals bijvoorbeeld het Internet. De GGSN routeert datapakketten naar de juiste SGSN. GIC General Interface Channel GIF Graphics Interchange Format Bestandsformaat voor gecomprimeerde bitmaps tot 256 kleuren. Maakt gebruik van LZW-compressie. Zie ook animated GIF en interlaced GIF. De opvolger van GIF heet PNG. GIFT GNU Image Finding Tool Beeldopzoekprogramma (CBIRS) op basis van MRML. GIGO Garbage In, Garbage Out Term om een beginner in te lichten over het feit dat een computer weinig kan aanvangen met slechte gegevens. GIMP GNU Image Manipulation Program Freeware Unix-programma voor fotobewerking geschreven van Donald en Spencer Kimball verdeeld onder GPL-licentie. GIS Geographical Information System GIX Global Internet Exchange gizmo Eén of ander onbelangrijk ding, waarvan men de juiste naam niet meer herinnert. GKS Graphics Kernel System ANSI-standaard die een volledig grafisch genereer- en opslagsysteem voor computers specifieert. GKS is ook gekend als ANSI X3.124 uit 1985. GL Graphics Language GLIS Geographical Land-use Information System Amerikaanse databank met digitale kaarten. global village wereldwijd dorp Poëtische aanduiding voor het internet GM General Motors GMDSS Global Maintime Distress and Safety System GML Generalized Markup Language Standaardtaal om tekstinformatie te formatteren ontwikkeld in 1969 bij IBM door Charles Goldfarb, Edward Mosher en Raymond Lorie. Bemerk dat GML oorspronkelijk de beginletters weergaven van de drie auteurs. GML werd gebruikt als basis voor SGML. GMUC Gay Macintosh User Group GMR Giant Magneto Resistive In 1997 geïntroduceerde technologie van lees/schrijf koppen voor harde schijven waarbij de magnetische structuren kleiner dan 500 nanometer werden. GMSK Gaussian Minimum Shift Keying Modulatietechniek gebruikt in GSM's voor datatransport. GMT Greenwich Mean Time De tijdzone van Engeland, die als referentie wordt gebruikt alle de andere. De nulmeridiaan ligt namelijk getrokken in het dorpje Greenwich, nabij London. GNS Global Network Services GNU GNU's Not Unix Project van de Free Software Foundation (FSF) voor open source Unix-programma's. Gnutella Software genaamd naar GNU en Nutella (de chocopasta met hazelnoten). Gnutella werd oorspronkelijk ontwikkeld door Nullsoft (de makers van MP3 en WinAMP) en laat Internetgebruikers toe om allerlei bestanden uit te wisselen onder elkaar zonder gebruik te maken van een website als server. Zie ook Napster. golflengte Afstand tussen twee opeenvolgende pieken van een continue golf. Gopher Een menugestuurd zoekprogramma om in gedistribueerde informatiesystemen te zoeken. Werd ontwikkeld aan de University of Minnesota in 1991. Enkele jaren later verdrongen door het World Wide Web. Gopher is genoemd naar een Afrikaans graafdier. GOSIP Government Open Systems Interconnection Profile Aankoopbeleid in de Verenigde Staten die het gebruik van OSI-standaarden aanmoedigd. Gouraud shading Algoritme voor het aanbrengen van schaduwen in 3D-modellen. Kleurt een vlak met een gladde gradatie van de berekende kleur. Zie ook Phong shading. GPD Gas Plasma Display GPF General Protection Fault Geheugenbeschermingsfout binnenin Windows. GPIB General Purpose Interface Bus Interfacespecificatie met 16 lijnen en drie soorten toestellen: talkers, listeners en controllers. GPIB is ook bekend als IEEE-488. GPL General Public License Licentievorm van GNU voor software die gratis publiek verspreid mag worden. GPRS General Packet Radio Service Protocol voor gegevensoverdracht in pakketten over mobiele radiosystemen dat snelheden tot 170 Kbit/s toelaat via GSM. Zal worden opgevolgd door UMTS. GPS Global Positioning System Systeem met 24 satellieten dat het mogelijk maakt met een klein apparaat je exacte locatie te bepalen, waar ok ter wereld. grain Zichtbare en ongewenste structuur in het beeld. GRASP GRaphic Animation System for Professionals GRE Generic Routing Encapsulation greeking Het representeren van tekst als rechthoekige blokjes op het scherm, om de snelheid van de schermopmaak te vergroten. Naar analogie van de bij grafici gebruikte methode om een voorlopig ontwerp met onleesbare tekst op te vullen. Green Book De specificatie van de CD-I. Zie ook Red Book en Orange Book. GREP Global Regular Expression Print Hulpprogramma van Unix voor het filteren van tekstlijnen. grid Regelmatig raster van hulplijnen om het positioneren en uitlijnen van grafische elementen te vergemakkelijken. Group I fax CCITT-norm voor de eerste generatie faxtoestellen met een verticale resolutie van 4 lijnen/mm. Deed geen gegevenscompressie waardoor een A4 werd overgeseind in 6 minuten. Group II fax CCITT-norm voor de tweede generatie faxtoestellen met een hogere verticale resolutie. Deed reeds gegevenscompressie een haalde één A4 in 3 minuten. Group III fax CCITT-norm momenteel ondersteund door quasi alle faxtoestellen. Een A4 blad kan worden verzonden in 20 seconden (normale resolutie 203 x 98 dpi) of 40 seconden in fijne resolutie (203 x 196 dpi), dankzij ééndimensionele compressie via Huffman-codering. Group IIIbis fax Zoals Groep III maar met toevoeging van een superfijne resolutie vans 203 x 391 dpi. Group IV fax CCITT-specificatie voor snelle faxmachines met een tweedimensionele compressie en een ISDN-verbinding. Doet 6 seconden over een A4 in 400x400 dpi. GS Group Separator GSSAPI Generic Security Services API Provides an authentication, key exchange, and encryption interface to different cryptographic algorithms and systems. groupware Geautomatiseerde ondersteuning van de samenwerking tussen mensen, ongeacht plaats en tijd. Een verzamelnaam voor e-mail, bulletin boards, group scheduling, enz... Het bekenste groupwarepakket is momenteel Lotus Notes. GSM Global System for Mobile communications Standaard voor digitale mobiele telefonie. Het gebruikt 50 banden van 200 kHz in de frequentieband van 900 MHz of 1800 MHz. Datatransmissie is beperkt tot 9,6 Kbps. GSX Graphic System eXtension GTL+ FSB-protocol toegepast bij Intel-processors vanaf de Pentium Pro/II/III. GTS Generic Traffic Shaping guest Tijdelijke toegangscode tot een computer of netwerk. guestbook gastenboek Deel van een website waarin gebruikers hun positieve opmerkingen kunnen achterlaten. GUI Graphical User Interface Grafische gebruikersinterface Methode om een computer te besturen door intensief gebruik van een muis. Voorbeelden van een GUI zijn Microsoft Windows, IBM OS/2, X-Windows en OSF Motif. Zie ook CLI en WIMP. GUID Globally Unique IDentifier Uniek idenficatienummer voor iedere interface binnenin COM, om name collisions te elimineren. guiltware Speciale vorm van shareware waarbij de ongeregistreerde versie telkens een boodschap toont om de niet-betalende gebruiker een zeker schuldgevoel te geven dat hij profiteert van het harde werk dat de auteur in de ontwikkeling van het programma gestoken heeft. Zie ook nagware. GW-BASIC Gee Whiz BASIC GZIP GNU Zip H.320 Internationale standaard voor videocompressie. Het bevat aanbevelingen voor codering, framing, signalering, het opzetten van verbindingen, alsook audio-algoritmes en het omzetten van NTSC naar PAL en omgekeerd. H.323 Norm voor spraak via IP, zgn. VoIP. Zie ook IP. H.324 Aanbeveling die terminals beschijft voor multimedia-verbindingen bij lage snelheden waarbij V.34 modems worden gebruikt. hacker Computerkraker. Technisch onderlegd persoon die probeert in te breken in andermans computernetwerk of computersystemen, wat uiteraard strafbaar is. Hackers zijn ofwel black hat ofwel white hat. HAL * Hardware Abstraction Layer: Apparaatherkenningsmechanisme van Windows NT * High-level Assembler Language: Programmeertaal. HALE Hacker's Against Law Enforcement half duplex Datatransmissie waarmee beurtelings kan worden gezonden of ontvangen, zgn. TWA, bvb. een walkie-talkie. Zie ook full duplex. half tone image Afbeelding met grijstinten die gesimuleerd worden door een raster van zwart/wit puntjes te gebruiken. Kijk maar eens met een vergrootglas naar een krantefoto. Zie ook dithering. Hammer Codenaam voor AMD's 64-bit microprocessor, voorzien in voor de tweede helft van 2002. Hamming afstand Het aantal posities waarin twee codewoorden van elkaar verschillen. Hamming code Code voor foutdetectie en foutcorrectie, ontwikkeld door R.W. Hamming. Hiertoe wordt het bitpatroon aangevuld met extra controlebits. Voorbeeld: een 7 bits code wordt aangevuld met vier controlebits, en wel op posities 1, 2, 4 en 8. handle Elektronisch pseudoniem. Zie ook alias. hand-over Het overgeven van een lopend GSM-gesprek van één cel naar een andere cel, omdat de betrokken persoon zich verplaatst heeft. Als dit niet goed verloopt wordt het gesprek afgebroken en spreekt men van een dropped call. hand scanner Scanner die eruit ziet als een brede muis, waarmee je over de te scannen afbeelding rolt. Tegengesteld aan flat bed scanner. handshake Uitwisseling van controlesignalen tussen twee toestellen om een gegevensoverdracht te kunnen doorvoeren. Bijvoorbeeld twee modems die elkaar ondervragen op protocol en maximum snelheid. HAP Host Access Protocol hard copy Afdruk op papier. hard disk harde schijf Schijfsysteem opgebouwd uit diverse harde aluminium platen bekleed met een magnetische laag en enkele lees/schrijfkoppen die erboven zweven. Ook Winchester disk genaamd. Uitvinding van IBM. hardware computerapparatuur De fysieke onderdelen van een computer, die je kunt aanraken, in tegenstelling tot de software. hardwired Een permanente verbinding tussen apparaten. Tegengestelde van switched. harmonics Componenten waarvan de frequenties geheel-getalveelvouden zijn van de basisfrequentie. Hayes-compatibel Als de modem werkt met de standaardinstructieset gedefinieerd door Hayes, modemfabrikant van het eerste uur. HAVI Home Audio/Video Interoperability Specificatie van Sony/Philips voor de besturing van consumentenelektronica. HAVI zal moeten concurreren met Jini en UPnP. HBCI Home Banking Computer Interface Duitse standaard voor home banking uit 1997. HCA Host Channel Adapter Toegepast bij InfiniBand. HCC Hobby Computer Club Grootste vereniging van computergebruikers in de Benelux. Hun jaarlijkse computerbeurzen - de HCC dagen in Antwerpen en Utrecht - zijn echte publiektrekkers. HCD Head Coupled Display Projectiesysteem waarbij het beeld gekoppeld is aan de hoofdpositie van de gebruiker. HCDS High Capacity Digital Service HCF Host Command Facility HCL Hardware Compatibility List HCSDS High Capacity Satellite Digital Service HCSS High Capacity Storage System HCTDS High Capacity Terrestrial Digital Service HD * High Density. Zie ook DD en ED. * Hard Disk. HDA Head Disk Assembly HDC Hard Disk Controller HDCP High-bandwidth Digital Content Protection: beveiliging in DVI-interfaces. HDF Hierarchical Data Format Door NCSA dt>HDIT High bandwidth Differential Interconnect Technology Technologie van VIA voor snelle on-board verbindingen tot 3,2 GB/s. Zie ook LDT. < HDLC High-level Data Link Control Populair bit-georiënteerd datalink protocol (laag 2) van ISO gebaseerd op SDLC. HDLC splits de gegevens op in frames en wordt o.a. gebruikt in X.25, LLC en PPP. HDM Hierarchical Development Methodology HDML Handheld Device Markup Language Voorloper van WML. HDMP Heterogeneous Data Management Processor HDR Header HDS Hitachi Data Systems HDSL High-bitrate Digital Subscriber Line Duurdere versie van ADSL die een symmetrische en bidirectionele gegevensoverdacht haalt tot 6 Mbps. Vooral bruikbaar om telefooncentrales onderling te verbinden. HDTV High Definition Television Een televisiespecificatie met tot 2125 beeldlijnen met een aspectverhouding van 5:3 en een bandbreedte tot 50 MHz. Zie NTSC, PAL en SECAM. HDX Half Duplex header * Een blok gegevens dat voorafgaat aan de eigenlijke gegevens. Bvb. de header van een e-mail bericht. * Kopregel: De tekst die onderaan iedere pagina van een document verschijnt, bijvoorbeeld met paginanummer. Zie ook footer. HEC Header Error Correction ATM-term voor de controle op de integriteit van de cel header. helical-scan recording Technology die de capaciteit van compacte magneetbanden beduidend heeft verhoogd. Het verschil met longitudinal recording ligt hem vooral in de positionering van de schrijfkoppen. Bij helical-scan recording staan de koppen in een hoek van 5 graden ten opzichte van de magneetband waardoor meer gegevens kunnen worden weggeschreven. HEPNET High Energy Physics NETwork HER Hermes Europe Railtel Telecomfirma met een 4500 km lang netwerk door 20 Europese steden in 11 landen. Het gemaasde SDH-netwerk ondersteunt STM-16 transmissie. HEX hexadecimal Verwijst naar het zestiendelig talstelsel dat vaak wordt gebruikt in computermiddens. Werkt met de zestien tekens, nl. 0 t/m 9 en A t/m F. Hexachrome Een kleurscheidingsproces, ontwikkeld door Pantone, dat gebruik maakt van zes in plaats van vier proceskleuren. HF High Frequency De radiofrequentieband tussen 3 en 30 MHz, gebruikt voor korte-golf radioverbindingen. Zie ook VHF en UHF. HFC Hybrid Fiber-Coax Communicatienetwerk deels gebaseerd op glasvezel en deels op coaxkabel, bvb. het Telenet-netwerk waar tot 2200 coax-nodes op één glasvezellus kunnen worden aangesloten. HG2I Hitchhikers Guide to the Internet Verplichte lectuur voor Internetters. HGC Hercules Graphics Card Grafische kaart uit de beginperiode van de IBM PC, met een monochrome grafische mode van 720x348. hi-color hoge kleuren Aanduiding voor een kleurdiepte van 16 bit met 65536 kleuren. Zie ook true color. high density hoge densiteit Aanduiding dat een bepaald opslagmedia een relatief grote opslagcapaciteit heeft. Een high density diskette van 3.5 inch heeft een capaciteit van 1.44 MB. High Sierra De High Sierra specificatie legt de logische structuur van een CD-ROM vast. High Sierra is de naam van het hotel aan Lake Tahoe in Nevada, waar de overeenkomst werd getekend in november 1985. Hight Sierra was de basis voor de latere internationale norm ISO 9660. HIL Human Interface Link Term gelanceerd door HP. HIMEM High Memory HIPO Hierarchical Input-Process-Output HIPPI HIgh Performance Parallel Interface hires HIgh RESolution HISA High-End Integrated Systems Architecture HLI Host Language Interface HLL High-Level Language HLLAPI High-Level Language Application Programming Interface HLR Home Location Register HLS Hue, Luminance, Saturation Kleursysteem gebaseerd op kleur, verzadiging en lichtsterkte. Verschilt in lichte mate van HSB. Bij maximale lichtsterkte levert elke tint of verzadigingswaarde wit op. Middelmatige lichtsterkte levert de meeste sprekende versie van een kleur op. Zie ook RGB. HLT Halt HMA High Memory Area De eerste 64 KB aan pc-geheugen boven de 1 MB. Kan via het statement DOS=HIGH nuttig gebruikt worden. HMD Head Mounted Display Datahelm of bril met een geïntegreerd beeldprojectiesysteem voor ieder oog afzonderlijk. HMI * Horizontal Motion Index: Instelling van een laserprinter die de letterspatiëring bepaald. Zie ook VMI. * Human Machine Interface: Bedieningsinterface tussen mens en machine (computer met software). * Hub Management Interface HMMP HyperMedia Management Protocol Een uitbreiding op SNMP bedoeld voor WBEM. HMOM HyperMedia Object Manager Een uitbreiding op SNMP bedoeld voor WBEM. HMP Host Monitoring Protocol hoerenjong Een woord dat alleen op een regel komt te staan. Niet te verwarren met de begrippen weduwe en wees. hologram Een echt driedimensioneel beeld gecreëerd via fotografische projectie. De theorie dateert al uit 1947, maar de ontwikkeling van de lasertechniek maakte holografie pas echt mogelijk. home banking Systeem waarbij de klant zijn bankzaken kan regelen vanaf zijn PC door gebruik te maken van een bankeigen softwarepakket. Zie ook web banking. home directory Directory waarin de bestanden van een specifieke gebruiker staan. home page De beginpagina van een bepaalde website. HomePNA Home Phoneline Networking Alliance Alliantie voor telefoonnetwerken. HomeRF Home Radio Frequency Werkgroup voor radiocommunicatie. HOOD Hierarchical Object Oriented Design hop count Een manier om de afstand tussen bron en bestemming te meten. Een hop is het apsseren van een router. host Computer waar je te gast bent. Vaak bereik je een host via een netwerk. Zie ook server. hosting Het onderbrengen van een website bij een Internet-dienstenleverancier (ISP), door gebruik te maken van een ruimte op één van de servers van de dienstenleverancier, die permanent met het Internet is verbonden. Zie ook housing. Hot Java Webbrowser van Sun Microsystems die speciaal ontwikkeld werd om Java applets te draaien. hop Tussenstation tussen een bepaalde verbinding via het Internet. hot key Toetsencombinatie waarmee je snel een speciale functie kunt uitvoeren. Zie ook shortcut key. hot plugging Term die wordt gebruitkt voor een apparaat dat niet meer uitgeschakeld hoeft te worden om het aan of los te koppelen in een computersysteem. Hot plugging is ondermeer mogelijk met FireWire-apparaten, maar niet met SCSI-apparaten. hot potato routing Routing waarbij de nodes van het netwerk zelf geen buffer hebben om de pakketten tijdelijk in op te slaan. Ieder pakket wordt dadelijk doorgestuurd (zoals een hete aardappel) soms zelf in de verkeerde richting en dit totdat het uiteindelijk zijn eindbestemming bereikt. Het tegengestelde van hot potato routing is store and forward routing. hot spare Reserveschijf van een disk array. Ze bevat geen data bevat, maar is stand-by totdat een actieve schijf het begeeft. hot spare rebuild Eigenschap van een disk array waarbij automatisch een reserveschijf wordt opgebouwd, als een actieve schijf het begeeft. hot spot Bepaald gebied op het scherm die met de muis aanklikbaar is. hot swap De mogelijkheid om een onderdeel van een toestel te vervangen zonder dat de werking van het toestel wordt onderbroken. Bijvoorbeeld het verwisselen van een defecte hard disk uit een disk array van een server. housing Het onderbrengen van een website bij een Internet-dienstenleverancier (ISP), door gebruik te maken van een toegewijde server van de dienstenleverancier, die permanent met het Internet is verbonden. Zie ook hosting. HP * Hewlett-Packard: Computerfirma genoemd naar zijn twee oprichters Bill Hewlett en Dave Packard. * Hot Package: Support Package voor voor SAP R/3. HPC Handheld Personal Computer HPCC High-Performance Computers and Communications HPFS High-Performance File System Het snelle FAT-systeem van OS/2 en oude versies van Windows NT. HP-IB Hewlett Packard Interface Bus HPGL Hewlett-Packard Graphics Language Grafische besturingstaal in HP-plotters HPPA Hewlett Packard Precision Architecture HPPI High Performance Parallel Interface Uitbreidingsbus met doorvoersnelheden tot 100 MB/s. HPR High Performance Routing HP-UX Hewlett Packard Unix HRM Human Resource Management Het vakgebied van personeelsbeheer omvat ondermeer het aanwerven, opleiden, motiveren, juist inzetten en ontslaan van medewerkers. HSG High Sierra Group Ad-hoc standaardiseringscommissie voor het vastleggen van gegevensformaten en compatibiliteit voor CD-ROM. Genoemd naar het hotel bij Lake Tahoe in Nevada waar men voor de eerste keer bijeenkwam, in de zomer van 1985. HSI Hardwired Serial Interface HSB Hue, Saturation, Brightness Kleur, verzadiging en helderheid. Kleursysteem dat op deze drie criteria is gebaseerd. Maximale helderheid levert in combinatie met maximale verzadiging de meeste sprekende versie van een tint op. Zie HLS en RGB. HSC High Speed Channel HSCSD High Speed Circuit Switched Data Techniek waarbij meerdere GSM-tijdsloten (maximum 8) worden gebundeld tot één verbinding die maximaal 64 Kbps haalt. HSM Hierarchical Storage Management Functie binnenin Windows NT 5. HSP High Sierra Proposal Voorstellen betreffende de standaardisering van CD-ROM formaten. HSRP Hot Standby Router Protocol HSSDS High-Speed Switched Digital Service HSSI High Speed Serial Interface Seriële interface die maximaal 52 Mbps kan versluizen over kabel die maximaal 15 meter mag bedragen. HSRP Hot Standby Router Protocol HST High Speed Technology Modemprotocol van US Robotics dat als eerste 14400 bps haalde, waar de concurrentie slechts 9600 bps boodt. HSTR High Speed Token Ring HT Horizontal Tab HTML HyperText Markup Language Taal waarin de layout van webpagina's wordt beschreven. HTML werd afgeleid van SGML. HTML 2.0 wordt beschreven in RFC 1866 van Tim Berners-Lee en Dan Connolly. HTTP HyperText Transport Protocol Een protocol voor het transporteren van hypertext-documenten oftewel HTML-bestanden. Gebruikt door een web-server. HTTP-NG HTTP Next Generation hub Een gangbare term voor een multiport repeater: een toestel dat signalen doorstuurt naar alle poorten behalve de poorten van ontvangst. Slaat meestal Ethernet-hub voor gebruik in een netwerk. Zie ook switch. Er bestaat ook zoiets als een USB-hub. HUD Head Up Display Helm waar het beeld voor de ogen wordt geprojecteerd, zoals de gevechtspiloten hebben. Huffman codering Algoritme voor datacompressie waarbij veel gebruikte letters (zoals e en n) een kortere bitcode meekrijgen en weinig gebruikte letter (zoals q en y) een langere bitcode meekrijgen. Statistisch gezien neemt een tekst die op deze manier gecodeerd werd nog slechts de helft van het aantal bits in beslag. Bij Static Huffman wordt een vaste vertaaltabel gebruikt. Bij Dynamic Hufmann wordt de meest optimale vertaaltabel eerst bepaald. Zie ook Lempel-Zif compressie. hunting Een voorziening bij een telefooncentrale waarbij een binnenkomend gesprek een vooraf gekozen groep nummers afwerkt als het gevraagde toestelnummer in gesprek is. hybride Een combinatie van twee of meer technieken: bvb analoog en digitaal of mechanisch en elektrisch. hybrid CD-ROM CD-ROM drive die zowel in een PC werkt als in een Macintosh computer. hype Modegril, die bijna altijd overwaait. hyperlink Een referentie die verwijst naar informatie in een ander document, desnoods op een andere server. hyperpipelined Een pijplijn is een reeks van instructies die een processor in één klokpuls kan uitvoeren. De Pentium 4 heeft een pijplijn van 20 stappen en noemt men hyperpipelined. hypertext Een tekstdocument dat gebruik maakt van hyperlinks. hyphen koppelteken Het dwarsliggend streepje dat tussen twee afgebroken lettergrepen staat. Komt meestal overeen met een min-teken. I2 Internet 2 De opvolger van Internet. Zie NGI. IAB Internet Architecture Board IA-32 Intel Architecture for 32-bit Intel's processorarchitectuur voor 32-bits verwerking. IA-64 Intel Architecture for 64-bit Deze processorarchitectuur integreert EPIC-concepten en behoudt tevens een volledige compatibiliteit met de IA-32. IAC Inter-Application Communication Macintosh-standaard IAD Iterative Application Development Eén van de zgn. agile ontwikkelingsmethodologieën. IAL International Algebraic Language Programmeertaal die later ALGOL zou worden genoemd. IALA Intel Application Launch Accelerator Techniek om programma's sneller te laten opstarten door de bijhorende bestanden te herschikken op de harde schijf. IANA Internet Assigned Numbers Authority Beheersgroep voor allerlei Internetcodes zoals protocol, poort en types. IAP Internet Access Provider Firma die je toegang to het Internet verschaft. Zie ook ISP. IBCN Integrated Broadband Communication Network IBM International Business Machines Computerfirma die lang de absolute marktleider was op gebied van computers. Aan IBM danken we vele uitvindingen. Voor de grapjassen is betekent IBM eerder Inferior But Marketable, It's Been Malfunctioning of It's Better Manually. IC Integrated Circuit Chip opgebouwd uit meervoudige transistoren. ICA Independent Computing Architecture Protocol van Citrix om client-server toepassingen onder Windows, Unix of Java te draaien vanaf thin clients. De bandbreedte nodig op het netwerk is minder dan 5 Kbit/s. Zie ook RDP. ICANN Internet Corporation for Assigned Names and Numbers Non-profit organisatie die de domeinnamen op Internet moet gaan beheren ipv Network Solutions. ICAP Internet Calendar Access Protocol Standaard van Lotus ICC International Color Consortium Organisatie die zich bezighoudt met de normering van kleurbeheertechnieken. ICCP Institute for the Certification of Computing Professionals ICD Interactive Call Distribution ICE * In-Circuit Emulator: Intel-term * Inner Circle Elite: hackergroep * Intrusion Countermeasure Electronics: afweermiddelen tegen elektronische spionage ICE-Cap Processorkoeling gebaseerd op het zgn. Peltier-effect. Het koellichaam bestaat uit twee metalen. Het metaal op de processor koelt af bij toevoer van stroom. Het andere metaal neemt de warmte over en wordt gekoeld door een ventilator. ICH * I/O Controller Hub: Benaming die Intel nu heeft aan een Southbridge. Zie ook MCH. * International Call Handling ICLID Individual Calling Line Identification ICM * Image Color Matching: Kleurbeheersysteem van Microsoft. * Integrated Call Management ICMP Internet Control Message Protocol Internetprotocol gebruikt om foutmeldingen te rapporteren en beperkte routeringsadvies te geven. ICN Interconnecting Network ICO Intermediate Circular Orbit Een niet-geostationaire satelliet die op 10000 km boven de aarde rondcirkelt. Zie ook LEO. iCOMP Intel Comparative Microprocessor Performance Benchmark van Intel om de relatieve kracht van hun microprocessors te vergelijken. icon pictogram ICP Integrated Channel Processor Integrated Communications Provider ICQ I Seek You Internet-programma om in real-time te chatten en veel meer. ICR Inductance, Capacitance, Resistance Parameters van de belangrijskte elektronica-componenten: spoelen, condensatoren en weerstanden. ICS -Internet Connection Sharing: Microsoft's oplossing om Internet te delen in Windows 98SE en hoger. -Interrupt Control Stack ICST Institute for Computer Sciences and Technology ICT Information and Communication Technology De hoogtechnologische sector van computers en telecommunicatie, samengebracht door Internet. ICUS International Consortium for Unix Software ICV Integrity Check Value ID IDentification IDA Integrated Digital Access IDAPI Integrated Database Application Programming Interface IDC * Integrated Database Connector * International Data Corporation: Amerikaanse firma die opiniepeilingen en statistieken inzamelt betreffende informatica. IDDD International Direct Distance Dialing IDECUS Internal Digital Equipment Corporation User's Society IDDU Interactive Data Definition Utility IDE * Integrated Development Environment: Ontwikkelomgeving bestaande uit verschillende tools die geïntegreerd zijn via één enkele gebruiksinterface. * Integrated Drive Electronics: Standaardinterface voor harde schijven op een PC. Opgevolgd door EIDE. IDEA International Data Encryption Algorithm Encryptie-algoritme ontworpen in 1990 door Lai en Massey. Het gebruikt een sleutel van 128 bits en is daardoor praktisch niet te kraken. Zie ook Blowfish, DES en RSA. IDF Intel Developers Forum Beurs voor ontwikkelaars van producten met Intel-technologieën. IDIV Integer Divide Processorinstructie om twee gehele getallen met elkaar te delen. Bij de Pentium werd hier aanvankelijk een bug gevonden. Zie ook IMUL. IDL Interface Definition Language IDG InterDialog Gap idle ruststand Toestand waarin een systeem wacht, omdat er niets te doen valt. IDMS Integrated Database Management System IDMS/R Integrated Database Management System / Relational IDN Integrated Digital Network IDNX Integrated Digital Network Exchange IDP Internet Diagram Protocol IDR Intelligent Document Recognition IDRC Improved Data Recording Capability Compressienorm voor magneetbanden. IDRP InterDomain Routing Protocol Routing protocol gebaseerd op het IP Border Gateway Protocol, waarbij relatief weinig routeinformatie moet worden uitgewisseld. IDS Intrusion Detection System Inbraakdetectiesysteem. Software dat alarm slaat als het pogingen detecteert van ongeoorloofde toegang tot uw netwerk. IDS/2 Integrated Data Store 2 IDSL ISDN Digital Subscriber Line DSL-variant die een overdrachtsnelheid van 144 Kbps haalt op een ISDN-lijn van maximaal 15 km. IDT * Interface Design Tool * Interrupt Descriptor Table IDU Image Document Utility IE Internet Explorer IEC International Electrotechnical Commission IEEE Institute of Electrical and Electronic Engineers Amerikaanse organisatie die vooral actief in het formuleren van allerlei elektronsiche standaarden. IEEE 1284 Normering van de parallele interface. Bevat onder andere de specificatie voor bidirectionele gegevensoverdracht, EPP en ECP. IEEE 1394 Standaard aansluitbus, beter gekend als FireWire. IEEE 488 Standaard aansluitbus ontworpen om meetinstrumenten aan computers te kunnen koppelen, beter gekend als GPIB. IEEE 802.2 Standaard inzake Logical Link Control (LLC). IEEE 802.3 Standaard inzake Ethernet-netwerken, bvb. 10Base-T. IEEE 802.3ae Standaard inzake snelle Ethernet-netwerken, over glasvezelverbindingen. IEEE 802.4 Standaard betreft Token Bus technologie. IEEE 802.5 Standaard betreft Token Ring technologie. IEEE 802.6 Standaard betreft DQDB voor MAN's. IEEE 802.9 Comite voor 'integrated voice and data networks'. IEEE 802.10 Standaard inzake de beveiliging van netwerken. IEEE 802.11 Reeks van standaarden voor draadloze netwerken, hetzij via radiogolven hetzij via infarood licht. IEEE 802.11a Opkomende standaard voor draadloze netwerken, tot 54 Mbps over 5 GHz, niet compatibel met 802.11b. IEEE 802.11b Alomtegenwoordige standaard voor draadloze netwerken, tot 11 Mbps over 2,4 GHz. IEEE 802.11g Standaard voor draadloze netwerken, tot 20 Mbps over 2,4 GHz, wel neertwaarts compatibel met 802.11b. IEEE 802.11h Nieuwste standaard voor draadloze netwerken, in ontwerpfase. IEF Information Engineering Facility IEN Internet Engineering Notes IER Interrupt Enable Register IESG Internet Engineering Steering Group Maakt deel uit van IETF IETF Internet Engineering Task Force Organisatie die de specificaties van de diverse Internetprotocollen, waaronder IPv6. IEW Information Engineering Workbench I/F interface IFC Internet Foundation Classes IFD Image File Directory IFF Interchange File Format Voorloper van AVI op Amiga. IFG Incoming Fax Gateway IFIP International Federation for Information Processing Internationale organisatie die het oorspronkelijke MHS-model heeft gedefiniëerd. IFP Instruction Fetch Pipeline I-frame Information frame IFS Installable File System IGA Internal Graphics Adapter IGES Initial Graphics Exchange Specification ANSI standaard Y14.26M uit 1981 voor een transmissieformaat voor de overdacht van gestructureerde grafische tekeningen tussen twee incompatibele CAD-stations. IGMP Internet Group Multicast Protocol IGP Interior Gateway Protocol Internetprotocol dat wordt gebruikt om routeringsinformatie binnen een autonoom gebied te verspreiden. Specifieke voorbeelden hiervan zijn IGRP en RIP. IGRP Interior Gateway Routing Protocol Routeringsprotocol van Cisco IHD Integrated Help Desk IGS Intermediate Group Separator IHV Independent Hardware Vendor IIF Image Interchange Facility III Interstate Identification Index NCIC IIOP Internet Inter-Operability Protocol Protocol van Netscape dat de communicatie regelt tussen via Internet verspreide software-componenten. IIR * Interrupt Identification Register * Immediate Impulse Response IIS Internet Information Server Webserver van Microsoft IISP Interim InterSwitch Protocol Een ATM-signaleringsprotocol waardoor schakelaars met elkaar kunnen communiceren. IITF Information Infrastructure Task Force IKE Internet Key Exchange IKE is een concrete implementatie van ISAKMP. Dit protocol dient voor het uitwisselen van keys en het genereren van SA's. ILA Image Light Amplifier Projectorsysteem gerealiseerd aan de hand van LCoS. ILBM InterLeaved BitMap i.LINK Gestandaardiseerde digitale seriële hogesnelheidsverbinding tussen PC's en digitale audiovisuele apparaten zoals een DV-camcorder. i.LINK haalt een maximale doorvoersnelheid van 400 Mbps. ILMI Interim Local Management Interface Een ATM-signaleringsprotocol dat door het netwerkknooppunt wordt gebruikt om zijn ESI op een schakelaar te registreren. ILP Instruction Level Parallelism Architectuur voor parallelle verwerking. Tegenhanger van TLP. Zie ook SMT. ILR Intrinsic Level Recovery ILS International Language Support Ilse Bekende zoekmachine in België en in Nederland. IM Instant Messaging Toepassing waarbij persoonlijke boodschappen direct verstuurd worden, als alternatief op e-mail. IMA * Interactive Measurement & Analyser * Interactive Multimedia Association iMac Betaalbare Macintosh-computer die door zijn ingebouwde 56K-modem en zijn futuristisch design duidelijk gericht is op de groep van progressieve Internetgebruikers. IMACS Image Management and Communication System Image/3000 Databasesysteem (DBMS) van de HP-3000. image map Plaatje op een webpagina waarachter meerdere links verscholen zitten, afhankelijk van de plaats waarop je klikt. Bijvoorbeeld een wereldkaart. image setter Belichter voor kleurscheidingen al of niet PostScript-compatibel. IMAP4 Internet Mail Access Protocol 4 E-mail protocol waarbij de berichten op de server blijven staan en zodoende geschikt is voor gebruikers met meerdere computers. Zie ook POP3. IMEC Interuniversitair Micro-Elektronica Centrum IMD Integrated Management Display LCD-schermpje bij Compaq servers dat continu informatie toont over belasting van processor en geheugen. Je kunt er ook het in IML kijken. IML * Integrated Management Log: logboek met recentste hardwarefouten opgetreden bij Compaq servers * Initial Microcode Load I-mode Mobiele internetdienst in Japan vergelijkbaar met GPRS. Wordt aangeboden door NTT/DoCoMo en is erg populair. IMP Integrated Mainframe Processor IMPA Intelligent Multi-Port Adapter impedantie Mate van weerstand van de kabel tegen het het passeren van alternatieve signalen. Een impedantie van 100 Ohm tussen de kabel en het actief element zorgt meestal voor een goede signaaltransmissie. IMPI Internal Micro Programming Interface implicit parallelism Aangetroffen in conventionele microprocessorarchitecturen, waarbij het compileerprogramma sequentiële machinecodes genereert. Zie explicit parallelism. IMPP Internet Messaging and Presence Protocol Protocol voor Instant Messaging (IM). IMR Internet Monthly Report IMS * Information Management System: Computersysteem voor het opslaan en ophalen van gegevens. * Intelligent Manufacturing System IMSP Internet Message Support Protocol IMT-2000 Globale standaard ontwikkeld door ITU voor de nieuwe draadloze multimediadiensten in de 2 GHz band. IMT-2000 omvat UMTS. IMTS Improved Mobile Telephone System Systeem voor mobiele telefonie uit de jaren zestig met 23 kanalen verspreid tussen 150 en 450 MHz. Later opgevolgd door AMPS. IMUL Integer Multiply Processorinstuctie om gehele getallen te vermenigvuldigen. Zie ook IDIV. IMUX Inverse Multiplexer Toestel dat het omgekeerde doet van een multiplexer. IMVP Intel Mobile Volt Positioning Technologie om 0,13 micron processoren met kloksnelheden over de 1 GHz slechts 1,5 Watt te laten verbruiken. inbelpunt Het lokale telefoonnummer van je ISP dat je belt om op Internet te geraken. incremental backup Backupsysteem waarbij enkel de nieuwe of gewijzigde bestanden worden gekopieerd sinds de laatste full backup. Zie ook differential backup. indent insprong De extra witruimte vòòr de eerste regel van een nieuwe alinea. Dient als scheiding. Zie ook outdent. index Inhoudsopgave van een gegevensbestand. indexing Het proces van waarbij een robot of spider de webpagina's van een website leest om de gegevenbank van de daarmee verbonden zoekmachine bij te werken. InfiniBand Door Intel, Dell, Compaq, HP en Sun ontwikkelde standaard voor snelle verbindingen tussen servers, clusters en geheugensystemen (zoals SAN en NAS). Gebruikt koperkabels tot 17 m of glasvezelkabels tot 100 m en haalt toto 2,5 GB/s per ader. Infinite Monkey Theory Theorie die stelt dat een aap in staat is om het manuscript van Hamlet te typen, als je maar oneindig veel apen achter een schrijfmachine kan zetten. Infobahn Duitse benaming voor de information highway. infojunkie Iemand die verslaafd is aan het verzamelen van informatie, meestal via Internet. informatica Wetenschap van de informatieverwerking (met computers). information highway informatiesnelweg Algemene benaming voor het Internet en aanverwante computernetwerken. Zie ook Infobahn. infrarood Segment van het elektromagnetisch golfspectrum tussen microgolf en zichtbaar rood licht. Wordt gebruikt bij vrije-ruimtetransmissie over korte afstanden, bvb. afstandsbedieningen. inheritance overerving Basisconcept van OO. Het gebruik van sub- en superklassen voor klassen die bepaalde attributen gemeenschappelijk hebben. init string Een tekenreeks dat het initieel gedrag van een toestel bepaalt. Bijvoorbeeld bij een printer of modem. inkjet printer Printer die zijn afdrukken maakt door fijne spatjes inkt op het papier te spuiten. Zie ook matrix printer en laser printer. in-line image Een foto, logo of illustratie dat getoond wordt te midden van tekstinformatie. INM Integrated Network Management INMARSAT INternational MARitime SATellite Netwerk van communicatiesatellieten die oorspronkelijk bedoeld waren voor verbindingen met schepen op zee. Sinds 1994 biedt ze communicatiediensten aan voor alle vormen van mobilofonie. INND Internet News Daemon inloggen Procedure om contact te leggen met een programma of netwerk. INP Intelligent Network Processor INRIA Institute National de Recherche en Informatique et en Automatique Eén van de organisaties die het initiatief nam tot oprichting van insert mode Wanneer de ingetypte tekens tussen de reeds bestaande worden ingevoegd. Tegengestelde van overwrite mode. INTA Interrupt Acknowledge integer geheel getal Positief of negatief getal, maar zonder decimalen. Zie floating point. INTELSAT INternational TELecommunications SATellites Internationaal netwerk van communicatiesatellieten. interactief Een programma dat reageert afhankelijk van uw invoer. interface verbindingsstuk * software: Windows kan je beschouwen als de user interface tussen een Intel computer en de gebruiker. * hardware: De seriële poort vormt de interface tussen de computer en de muis. interlaced GIF GIF-bestand waarbij de afbeelding via interlacing wordt opgebouwd. Hierdoor zal het onderwerp van de afbeelding sneller zichtbaar worden. interlacing Techniek waarbij het beeld wordt opgebouwd in twee gangen: eerst de even lijnen, dan de oneven lijnen. Bij een monitor met interlacing kan de verticale beeldfrequentie worden gehalveerd en dat maakt de monitor goedkoper. interleaving Techniek waarbij het opeenvolgende schijfsectoren uiteen worden geplaatst, naargelang de draaisnelheid van de hard schijf, om zo een optimale leessnelheid te krijgen. interlinie De ruimte tussen twee regels tekst. Is standaard 120% van het gekozen corps. internaut Een ervaren Internet-gebruiker. Internet Internationaal netwerk van computernetwerken op basis van TCP/IP protocollen ontstaan in militaire en academische kringen, en later ontdekt door de overheid, de bedrijfwereld en de gezinnen. Ontstaan in 1982 uit ARPANET, MILNET en NSFnet. Internet Explorer De web browser van Microsoft. Zie ook concurrent Netscape Navigator. Internet telephony Systeem om een internationaal telefoongesprek te voeren voor de prijs van een lokaal gesprek. De stem wordt met een PC omgezet naar digitale pakketjes die over het Internet verzonden kunnen wordt verstuurd naar een gebruiker elders in de wereld. Sommige bedrijven bieden Internettelefonie aan via een normale telefoon. Internet time Wereldwijde tijdrekening van de firma Swatch waarbij een dag wordt onderverdeeld in 1000 Swatch Beats. Als het in Zwitserland middag is, dan is het over de ganse wereld @500. Internet Worm Het eerste erge virus die het Internet teisterde in 1988. De maker ervan, Robert Morris, is later veroordeeld tot maatschappelijke dienstverlening. InterNIC Internet Network Information Center Amerikaanse instelling die jarenlang de uitgifte van de Internetdomeinen com, net, org verzorgd heeft. interpreter Programma dat programmaregels één voor één vertaalt en direct daarna uitvoert. Tegengesteld aan compiler. Vooral gebruikt met BASIC. interrupt Signaal waarmee een randapparaat de normale werking van de processor onderbreekt, om zijn gegevens bij prioriteit verwerkt te krijgen. intranet Een bedrijfsnetwerk met beschermde toegang dat draait op de TCP/IP protocollen van het Internet. inverted tree omgekeerde boom Een type van gegevensstructuur waarbij ieder element verbonden is met één of meerdere elementen direct eronder. Bovenaan is er sprake van de root, de verbindingen heten branches, en beneden zijn er de leaves. I/O Input/Output IOAPIC Input/Output APIC IOCC * Input/Output Channel Converter * Input/Output Controller Chip IOCS Input/Output Control System IOCTL Input/Output Control IOF Interactive Operating Facility ionosfeer De laag geïoniseerde gassen en elektronen in de buitenste aardatmosfeer, tussen 80 en 400 km. Hier worden de korte golven terug naar de aarde gereflecteerd. IOP Input/Output Processor IOQ Input Output Queue IOS * Internetwork Operating System: besturingssysteem van Cisco routers * Inventory and Orders Status IOSGA Input/Output Support Gate Array IP Internet Protocol De huidige versie IPv4 gebruikt een 32-bits adresseringsruimte, die door de exponentiële groei van het aantal servers stilaan vol geraakt. De opvolger heet IPv6 of IPng (next generation) en gebruikt een 128-bits adresruimte. IP-adres Identificatienummer van elke host die aangesloten is op een TCP/IP netwerk, dus ook van elke server aangesloten op Internet. Een IP-adres bestaat uit een 32-bits code weergegeven door 4 getallen, bvb. 205.207.110.34. IPC * Instructions Per Clock * Intelligent Peripheral Controller * InterProcess Communication IPCP Internet Protocol Control Protocol IPDS Intelligent Printer Data Stream Optie bij IBM printers om gavanceerde grafieken en barcodes af te drukken. IPI * Intelligent Peripheral Interface * Interrupt Priority Level IPL * Initial Program Load * Interface voor opslagsystemen met een overdrachtsnelheid van 10 MB per seconde. Zie ook ESDI, SASI en SCSI. IPM Internet Personal Messaging IPMS Inter-Personal Messaging Service IPng Internet Protocol next generation IPP Internet Printing Protocol Maakt printen over een WAN of Internet eenvoudig. Je verbindt je met een printer via zijn URL om er vervolgens bepaalde documenten naar af te drukken. IPSE Integrated Project Support Environment IPSec Internet Protocol for Security Beveiligingsstandaard voor TCP/IP. Binnen IPSec kan je kiezen tussen AH of ESP. IPW Information Panning Workbench IPX Internetwork Packet eXchange Netwerkprotocol toegepast in Novell NetWare. Vaak in één adem genoemd met SPX. IPX is de tegenhanger van IP en XNS. IQL Interactive Query Language IR Infrared IRC Internet Relay Chat Internetdienst voor het real-time uitwisselen van tekst. Bruikbaar om via het toetsenbord met andere personen te praten (chatten). Voor elk denkbaar onderwerp bestaat er wel een gesprekskanaal (channel). IRC jargon Bij het chatten via IRC worden vaak vreemde woorden en afkortingen gebruikt: tegelijk tijdsbesparend en geheimzinnig. Zie chat jargon. IrDA Infrared Data Association Vereniging van producenten van infrarood-technologie om samen te werken aan industriestandaarden. IRDS Information Resource Dictionary System ANSI-standaard voor gegevensbibliotheken. IRET Interrupt Return Processorinstructie IRF * Intermediate Routing Function * Inheritance Rights Filter [Novell] IRIS Imaginons un réseau Internet solidaire Franse mede-oprichter van Europeazn Digital Rights. IRL Industrial Robot Language Taal voor het programmeren van industriele robotten. IRLAP Infrared Link Access Protocol IRLED Infrared Light Emitting Diode Irongate Chipset van AMD. IRP Information Requirement Planning IRQ Interrupt ReQuest Een randapparaat die om aandacht van de processor vraagt: bvb. muis beweegt, printer zonder papier, ... IRS Interchange Record Separator IRSG Internet Research Steering Group Stuurgroep van het IRTF. IRTF Internet Research Task Force Groep van netwerkonderzoekers beheerd door de IRSG. IRU Indefeasible Right of Use IS Intermediate System Benaming voor een router binnen het OSI-netwerk. IS-95 Digitale techniek voor mobiele communicatie die momenteel domineert in de VS. In Europa is dit GSM. ISA Industry Standard Architecture Busarchitectuur uit 1981 voor 8 bits uitbreidingskaarten van de oorspronkelijke IBM PC, in 1984 uitgebreid naar 16 bits door de komst van de IBM AT. Haalt overdrachtsnelheden tot 8 MB/s. Zie ook EISA, MCA, VLB en PCI. ISAC ISDN Subscriber Access Controller ISAKMP Internet Security Association Key Management Protocol Beschrijft hoe een SA tussen gesprekpartners opgebouwd moet worden. Zie IKE. ISAM Indexed Sequential Access Method ISAPI Internet Server API ISBN International Standard Book Number ISDN Integrated Services Digital Network Digitaal netwerk waarbij spraak- en datacommunicatie volledig zijn geïntegreerd. ISDN haalt 64 Kbps en is de gedoodverfde opvolger van POTS. Grappige verklaringen van ISDN zijn 'Ietsje Sneller Dan Normaal' en 'I Smell Dollars Now'. ISDN-2 Beter gekend als Basic Rate ISDN of BRI. ISDN-30 Beter gekend als Primary Rate ISDN of PRI. ISEE Information Systems Engineering Environment ISEM Information Systems for Emergency Management ISF Interactive System Facility ISH Information Super Highway ISN Initial Sequence Number ISO International Standards Organisation Wereldwijde organisatie die technologiestandaarden opstelt, zoals bvb. het OSI-model. ISO-11801 ISO norm voor generieke bekabelingen. ISO-8877 ISO norm waarin de RJ-45 wordt aanbevolen voor gestructureerde bekabelingen. ISO-9660 ISO norm voor CD-ROM afgeleid van de High Sierra norm. Voor multimediatoepassingen werd ze uitgebreid tot CD-ROM-XA. ISO-A Een 8-polige connector bedoeld voor de spanningsverzorging van een autoradio. ISO-B Een 8-polige connecor bedoeld om maximaal 4 luidsprekers van signaal te verzorgen. ISO-C Een 10-polige connector gebruikt bij oudere autoradio's voor het aansluiten actieve luidsprekers of een tweede AUX-ingang. Zie ook Mini ISO-C. ISOC Internet Society Non-profit organisatie die de technologische evolutie van het Internet steunt en nieuwe toepassingen voor Internet promoot. ISODE ISO Development Environment Een veel gebruikte implementatie van de hoogdte OSI-lagen binnen een TCP/IP stack. ISP Internet Service Provider Leverancier van Internetdiensten, zoals dial-up access, e-mail en web hosting. ISRC International Standard Recording Code Code die een CD-titel eenduidig identificeert, vergelijkbaar met ISBN bij boeken. ISSCC International Solid-State Circuits Conference Conferentie van chipfabrikanten in San Francisco. ISSE Intel SIMD Streaming Extensions Intel-specifieke uitbreiding van de x86-instructies. ISSN International Standard Serial Number ISV Independent Software Vendor IT Information Technology informatietechnologie IT8 Genormeerd voorbeeld met kleurstalen voor het kalibreren van scanners. ITA International Telegraph Alphabet Itanium Definitieve naam voor de eerste IA-64 processor van Intel, die eerder bekend was onder de codenaam Merced. italic Cursief (schuine tekst). ITC International Typeface Corporation ITF Interactive Terminal Facility ITG Interactive Test Generator ITIL Information Technology Infrastructure Library Methodiek voor informatiseringsprojecten waarbij de beheersaspecten procesmatig en gestructureerd worden benaderd. iToaster Betaalbare computer van de firma Microworkz. Het ding heeft geen diskettestation en ook geen CD-ROM station en moet worden aangesloten op een normale TV. Via de ingebouwde modem kan je op Internet. ITRC Information Technology Requirements Council ITS Integrated Tool Set ITSEC Information Technology Security Evaluation and Classification Europees initiatief. ITSP Internet Telephony Service Provider ITSTC Information Technology STearing Committee ITU International Telecommunications Union ITU-R International Telecommunications Union - Radiocommunications Sector Nieuwe benaming voor het CCIR. ITU-T International Telecommunications Union - Telecommunications Sector Nieuwe benaming voor het CCITT. IUAP Internet User Account Provider IV Interactive Video Quasi synoniem met multimedia. IVDT Integrated Voice/Data Terminal IVPN International Virtual Private Network IVR Interactive Voice Response IVT Interrupt Vector Table J2EE Java 2 Enterprise Edition Java versie bedoeld voor gebruik in bedrijfsapplicaties. J2ME Java 2 Micro Edition Compacte versie van Java, speciaal bedoeld voor gebruik in GSM's, set-top boxes/, navigatiesystemen, enz... J2SE Java 2 Standard Edition Standaard versie van Java, speciaal bedoeld voor gebruik met Intel-gebaseerde computers. Java 2 zit momenteel aan versie 1.3. JAD Joint Application Design Jaguar Codenaam voor de nieuwste versie van Mac OS X die eind 2002 moet uitkomen. jamming Het sturen van stoorsignalen JANET Joint Academic Network Brits computernetwerk uit 1984. JARS Java Applet Rating Service Website die de kwaliteit van Java-applets beoordeeld. Java Objectgeoriënteerde programmeertaal ontwikkeld door Sun Microsystems en gelanceerd in 1994. Java kent een syntax die lijkt op C++. Bekende webbrowsers hebben een Java interpreter waardoor ze Java applets kunnen uitvoeren die extra functionaliteit geven aan HTML-documenten. Java-applet Een klein Java-programma dat vanaf de server verstuurd wordt naar de client die het programma zal uitvoeren in een JVM. Java applets worden vaak toegepast om Webpagina's op te fleuren. Javascript Scripttaal die een sterk vereenvoudigde vorm van Java is. Javascript kan worden ingebed in een HTML-pagina. Vergelijkbaar met VBScript. JaXM Java XML Messaging JaXP Java XML Processing JAZ-drive Grote broer van de ZIP-drive met een opslagcapaciteit van 1 GB. J-band Microgolf frequentieband tussen 12 en 18 GHz. Gaat de K-band vooraf. JBIG Joint Bit Imaging Group JBOD Just a Bunch of Drives Mode waarin een disk array kan worden geschakeld zonder gebruik te maken van RAID. JBOPS JD EDwards, Baan, Oracle, Peoplesoft en SAP Letterwoord gebruikt om de 5 grootste spelers op e ERP-markt aan te duiden. JCL Job Control Language Batch-taal voor mainframes. JCW Job Control Word JDBC Java DataBase Connectivity Variant op ODBC voor gebruik in Java. JDK Java Development Kit Basisomgeving nodig om Java-programma's te ontwikkelen. JECF Java Electronic Commerce Framework JEDEC Joint Electronic Devices Engineering Council Industriegroep die ondermeer gewerkt heeft aan de ontwikkeling van SDRAM. JEIDA Japan Electronics Industry Development Association JEPI Joint Electronic Payments Initiative JES Job Entry Subsystem JESSI Joint European Submicron Silicon Initiative Europees onderzoeksproject om chips te maken met banen fijner dan 1 micron. JFC Java Foundation Classes JFET Junction Field Effect Transistor JFS Journaled File System (IBM) Jini Standaard van Sun Microsystems om intelligente toestellen in een netwerk te verbinden. Concurrent van HAVI en UPnP. JIPS JANET Internet Protocol Service Zie JANET. JIT Just In Time Eigenschap van bepaalde compilers. jitter Storing bij analoge verbindingen door kleine timing-verschillen van het signaal. Bij hoge snelheden kan jitter leiden tot gegvensverlies. JMAPI Java Management Application Programming Interface JNDI Java Naming and Directory Interface JNI Java Native Interface Joe Populaire Unix-editor joystick Stuurknuppel gebruikt bij allerhande actiespelletjes of flight simulators. JPDA Java Platform Debugger Architecture Set van 3 interfaces voor gebruik door debuggers van Java-ontwikkelgereedschappen. JPEG Joint Photographic Experts Group Bestandsformaat voor true-color bitmaps met datacompressie op basis van DCT. JRE Java Run-time Environment Minimum set van programma's nodig om Java-programma's te draaien. JSC Johnson Space Center JSD Jackson System Development JSP Jackson Structured Programming: Specifieke methodiek om gestructureerd te programmeren. Java Server Pages: Servermodel op basis van Java voor dynamisch gegenereerde webpagina's. JSPMI Japan Society for the Promotion of Machine Industry JTC Joint Technical Committee JTM Job Transfer and Manipulation Protocol voor het oversturen en bewerken van verwerkingstaken. JTP Job Transfer Program JUGHEAD Jonzy's Universal Gopher Hierarchy Excavation and Display jukebox Een schijfeenheid die meerdere stations kan bevatten. jumper Een klein bruggetje dat twee pinnetjes op een printplaat al dan niet kortsluit. Bijvoorbeeld om in te stellen of een harde schijf als master of als slave moet fungeren. jumperless motherboard Moderne moederborden worden volledig via CMOS setup geconfigureerd en bevatten geen jumpers. JUNET Japanese Unix Network Japans computernetwerk uit 1984. junk mail Veelal commercieel e-mailbericht dat naar grote aantallen Internetgebruikers wordt gestuurd en zo hun postbussen vervuilt. Te vergelijken met ongeadresseerde reclame. Zie ook spam. JVM Java Virtual Machine Interpreter om Java-programma's uit te voeren. K56Flex Modemprotocol van Lucent Technologies en Rockwell dat gebruikt maakt van pulse code modulatie. Haalt downloadsnelheden tot 56 Kbit/sec en 33.6 Kbit/sec bij upload. K56Flex is niet compatibel met zijn tegenhanger X2. Zie ook V.90. K6 Deze AMD-processor met MMX-instructieset telt 6 miljoen transistoren en is in feite een doorontwikkeling van de NexGen 5x86. De 233 MHz versie is gebouwd in 0,35 µ technologie en was in april 1997 de snelste x86-processor, totdat Intel de Pentium II introduceerde. K6-2 AMD-processor met 3D-instructieset en klokfrequenties tussen de 233 en 450 MHz. Ka-band Frequentieband voor microgolven tussen 27 en 40 GHz, gebruikt bij de nieuwste generatie communicatiesatellieten. kabelmodem Modem dat via de tv-kabel toegang kan bieden tot het Internet. kanaal Route waarlangs gegevenstransissie plaatsvindt. kathodestraalbuis Het hart van een beeldscherm of televisietoestel, waarmee elektrische signalen in licht wordt omgezet. Zie CRT. Katmai Pentium II processor geproduceerd op 0,25 micron-technologie en uitgerust met KNI. Zie Coppermine. KB KiloByte Maateenheid voor de opslagcapaciteit van geheugen. 1 KB = 1024 bytes 1024 KB = 1 MB K-band Microgolf frequentieband tussen 18 en 27 GHz. Volgt op de J-band. KBMS Knowledge Based Management System KBPS KiloBytes Per Second KDC Key Distribution Center sleuteldistributiecentrum De centrale database met de geheime sleutels van een authentiseringssysteem, zoals Kerberos. keepalive message Bericht dat door een netwerkapparaat verzonden wordt naar een ander netwerkapparaat om aan te geven dat de verbinding tussen hen nog actief is. Kerberos Authentiseringsprotocol ontwikkeld bij MIT, waarbij geen wachtwoorden over het netwerk worden verstuurd maar geëncrypteerde toegangsticketten na identificatie. Kerberos is gebaseerd op een variant van Needham-Schroeder. Kermit Simpel maar hardware-onafhankelijk file-transfer protocol afkomstig van de universiteit van Columbia. Vaak gebruikt op mainframes en Unix-systemen. Zie ook X-modem, Y-modem en Z-modem. kernel De kern van Unix, Windows NT of een of ander besturingssysteem. kerning specifiek afspatiëren Het verkleinen van de witruimte tussen twee specifieke letters omwille van de leesbaarheid. Zo kunnen de letters V en A dichter bij elkaar staan dan de letters V en R. Zie ook tracking. key disk Speciaal genummerde diskette voor het programma te beveiligen tegen illegale copies. KIC Kodak Image Compression killer app killer application Een softwaretoepassing die aanslaat bij het grote publiek, meestal ten nadele van bestaande toepassingen. KissServ Annoybot die in een IRC-kanaal vleiende boodschappen stuurt aan de deelnemers. KIS Knowbot Information Service Klamath Oorspronkelijk ontwerp van de Pentium III processor, gefabriceerd met .25 technologie, zonder L2-cache. Klamath werd opgevolgd door Coppermine. KNCSS Kilolines of Non-Comment Source Statements knowbot Een systeem dat e-mailadressen opspoort via het Internet. knowledge base kennisbank KNI Katmai New Instructions Nieuwe instructies voor de verwerking van 3D-grafieken zoals toegevoegd aan Intel's Katmai-processoren. KNI wordt ook wel als MMX 2 aangeduid. KPR Known Problems Report KSAM Keyed Sequential Access Method Systeem voor index-sequentiële toegang tot databestanden. KQML Knowledge Query and Manipulation Language KSH Korn Shell Verbeterde Unix-shell. KSPH Keystrokes Per Hour KRS Knowledge Retrieval System KVM-switch Keyboard Video Mouse switch Schakeldoos waarbij je met één toetsenbord, muis en beeldscherm de controle kunt nemen over verschillende computers. L1-cache Level 1 cache Snel buffergeheugen tussen processor en hoofdgeheugen, die de snelheid van een computer gevoelig verbeterd. L2-cache Level 2 cache Buffergeheugen op het moederbord, die snelheid van een computer verbeterd. L2F Layer 2 Forwarding Encapsulator protocol afkomstig van Cisco voor het tunnelen van PPP en SLIP met behulp van UDP. L2F werkt direct met ATM en Frame Relay media, onafhankelijk van IP. Ondersteunt RADIUS en TACACS. L2Sec Layer 2 Secure Mengeling van SSL, L2TP en PPP. Hierbij wordt PPP uitgebreid met de coderings- en authentificatiefuncties van SSL versie 3 voor het maken van een veilig afgeschermde L2TP-tunnel. L2TP Layer 2 Tunneling Protocol Mengeling van PPTP, L2F en IPSec. PPP-frames worden ingebed in L2TP-frames en via UDP, Frame Relay of ATM getransporteerd. Voor de gegevenscodering wordt gebruik gemaakt van IPSec. LADA Local Area Data Access lag Vertraging die optreedt bij het verzenden van data via Internet ten gevolge van overbelasting of uitval van bepaalde verboindingen. LaGrande Benaming voor een technologie die toekomstige processors en chipsets zal voorzien van versleutelings- en identificeringsmethodes. Is hiermee inzetbaar als kopieerbeveiliging. LAMP-systeem Webserver gebaseerd op de componenten Linux, Apache, MySQL en PHP. LAN Local Area Network Een netwerk van computers die zich op één locatie bevind, bvb. in één vestiging van een bedrijf. Tegenhanger van WAN. LANACS Local Area Network Asynchronous Connection Server landscape liggend Als de oriëntatie van de tekst en/of figuren over een liggend blad loopt. Tegengesteld aan portrait. LANE LAN Emulation Het proces waarbij Ethernet- of Token Ring-diensten worden aangemaakt over ATM. LAP Link Access Procedure Datalink-protocol van CCITT gebaseerd op HDLC en gebruikt in de X.25 netwerk-interface. LAPB Link Access Procedure Balanced Datalink-protocol met foutcontrole toegepast bij X.25 en sommige geavanceerde modems. LAPD Link Access Procedure on D-channel Datalink-protocol vor het D-kanaal van ISDN. LAPM Link Access Protocol for Modems Datalink-protocol met foutcorrectie bij modems, deel uitmakend van de V.42 specificatie. laptop Computer die klein en licht genoeg is dat hij op je schoot past. Term in onbruik geraakt, ten voordele van notebook. LAR Load Access Rights LASER Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation Laserdisc Zie CD-V. laserholografie Fotografische methode om 3D-beelden met behulp van laserstralen op folies weer te geven. laser printer Printer die zijn afdrukken maakt door toner op het papier te bakken. Zie ook matrix printer en inkjet printer. Laservision Beeldplaat ter grootte van een langspeelplaat waar 2 x 36 minuten analoog beeld en geluid kan worden opgeslagen. lastmile Andere term voor local loop. LAT * Local Access Terminal * Local Area Transport: Netwerkprotocol in gebruik bij Digital VAX-systemen. latency De tijd die verloopt tussen het moment dat een apparaat toegang vraagt en het moment dat die toegang wordt verkregen. LAVC Local Area Vax Cluster LAWN Local Area Wireless Network LBL Lawrence Berkeley Laboratory LBM Low-level Bit Map Bestandsformaat voor bitmaps afkomstig van Amiga Deluxe Paint. LBRV Low Bit Rate Voice LBS Load Balancing System LBT Listen Before Talk LBX Local Bus Accelerator LCC Leadless Chip Carrier Chipbehuizing waar geen draden aan te pas komen. LCD Liquid Crystal Display Scherm dat werkt op basis van vloeibare kristallen, die al of niet het licht reflecteren. Toegepast in goedkope notebooks. Zie ook STN, DSTN, TSTN, TFT en OLED. LCK Library Construction Kit LCR Least Cost Routing Intelligente centrales maken een verbinding via de goedkoopste route (operator) in functie van het tijdstip en de bestemming. LCoS Liquid Cristal on Silicon Reflecterende LCD-schermen gebruikt voor de projectie van beelden via ILA-projectoren. LCP * Link Control Protocol: Dat deel van het PPP-protocol dat de verbinding opzet en afsluit en onderhandelt over de opties. * Legal Change Patch: Support package voor SAP R/3. LCS Liquid Crystal Shutter LCSP Limited CSP LDA Linc Design Assistant LDAP Lightweight Directory Access Protocol Internetstandaard om publieke e-mailadressen op te vragen. LDT * Lightning Data Transport: Verbindingssysteem van AMD dat de North- en Southbridge verbindt met extra bussen en/of processoren met ovedrachtsnelheden tot 6,4 GB/s. Later herdoopt tot HyperTransport. * Logical Device Table LE Less or Equal leaf blad Benaming voor de onderste elementen in een omgekeerde boomstructuur, die zelf geen verbindingen meer hebben. LEAF Lotus Extended Application Facility leased line Huurlijn die zorgt voor een permanente verbinding twee punten. Een leased line wordt gehuurd bij een telecom-operator, haalt een bandbreedte van 64 Kbps à 2 Mbps, en is steeds afzonderlijk van het PSTN. LEC LAN Emulation Client De software die op een ATM-netwerkknoopunt wordt geladen om Ethernet of Token Ring adapterkaarten na te bootsen. LECS LAN Emulation Configuration Server Een server die de LES en BUS addressen verdeelt aan clients. LED Light Emitting Diode Diode die licht afgeeft wanneer ze onder stroom wordt gezet. LED's worden vaak gebruikt als controlelampjes. led-array printer Goedkopere versie van de laserprinter, waarin de laser werd vervangen door een rij van LED's. legal Amerikaans papierformaat gelijk aan 215,9 x 355,6 mm. Zie ook A4 en letter. Lempel-Zif compressie Datacompressietechniek uit 1977, genoemd naar de bedenkers van de basisalgoritmes, nl. Lempel en Zif. LEO Low Earth Orbit Een niet-geostationaire satelliet die op lage hoogtes overvliegt, gaande van 650 tot 1800 km. Een geostationaire satelliet staat op een hoogte van 36000 km boven de aarde. Zie ook ICO. LES LAN Emulation Server Een server die de omgeving van een Ethernet of Token Ring netwerk simuleert. LF Line Feed LFN Long FileName LFU Least Frequently Used LGA Leadless Grid Array LGPL Lesser General Public License GNU licentieschema voor open source projecten. Zie ook GPL. LHSP Lernout & Hauspie Speech Products Belgisch spraaktechnologiebedrijf gevestigd in FLV, Ieper. LIC Licensed Internal Code license licentie Het recht om een bepaalde technologie te mogen gebruiken, bvb. software draaien. LICS Lotus International Character set LIF * Library Interchange Format * Low Insertion Force LIFO Last In First Out Principe van een datastructuur die stack wordt genoemd. Zie ook FIFO. LiIon Lithium Ion Techniek voor herlaadbare batterijen superieur aan NiCd en NiMH. LIM Lotus Intel Microsoft Specificatie voor extra pc-geheugen werkend met een combinatie hardware en software. linear queue lineaire wachtrij Tegengestelde van een circular queue. line break Het onderbreken van de lopende tekst om een nieuwe regel te forceren. Zie ook column break en page break. line driver Goedkope versterker om digitale signalen over langere afstanden over te brengen. linker Hulpprogramma dat één of meerdere gecompileerde objecten samenvoegt tot een uitvoerbaar programma. Linpack Wetenschappelijke benchmark op basis van vectoriële floating point berekeningen. Het testresultaat wordt uitgedrukt in megaflops. Zie FLOPS. Linux Freeware implementatie van het Unix besturingssysteem voor PC's met een Intel 386 processor of hoger. De oorspronkelijk auteur is Linus Torvalds, maar gans de Internetgemeenschap werkt tegenwoordig mee aan de verdere ontwikkeling. LIPS Logical Inferences Per Second LIS Language Independant System Computersysteem met een syntax die onafhankelijk is van een bepaalde computertaal: C, FORTRAN, enz. LISP LISt Processor Programmeertaal ontwikkeld in de jaren 60 door het MIT voor onderzoek van kunstmatige intelligentie. listserv Programma om mailing lists te beheren. little-endian Methode van gegevensopslag of verzending waarbij de minst significante bit of byte eerst verwerkt wordt. Zie ook big-endian. LLAP LocalTalk Link Access Protocol LLC Logical Link Control Het bovenste deel van ISO laag 2: datalink. LLF Low Level Format LMCS Local Multi-point Communication System LMDS Local Multi-point Distribution System LMI Lisp Machines Incorporated LN:DI Lotus Notes:Document Imaging LNNI LANE Network to Network Interface load balancing De mogelijkheid van router om het netwerkverkeer te verdelen over alle netwerkpoorten. Een goed algoritme houdt rekening met snelheid en lijnkwaliteit waardoor de effectieve bandbreedte omhoog gaat. LOC Lines Of Code LOCIS Library Of Congress Information System De grootste bibliotheek ter wereld. local bus Hoge snelheidsverbinding tussen uitbreidingskaarten enerzijds en de microprocessor en het geheugen anderzijds. Dit principe wordt toegepast bij zowel VLB als PCI. local loop De verbinding die loopt vanaf de laatste verdeelkast van de operator tot aan de eindgebruiker. Deze last mile verbinding wordt door de liberalisering van de Europese telefoniemarkt opgesteld voor iedere telecom operator. Zie ook WLL. Localtalk Apple's basisbandnetwerk dat een snelheid heeft 230 kbps. LOD Level Of Detail Parameter gangbaar bij 3D-visualisatie. Hoe hoger het LOD, hoe beter de beeldkwaliteit, hoe meer rekenkracht er nodig is. LOFS Loopback File System log Logboek waarin bepaalde informatie betreft een bepaalde activiteit wordt bewaard. Bijvoorbeeld een installation log, communication log of error log. logic bomb Een stukje kwaadaardige software die pas actief wordt als aan een bepaalde voorwaarde wordt voldaan. De meeste virussen zijn logische bommen. login De procedure om een verbinding te maken met een computer of een netwerk. Hierin wordt er gevraagd naar je naam en paswoord. login script Script dat een bepaalde inlogprocedure automatiseert. Logo Programmeertaal ontworpen om kinderen vertrouwd te maken met computers. Logo wordt meestal gebruikt om een schildpad over het scherm te bewegen en tegelijkertijd lijnen tekent. logout Tegenovergestelde van login. De procedure om een eerder gemaakte verbinding te verbreken. LOM LAN On Motherboard Op het moederbord geïntegreerde netwerkaansluiting. Longhorn Codenaam voor de opvolger van Windows XP. Zie ook Blackcomb. LongRun Stroombesparende techniek van Transmeta, vergelijkbaar met AMD's PowerNow! en Intel's SpeedStep. loop lus loop back Het direct terugsturen van het verzonden signaal, om de correctheid van de transmissie te controleren. LORES LOw RESolution LOS Line Of Sight Telecommunicatie d.m.v. straalzenders waarbij een directe zichtverbinding tussen beide antennes noodzakelijk is. lossless compression Type van compressie waarbij geen informatieverlies optreedt, bvb. LZH-compressie van GIF-afbeeldingen en RLL-compressie van PCX-afbeeldingen. Tegengestelde van lossy compression. lossy compression Type van compressie waarbij een zeker informatieverlies optreedt, bvb. JPEG-compressie bij JPG-afbeeldingen en MPEG-compressie van MP3-bestanden. Het verlies is meestal niet zichtbaar of hoorbaar voor de mens. Zie ook lossless compression. LOTOS Language Of Temporal Ordening Specification lower case kleine letters, ook onderkast genoemd. Tegengesteld aan upper case. LPB Load Parameter Block LPD Line Printer Daemon Unix-protocol afkomstig van Berkley. LPDA Link Problem Determination Aid LPI Lines Per Inch LPM Lines Per Minute LPT Line PrinTer LQ Letter Quality LRC Longitudinal Redundancy Check LRM Language Reference Manual LRU Least Recently Used LS-120 De LS-120 is een diskettestation waar naast de normale 1.44 MB diskettes ook speciale diskettes in passen die 120 MB kunnen bevatten. De LS-120 is hierdoor concurrent van de ZIP-drive. LSA Linc System Approach LSAP Logical Service Access Point Inkapselformaat voor 802.2 pakketten. LSB * Least Significant Bit/Byte: minst betekenisvolle bit of byte. * Linux Standard Base: Project voor een standaardversie van Linux met als doel de compatibiliteit te blijven verzekeren zonder de noodzakelijke vernieuwing af te remmen. LSC Least Significant Character LSD * Least Significant Digit * Line Signal Detector LSI Large Scale Integration Een chip met 1.000 transistoren of meer. Zie ook VLSI en ULSI. LSL Link Support Layer LSR Line Status Register LST * LiST device * Loader Segment Table LT * LaGrande Technologie * Link Trailer LTO Linear Tape Open Nieuwe generatie van tapedrives met het Ultrium-formaat. LU Logical Unit luminantie Informatie over de helderheid van beeldpunten. Luminantie kan een beeld in grijstinten weergeven. Gecombineerd met chrominantie ontstaat er een kleurenbeeld. lurker Passieve gebruiker van het Internet. Bijvoorbeeld iemand die wel regelmatig artikelen in een nieuwsgroep leest, maar zelf niets plaatst of reageert. LUT Look-Up Table LVDS Low Voltage Differential Signal Techniek gebruikt bij Ultra2 SCSI waarbij ieder signaal via twee aparte aders met een tegengesteld signaalniveau wordt overgedragen. Dit verbetert de storingsongevoeligheid, waardoor het gebruik van langere kabels mogelijk wordt. LVDS is het tegengestelde van SE. LVM Logical Volume Manager Schijfbeheerprogramma op HP-UX. Lycos Bekende zoekmachine opgezet door de Carnegie Mellon University. Lycos werd genoemd naar de familie van de Lycosidae, grote grondspinnen die hun prooi niet met een web vangen, maar via achtervolging. Zie ook Yahoo!. Lynx Textgebaseerde webbrowser voor Unix, gemaakt door de Universiteit van Kansas. LZH-compressie Lempel-Ziv datacompressie, verbeterd door de inbreng van ene Hufmann. LZH-compressie wordt onder meer toegepast in LZH-archiefbestanden. LZW-compressie Lempel-Ziv datacompressie, verbeterd door de inbreng van ene Welch. LZW-compressie wordt onder meer toegepast in GIF-bestanden. M-ATM Microband ATM MAC Media Access Control: Protocol voor broadcast-netwerken voor het verkrijgen van toegang tot het transmissiemedium. Is een sublaag van het Data Link Layer. Message Authentication Code: vingerafdruk van een SSL-3 overdracht, om na te gaan of het bericht gemanipuleerd werd. MACA Multiple Access with Collision Avoidance Protocol voor kanaaltoewijzing gebruikt bij draadloze LAN's. MAC-address Unieke hexadecimale code van 12 tekens die in iedere netwerkkaart is ingebakken, bvb. 00608C95A13F. MACH Multi-layer ACtuator Head Inkjetkop ontwikkeld door Epson. Macintosh Personal computer van Apple gelanceerd in 1984. Gebruikte als eerste een grafische gebruikersinterface met vensters en bediening door een muis, WIMP of GUI genaamd. Macintrash Scheldnaam voor de Macintosh. macro Routine om regelmatig terugkerende handelingen op te slaan en uit te voeren. MADE Manufacturing and Automated Design Engineering MADE Mathematical Dynamic Modeling Wiskundig model van TNO. Madison Codenaam voor de Intel IA64-processor in 0,13 micron kopertechnologie, bedoeld als opvolger van de McKinley. MAE Metropolitan Area Ethernet magic number Een codegetal in de kop van een bestand die aangeeft welk soort gegevens in de rest van het bestand staat. magneto-optical disk Opslagmedium met uiterst hoge capaciteit. Gebruikt zowel optische als magnetische technologie. MAI Multiple Applications Interface mail bomb Het sturen van enorme hoeveelheden e-mail naar een bepaalde persoon om hem eens goed te ambeteren. mail bot E-mailadres dat automatisch informatie terugstuurt naar de aanvrager. mail box Elektronische brievenbus. Afgebakende ruimte op een mail server waarop inkomende e-mail tijdelijk wordt opgeslagen, totdat de betrokken persoon het ophaalt. mailing list Een lijst van e-mailadressen waarnaartoe de server regelmatig berichten verstuurt, bvb. een nieuwsbrief. Naar de meeste mailing lists kunt u ook een bericht verzenden, zodat iedereen die op die lijst geabonneerd is dit bericht ontvangt. De werking van een mailing list is dus vergelijkbaar met een news group, maar heeft een meer gesloten karakter. mail reflector Programma dat bestanden of informatie verzendt in reactie op aanvragen die via e-mail binnen komen. mail server Computer die zorgt voor het ontvangen en verzenden van e-mail voor een gans netwerk. mail merge Het combineren van een standaardbrief met variabele gegevens (adres, aanspreektitel, saldo, ...). mainframe Een grote, krachtige computer die verscheidene complexe taken tegelijkertijd kan verwerken. Majordomo Populair Unix-programma gebruikt om een mailing list op te zetten. MAN Metropolitan Area Network agglomeratienetwerk Netwerk ter grootte van een grootstad, bijvoorbeeld om de diverse overheidsdiensten met elkaar te verbinden. Een MAN ligt qua schaal tussen een LAN en een WAN in, een maakt vaak gebruik van de DQDB standaard. Manchester-codering Methode voor het coderen van timing-informatie tot een binaire gegevensstroom. mandatory entry field verplicht invoerveld MANIAC Mathematical Analyzer Numerical Integrator and Computer manual handleiding Zie RTFM. MAP Manufacturing Automation Protocol (Boeing). MAPI Messaging/Mail API Van Microsoft. MAPICS Manufacturing Accounting and Production Information Control System Softwarepakket van IBM. mapping De projectie van een textuur op het oppervlak van een 3D-object. Zie mip-mapping. Mark I Computer uit 1941 ontwikkeld door Howard Aiken, ook bekend als de Harvard/IBM Automatic Sequence Controlled Calculator. De Mark I werd gebruikt door de Amerikaanse marine om artillerietabellen te maken. MARS Multi-cast Address Resolution Standard martian Benaming voor pakketen die zich op het verkeerde netwerk bevinden, door verkeerde of valse route-informatie. MASM Macro ASseMbler master meester * Term die aangeeft dat het de controle heeft over bepaalde handelingen. Tegengestelde van slave. * Originele opname in zijn uiteindelijke formaat, bedoeld voor massareproductie. MathML Metataal afgeleid van XML, speciaal bedoeld om wiskundige gegevens op het web te plaatsen. matrix printer Eenvoudige printer waarbij naaldjes (meestal 9 of 24) en een inktlint zorgen voor een afdruk op papier. Vandaag bijna volledig verdrongen door de inkjet printer en laser printer. MAU * Media Attachement Unit: Ethernet-verbinding * Multistation Access Unit: Aansluiting voor toestellen in een Token Ring netwerk aan te sluiten. MB MegaBytes Maateenheid voor de opslagcapaciteit van geheugens. 1 MB = 1024 KB 1024 MB = 1 GB MBCS Multi-Byte Character Set MBP Multiple Branch Prediction Technologie dat de prestaties van een microprocessor verhoogt, door het voorspellen van de volgende instructies. Mbps Megabits per seconde MBps Megabytes per seconde MBR Master Boot Record Informatie aan het begin van een diskette of harde schijf, waardoor een besturingssysteem kan opstarten. MCA Micro Channel Architecture Busarchitectuur uit 1987 die IBM ontwierp voor zijn PS/2 computers, als opvolger van ISA. MCA haalde overdrachtsnelheden tot 20 Mbit/s. Zie ook EISA, VLB en PCI. MCAD Mechanical Computer Aided Design MCAV Modified Constant Angular Velocity MCB Memory Control Block MCGA Multi-Colour Graphics Array Grafische adapter van IBM ontwikkeld voor de PS/2 als opvolger van CGA, maar al vlug opgevolgd door EGA. MCH Memory Controller Hub Benaming die Intel nu heeft aan een Northbridge. Zie ook ICH. MCI * Microwave Communications Incorporated * Media Control Interface: besturingsinterface voor het afspelen van multimediabestanden, waaronder een wave player, een MIDI sequencer en een MPEG player. McKinley Codenaam van een Intel IA64-processor vanaf 1000 MHz, gebaseerd op 0,13 micron kopertechnologie, bedoeld als opvolger van de Merced. MCL Microsoft Compatibility Labs MCNE Master Certified Novell Engineer M-commerce Mobiele variant van E-commerce. Commerciële transacties over mobiele netwerken, bijvoorbeeld parkeergeld betalen met je GSM. MC-PGA Metallized Ceramic - Pin Grid Array Chipverpakking MCP Master Control Program MCR * Minimum Cell Rate: ATM parameter * Modem Control Register MCS MultiCast Server MCSE Microsoft Cerfified Systems Engineer Erkende opleiding en examen voor systeemenginieur. MCU * Micro Controller Unit * Multi-Chip Unit * Multipoint Control Unit: apparaat dat meer dan drie deelnemers aan éénzelfde videovergadering kan verbinden. MD * Make Directory: Dos/Unix Commando * Mini Disk: audioschijfje van Sony * Monochrome Display MD5 Message Digest 5 Systeem van éénwegsencryptie op basis van een hash-functie, ontworpen door Rivest in 1992. MD5 genereert een message digest van 128 bits. Zie ook SHA. MDA * Monochrome Display Adapter: Grafische adapter uit de oorspronkelijke IBM PC. MDA had enkel een monochrome tekstmode van 80x25. Al snel opgevolgd door CGA. * Model Driven Architecture: oplossing voor software-ontwikkeling afkomstig uit de OMG. MDA is de link tussen het model (zie PIM) en de uitvoerbare code. MDDBMS Multi-Dimensional DBMS MDF Multiple Domain Facility MDI * Medium Dependent Interface * Multiple Document Interface: De mogelijkheid om meerdere documenten te openen binnen één applicatie, zoals mogelijk in Word, maar niet in Notepad. MDIC Manchester Decoder and Interface Chip (AT&T) MDK Multimedia Developers Kit (Microsoft) MDNS Managed Data Network Service MDY Month Day Year Amerikaans datumformaat. MEB Memory Expansion Board medium Informatiedrager. Bijvoorbeeld de televisie, de radio en de krant. Ook een CD-ROM en het Internet zijn media. Melissa Goedaardig macro-virus die zich via e-mail verspreid en je Word-documenten met Simpson-citaten verrijkt. memory effect Capaciteitsverlies bij oplaadbare batterijen dat optreedt wanneer de batterij regelmatig onvolledig wordt geladen of ontladen. memory latency De tijd die de data nodig heeft om van het geheugen naar de processor te gaan, bij een leesinstructie. Memory Stick Compacte geheugenmodule van Sony voor gebruik in digitale camera's en dergelijke. Bestaat in capaciteiten van 4 tot 128 MB. Memphis Codenaam voor Windows 98. Mendocino Celeron processor met geïntegreerde L2-cache van 128 K aan volle processorsnelheid. menu Lijst met opdrachten en opties die in een programma beschikbaar zijn. menu bar menubalk Bovenste gedeelte van een toepassingsvenster waarin de verschillende menu-opties kan openklikken. Merced Codenaam voor Intel's eerste IA64-processor vanaf 733 MHz, gebaseerd op 0,18 micron aluminiumtechnologie. De Merced werd ontwikkeld in samenwerking met HP en zal bij de introductie Itanium heten. MERS Most Economical Route Selection Synoniem van Least Cost Routing. MES Manufacturing Execution System Softwarepakket dat de productiecontrolesystemen op de werkvloer verbindt met de andere informatiesystemen van het bedrijf. MESA Manufacturing Execution System Association Vereniging van producenten van MES-systemen. MESI Modified Exclusive Shared Invalid Protocol message * e-mail bericht * melding MET * Mean European Time: Midden-Europese tijdzone die ook geldt voor de Benelux. Zie ook EST en GMT. * Memory Enhancement Technology: Geheugenbesparingstechniek van Hewlett-Packard. metasearch engine metazoekmachine Zoekmachine voor het Internet, die zelf de zoekopdracht doorgeeft aan meerdere gewone zoekmachines, en de resultaten hiervan samenvoegt voor een betrouwbaarder resultaat. METAL Machine Evaluation and Translation of Natural Language meta tag Methode om informatie in webpagina's te stoppen die van nut zijn voor de zoekmachines. MFC Microsoft Foundation Class MFDB Memory Form Definition Block MFEN Magnetic Fusion Energy Network MFLOPS Million Floating Point Operations Per Second MFFS Microsoft Flash File System MFH Multi Host Facility MFM Modified Frequency Modulation Coderingstechniek gebruikt bij oude harde schijven, later opgevolgd door RLL. MFP Multi-Function Peripheral MFPI Multi-Function Peripheral Interface MFS * Macintosh File System * Memory File System * Modified Filing System (Revelation Technologies) MFT * Master File Table * Multiprogramming with a Fixed number of Tasks MGA Monochrome Graphics Adapter MGCP Media Gateway Control Protocol MGE Modular GIS Environment MGET Multiple Get (Unix) MGR Manager MHEG Multimedia and Hypermedia Experts Group MHP Multimedia Home Platform Nieuwe interactieve standaard voor digitale tv- en multimedia-uitzendingen via DVB. MHS Message Handling System X.400 aanbevelingen waarmee berichtenverkeer tussen gedistribueerde programmatuur wordt geregeld. MHz MegaHertz Aanduiding voor de kloksnelheid van een processor of systeembus. 1 MHz staat gelijk met een frequentie van 1 miljoen keer per seconde. MI * Machine Interface * Mode Indicate * Management Interface MIB Management Information Base Database met alle mogelijke objecten van via SNMP beheerd netwerk. MICR Magnetic Ink Character Recognition microbrowser Een browser is een programma dat het mogelijk maakt informatie van het Internet te bekijken. Een microbrowser is speciaal ontworpen voor kleine mobiele apparaten. microcomputer Computer opgebouwd uit een microprocessor en een handvol andere chips. Nu spreekt men eerder van een PC. microgolf Radiofrequentieberiek tussen 1 en 1000 GHz. microprocessor De centrale chip in een PC. Bijvoorbeeld een Motorola 68030 of een Intel Pentium. microprogramma De instructies die door de fabrikant in een microprocessor-chip zijn ingebouwd. Microsoft Grootste softwarefabrikant ter wereld. Ontwikkelde BASIC, MS-DOS, MS-Windows, MS-Office, MS Internet Explorer en vele andere producten. Opgericht door Bill Gates en Paul Allen. MID Message ID Nummer dat een e-mailbericht op een bepaalde server identificeert. midframe Minder gangbare term voor een minicomputer, afgeleid mainframe. middleware Verzamelnaam voor software die een tussenlaag vormt tussen applicaties en de onderliggende complexe infrastructuur, bijvoorbeeld een gedistribueerde databank. We onderscheiden RPC's, MOM's en ORB's. MIDI Musical Instrument Digital Interface Standaard interface om musicale instrumenten op computers aan te sluiten. MIDS Modular Ink Delivery System Benaming voor de gescheiden inktreservoirs bij de kleureninkjetprinters van HP. Er is een apart reservoir voor cyaan, magenta, geel en zwart. Zie CMYK. MIF Management Information File Wat de MIB is bij SNMP is MIF voor DMI. MIG Metal In Gap MIL * Machine Interface Layer * Military: Amerikaanse domeinnaam voor militaire organisaties. Zie ook com, edu, gov, net en org. Milnet Militair netwerk dat later in Internet opging. millennium bomb Het fenomeen dat veel programma's rond de millenniumwissel wel eens niet meer goed zullen functioneren wegens de millennium bug. millennium bug Een programma heeft de millennium bug, als het niet goed overweg kan met datums vanaf het jaar 2000. Veel oude programma's gebruiken niet eens 4 cijfers om het jaartal in op te slaan. Andere programma's hebben last met het feit dat het jaar 2000 wel degelijk een schrikkeljaar is. MIM Metal Insulator Metal MIMD Multiple Instructions Multiple Data MIME Multi-purpose Internet Mail Extensions Methode om samen met e-mail ook binaire bestanden mee te kunnen sturen. MIME definieert volgende types: text, image, audio, video, application, message, multipart en gebruikt base64 codering. MIMO Multiple Input Multiple Output MIN Mobile Identification Number minicomputer Centrale computer die dienst doet als server voor een klein bedrijf of afdeling van een groter bedrijf. Een minicomputer draait vaak op Unix. Mini ISO-C Een 20-polige connector die is verdeeld in 3 gebieden: pinnen 1-6, 7-12 en 13-20. Minitel Frans terminalsysteem bestaande uit een telefoon met beeldscherm en toetsenbord. Nu verdrongen door Internet. MINUET Minnesota Internet Users Essential Tools MIO Modular Input Output Bussysteem zoals toegepast voor uitbreidingen bij HP printers. mip-mapping Het filteren van texturen in verschillende detailniveaus, zodat texture-mapped objecten gezien vanuit de verte minder vervormd lijken. MIPS * Maintenance Information and Planning System * Million Instructions Per Second: Maateenheid betreffende de verwerkingssnelheid van een computer of processor. Ook grappig uitgelegd als Meaningless Indicator of Processor Speed. Zie ook FLOPS. mirror site Exacte kopie van een website of FTP-site maar op een andere plek. Meestal bedoeld om de bereikbaarheid te verhogen bij drukte of panne. MIS Management Information System MISC miscellaneous MIT Massachusetts Institute of Technology MIT Master Installation Tape MJPEG Motion JPEG Niet hetzelfde als MPEG. MKDIR MaKe DIRectory ML * Machine Language * Meta Language MLC * Multi Layer Ceramic * Multi Line Coupler MLCA Multi Line Communications Adapter Kaart waarbij tot 4 communicatielijnen aan één IBM System/36 kunnen worden gekoppeld. MLID Multi-Link Interface Driver MLM Mailing List Manager MLP Multi Line Protocol MLPF * Multiple Logical Partitioning Feature * Multiple Logical Processor Facility MLPPP Multi-Link Point-to-Point Protocol Standaardprotocol van het IETF voor het combineren van B-kanalen, om snellere ISDN-verbindingen te bekomen. MLPPP heeft BONDING verdrongen. MMAC Multi-Media Acces Centre MMC Microsoft Management Console Beheersconsole ingebouwd in Windows vanaf NT 4. MMCD MultiMedia Compact Disk MMDS Multichannel Multipoint Distribution Service Compleet radiosysteem die aan een kabel- of telefoonlijn wordt gehangen en de datadoorvoer van een hele wijk verzorgt. MMDS is de meest voorkomende vorm van WLL zoals reeds in gebruik in de VS. MME Microsoft Mobile Explorer Open software platform voor mobiele Internet telefoons. Concurrent van WAP. MMF * Multi Mode Fiber: Glasvezel met een kerndiameter van 50 of 62.5 micron. Zie ook SMF. * Mobile Manufacturers Forum: vereniging van fabrikanten van mobiele apparaten, met als voornaamste leden Alcatel, Ericsson, Motorola, Nokia en Siemens. MMI Man-Machine Interface MMIS Materials Manager Information System MMS * Manufacturing Message Specification * Multimedia Messaging Services: Opvolger van SMS en MMS, waarbij naast tekstboodschappen ook beelden, audio- en videofragmenten naar elkaars GSM kunnen worden verzonden. MMU Memory Management Unit MMVF Multi Media Video File MMVF is een specificatie voor herschrijfbare DVD-schijfjes dat 5,2 GB op elke kant van een schijfje weet te plaatsen. Het voorstel is van Nec, maar maakt weinig kans om tot standaard te worden uitgeroepen vanwege concurrentie met DVD-RAM en DVD+RW. MMX MultiMedia eXtensions Pentium-processor uitgerust met bijkomende instructies om multimediale opdrachten sneller te kunnen afhandelen. Ondersteund ondermeer het real-time coderen en decoderen van MPEG-2 alsook AC-3 audio. Of staat MMX voor Matrix Manipulation Extensions ? mnemonic Korte gemakkelijk te onthouden benaming. Bvb. toegepast in Assembler waar de mnemonic NOP staat voor de instructie 'No operation'. MNOS Metal Nitride Oxide Semiconductor MNP Microcom Networking Protocol Modemprotocollen ontworpen door de Amerikaanse firma Microcom. Veel modemfabrikanten hebben een licentie hierop. Met name MNP-4 en MNP-5 zijn erg populair. MNP werd echter verdrongen door LAPM. MNP-4 Foutcorrectieprotocol voor modems dat gebruik maakt van een dynamische blokgrootte. Zie ook V.42. MNP-5 Real-time datacompressieprotocol voor modems dat gebruik maakt van runlengtecodering (RLE). Zie ook V.42bis. MO Magneto-Optical Type van schijfopslagsysteem. Mobile Pentium Variant van de Pentium-processor speciaal bedoeld voor gebruik in notebooks vanwege de ondersteuning van SpeedStep. MOBO Mother Board MOM Microsoft Office Manager [Microsoft] mod Modificatie van een computerspel. Gewijzigd worden bijvoorbeeld speiregels, wapens, tegenstanders, texturen, enzovoort. mod-chip modificatiechip Een mod-chip wordt veelvuldig gebruikt om beveiliging op spelconsoles te omzeilen, bvb. bij de Sony PlayStation. modem Samentrekking van MOdulator en DEModulator. Apparaat dat de digitale signalen van een computer omzet in analoge tonen voor een telefoonlijn, en omgekeerd. moderated channel IRC-kanaal onder leiding van een moderator. moderated newsgroup Nieuwsgroep onder leiding van een moderator. moderator Leider van een nieuwsgroep op Usenet of gesprekskanaal op IRC. Houdt toezicht dat het reglement gevolgd wordt: proper taalgebruik en bij het onderwerp blijven. Modula-2 Gestructureerde programmeertaal die nogal lijkt op Pascal. Beide zijn trouwens ontworpen door Niklaus Wirth. moederbord De belangrijkste printplaat van een computer. Ze bevat de sockets voor de processor, chipset, geheugens en diverse uitbreidingssleuven. MOF Meta Object Facility Onderdeel van OMG's MDA. MOHLL Machine Oriented High Level Language moiré Interferentiepatroon die ontstaat op een monitor door interferentie van het beeldpatroon en het gaatjesmasker van de monitor. MOLAP Multidimensional On-Line Analytical Processing Multidimensionele vorm van OLAP. MOLE Microcontroller On-Line Emulator MOLP Microsoft Open License Pack Licentievorm van Mirsofto waarbij de prijs vermindert naargelang het aantal pakketten. MOM Message Oriented Middleware Middleware die het mogelijk maakt om berichten uit te wisselen tussen verschillende applicaties. Lijkt sterk op e-mail. monitor beeldscherm monochroom Met slechts 1 kleur. In de praktijk betekent dit zwart/wit. Sommige monochrome terminals waren groen of amberkleurig. Monterey Project opgezet door IBM, SCO en Sequent om een standaard Unix-versie te maken voor de nieuwe Intel Merced 64-bit processor, gebaseerd op IBM's AIX, SCO's UnixWare en Sequent's Dynix. Ook Compaq sluit zich bij het Monterey-initiatief aan met Digital's Tru64 Unix. Sun behoudt zijn Solaris en HP behoudt zijn HP-UX. Alleen Silicon Graphic en Data General moeten nog een kamp kiezen. mopier Multiple Original Prints Copier Een mopier wijkt af van een traditionele copier omdat hij meerdere kopies kan drukken uit een éénmalig gescand origineel. MORD Magneto-Optical Rewritable Disc MoRE Masters of Reverse Engineering Programmeursgroepje die samen met de Noorse tiener Jon Lech Johansen het DeCSS-programma schreven, dat CSS kraakt. Morgan Codenaam voor de AMD-processor die de Duron moet aflossen. Morpheus P2P-client die oorspronkelijk het FastTrack protocol gebruikte, maar overschakelde naar Gnutella en later Gnutella2. MOS Metal Oxide Semiconductor Halfgeleidertechniek om chips te vervaardigen uit metaaloxide. Mosaic Eerste grafische webbrowser uitgebracht in 1991 en ontwikkeld door Marc Andreessen van het NCSA. Andreessen stichtte Netscape Communications die een verbeterde browser uitbracht onder de naam Netscape Navigator. MOSFET Metal Oxide Semiconductor Field Effect Transistor MOSPF Multicasting variant van OSPF. Zie ook DVMRP. MOST Multiple Operating System Tool MOTD Message Of The Day Grappige of filosofische uitspraak die verschijnt direct na het inloggen op een server, BBS of website. Motif Grafische interface voor Unix-werkstations ontworpen door het OSF. MOTIS Message Oriented Text Interchange Service Mount Rainier Packet-writing methode bedacht door Microsoft, Philips , Sony en Compaq. Mt. Rainier moet de omgang met herbeschrijfbare optische media net zo gemakkelijk maken als met diskettes. mouse muis Aanwijstoestel op basis van een bolletje (om te bewegen), enkele knoppen (om te klikken) en mogelijks ook een wieltje (om te scrollen). mouse miles Aanduiding voor de hoeveelheid tijd die je hebt doorgebracht achter een computer. MOVE Microsoft OVerlay Environment Mozilla Webbrowser genaamd naar een samentrekking van Mosaic en Godzilla. MP Multichannel Protocol Geeft aan hoe een apparaat een inverse multiplex gegevensstroom kan opzetten tussen 2 punten. MP3 MPEG Audio Layer 3 Standaard inzake compressie van geluidssignalen. Haalt compressieverhoudingen van 1:12 terwijl de oorspronkelijke kwaliteit van het geluid voor het menselijk oor behouden blijft. MP3-bestanden zijn erg populair op het Internet, ondermeer voor het uitwisselen van illegale copies van muziek CD's. MP3 player Software om MP3-bestanden af te spelen via een PC, bvb WinAmp. Kan ook walkman-achtig toestel zijn. mp3PRO Uitbreiding van de MP3-standaard waarbij een betere kwaliteit kan worden gehaald. Dankzij SBR worden de ontbrekende hoge tonen er terug bij gerekend. MPA Multiple Protocol Architecture MPAA Motion Picture Association of America Amerikaanse vereniging van filmfabrikanten, zeg maar de filmindustrie van Hollywood. MPC Multimedia Personal Computer Specificatie dat de minimumvereisten beschrijft voor een multimedia PC. Oorspronkelijk een computer met minimaal een 286 processor op 10 MHz, 2 MB werkgeheugen, een harde schijf van 30 MB, een VGA-compatibele videokaart, een geluidskaart en een CD-ROM. MPE Multi-Programming Executive Besturingssysteem van de HP-3000 computers. MPEG Moving Pictures Experts Group Werkgroep die standaarden heeft uitgewerkt voor codering, compressie en opslag van video (in combinatie met audio). MPEG-1 Bestandsformaat om filmpjes digitaal op te slaan: audio en video. MPEG-2 Opvolger van MPEG-1 video. MPEG-2 kent vier resolutieniveaus: 352x400, 720x480, 1440x1152 en 1920x1080, waarvan de laatste twee voor HDTV zijn bedoeld. MPI Max Planck Institute MPLS Multi-Protocol Layer Switching MPM Multi-Processing Module MPMD Multiple Processor/Multiple Data MPOA Multi-Protocol Over ATM Een switching-techniek dat het gebruik van meerdere protocols toelaat op ATM. De netwerklaagadressen worden door een route-server gemapt naat ATM-adressen. MPP * Massive Parallel Processing: Een MPP-server bestaat uit relatief zelfstandige processoren verbonden door een netwerk van systeembussen. Iedere processor heeft zijn eigen geheugen- en I/O-systeem. Groot nadeel van MPP is dat de applicaties geheel moeten worden herschreven om optimaal te kunnen draaien. Bekende MPP-leveranciers zoals Terradata en nCube zijn om die reden al gestopt. Andere fabrikanten hebben zich bekeerd tot NUMA. Zie ook SMP. * Message Posting Protocol MPPE Microsoft Point-to-Point Encryption Door versleuteling beveiligd communicatieprotocol. MPR Multi-Protocol Router MPR-II Zweedse norm voor het maximaal toegelaten stralingsniveau uitgezonden door monitoren. MPS Material Planning and Scheduling MPTN Multi-Protocol Transport Network MPTS Multi-Protocol Transport Services MPU Microprocessor Unit MQI Message Queue Interface MR * Magnetoresistive * Modem Ready MRAM Magnetic Random Access Memory Nieuwe geheugenchip die magnetische ladingen gebruikt in plaats van elektronische ladingen om data op te slaan. Die techniek slaat pakken meer informatie op en vergt minder kracht van de batterijen dan de traditionele DRAM-chips. Bovendien onthoudt het MRAM-geheugen ook informatie wanneer de computer wordt afgesloten waardoor het toestel onmiddellijk opstart. MRCI Microsoft Real-time Compression Interface De motor achter het DoubleSpace-commando uit DOS 6.0. Dit voorzag in een gecomprimeerde harde schijf zoals via Stacker kon worden bereikt. MRF Material Relief of Floor MRI Magnetic Resonance Imaging MRJE Multileaving Remote Job Entry MRM * Micro Resource Manager * Most Recently-Used Master MRML Multimedia Retrieval Markup Language Een query-taal voor multimedia-databases, op basis van XML. MRO Maintenance Repair & Operations Logistiek concept dat zich toespitst op grondstoffen nodig voor het produceren van afgewerkte producten. MRP Material Requirements Planning Logistiek concept dat zich toespitst op grondstoffen nodig voor het produceren van afgewerkte producten. MRP II Manufacturing Resource Planning Logistiek concept dat verder bouwt op MRP I. MRP III Money Requirements Planning Logistiek en financieel concept dat zich toespitst op zowel de materiaalstromen, als de geldstromen binnen een bedrijf. MRT Mean Repair Time MS Microsoft MSA Management Science America MSACM Microsoft Audio Compression Manager MSAU Multi-Station Access Unit MSAV Microsoft Anti Virus MSAP Message Store Access Protocol MSB * Most Significant Bit: De bit met de meeste waarde, uiterst links. * Most Significant Byte: De byte met de meeste waarde. Van toepassing als een getal is opgesplitst in meerdere bytes. MSCDEX MicroSoft CD-rom EXtentions Dos-uitbreiding om gegevens vanop CD-ROM schijfjes te kunnen lezen. MSCP Mass Storage Control Protocol MSCS Microsoft Cluster Server Software om verschillende pc-server samen te voegen tot een krachtig geheel. MSD * Mass Storage Device * Most Significant Digit * Microsoft System Diagnostics MSDN Microsoft Developer Network MS-DOS MicroSoft Disk Operating System MSDR Multiplexed Streaming Data Request MSDS Microsoft Developer Support MSDTC Microsoft Distributed Transaction Coördinator MSFR Minimum Security Function Requirements Minimale beveiligingsnorm van IBM. MSH Multi Services Hub MSI Medium Scale Integration MSIE Microsoft Internet Explorer MSIL Microsoft Intermediate Language Systeem waarbij alle compilers van Microsoft de broncode eerst vertalen naar een universele tussentaal. Zorgt voor taalintegratie van C++, Cobol, Pascal en Visual Basic. MSN * MicroSoft Network: Netwerk van Microsoft dat aangesloten is op het Internet. * Multi Subscribe Number: Op een S-bus kunnen maximaal 8 ISDN-apparaten worden aangesloten, elk met hun eigen nummer. MSP MicroSoft Paint Bitmapbestand MSR Modem Status Register MSRJE Multiple Session Remote Job Entry MSRP Manufacturer Suggested Retail Price MSS * Managed Security Services: beveiligingsbeheerdiensten * Mass Storage System * Maximum Segment Size: De maximale segmentgrootte die in een TCP-verbinding kan worden gebruikt. Zie ook MTU. * Multiprotocol Switched Services MSUS Mass Storage Unit Specifier MSW Machine Status Word MSX MicroSoft eXtended basic MTA * Message Transfer Agent: Applicatie die berichten overbrengt van de bron naar de bestemming. * Multiple Terminal Access MTBB Mean Time Between Breakdowns MTBF Mean Time Between Failures Gemiddelde levensduur van een toestel. MTBJ Mean Time Between Jams MTBSI Mean Time Between System Interruptions MTF Microsoft Tape Format MTH Memory Translator Hub Extra chip waardoor op een moederbord bedoeld voor Rambus-geheugens ook nog de oudere SDRAM-geheugens kunnen worden gebruikt. MTO Make To Order Als de productie van het artikel pas start wanneer het order binnenkomt. Zo wordt de voorraad afgewerkte producten quasi tot nul herleid. MTS * Message Transfer System * Microsoft Transaction Server * Multipoint Terminal Software * Multichannel Television Sound MTT Multi-Transaction Timer MTTD Mean Time To Diagnose MTTF Mean Time To Failure MTTR Mean Time To Repair MTU Maximum Transmission Unit De maximale pakketgrootte die door een bepaalde interface kan worden verwerkt. Zie ook MSS. MUA Mail User Agent MUD Multi-User Dungeon Rollenspel voor meerdere gebruikers gebaseerd op "Dungeons & Dragons". De spelers nemen een fantasiekarakter aan en ontmoeten elkaar in een virtuele wereld. mud head Iemand die verslaafd is aan MUD's. MUG Multi User Game On-line spel op het Internet waaraan meerdere spelers tegelijk aan deelnemen. mu-Law Amerikaanse standaard voor het omzetten van analoog geluid in digitale vorm met behulp van PCM. Mu-Law wordt gebruikt in Noord-Amerika en Japan, terwijl Europe gebruik maak van A-Law. multicasting Het versturen van informatie over een netwerk naar een beperkte groep vcan adressen. Zie ook unicasting en broadcasting. multicast network Type van netwerk, waarbij boodschappen kunnen worden verstuurd naar een beperkte groep van nodes op het netwerk. Tegengestelde van broadcast network. Multics Voorloper van Unix. Multilink-PPP Varaint van het ISDN-kanalen gelijktijding kunnen worden gebruikt. multimedia Techniek of toepassing waarbij verschillende vormen van informatie (beeld, geluid en tekst) tegelijkertijd gecombineerd worden. multipath fading De reflectie van zendsignalen op hindernissen, waarbij het signaal wordt verstoord. multiplexer Toestel dat meerdere signalen over één lijn kan vervoeren. multiplexing De techniek om meerdere logische communicatiekanalen te bundelen in één fysische communicatielijn. We onderscheiden ruwweg FDM en TDM. multisync monitor Beeldscherm dat zich automatisch aanpast aan de snelheid van de gebruikte videomode. multiprogramming Eigenschap van oudere computers die quasi gelijktijdig meerdere programma's kunnen uitvoeren. multitasking Eigenschap van quasi alle moderne computers, die gelijktijdige verwerking op procesniveau aankunnen. multi-user Mogelijkheid om verschillende gebruikers tegelijkertijd te bedienen op één computer. Bvb. raadplegingen in een bepaalde databank. MUMPS Multi-User Multi-Processing System Murphy's law Ironische wetmatigheid dat als er meerdere mogelijkheden zijn, meestal de ergste van deze zich voordoet. Genoemd naar de Amerikaanse ingenieur Edward A. Murphy Jr. die in 1949 werktte aan een experiment met raketten voor de US Air Force. MUS Manual Update Service Mustang Codenaam voor een AMD-processor. MUX MUltipleXer MVC Model View Controller Architectuur binnen Java MVGA Monochrome Video Graphics Array MVP Matrix Vector Processor MX Mail Exchanger MXS Microsoft Exchange Server MXT Memory eXpansion Technology Technologie door IBM ontwikkeld om gegevens onder gecomprimeerde vorm op te slaan in geheugenchips. MXT is een hardware-implementatie van ADLC en werkt duizenden keer sneller dan software-compressie. MZR Multiple Zone Recording N/A * Not Applicable * Not Available NACK Negative ACKnowledgement ASCII-code voor een negatieve bevestiging. NAEC Novell Authorised Education Center Door Novell erkend opleidingscentrum. nagware Shareware die telkens weer een scherm weergeeft dat de gebruiker aanmaant om zich te registreren en aldus te betalen voor het gebruik van het programma. named pipe Een connectie gebruikt om gegevens over te dragen tussen programma's, meestal ook op aparte computers. name server Internetserver die IP-nummers omzet in IP-namen en vice versa. Zie ook DNS. NAMPS Narrow-Band Analog Mobile Phone Service Systeem voor mobiele telefonie van Motorola nanoseconde Eén miljardste deel van een seconde. NAP Network Access Point NAPLPS North American Presentation Level Protocol Syntax Napster Napster is een systeem waarbij internetgebruikers elkaars MP3-bestanden kunnen downloaden, via een zoekmachine op een centrale server. Napster is erg omstreden door de muziekindustrie omdat het de verspreiding van illegale muziek sterk in de hand werkt. Zie ook Gnutella. NAS * Network Application Support: Netwerkprotocol van DEC. * Network Attached Storage: Medium voor massaopslag dat niet meer aan de server hangt, maar in het netwerk. Goedkope variant van SAN. NASA National Aeronautics and Space Administration Amerikaanse lucht- en ruimtevaartorganisatie NASI NetWare Asynchronous Services Interface Novell NASIRC NASA Automated Systems Internet Response Capability NASKER NASA Ames Kernel benchmark NAT Network Address Translation Het omzetten van een vast intern IP-adres in een dynamisch IP-adres voor communcatie met Internet. Wordt ondersteund door de meeste firewalls. NAU Network Addressable Unit NAWS Negotiate About Window Size NBS National Bureau of Standards Oude benaming van het NIST. NBNS NetBIOS Name Server NBP Name Binding Protocol NC Network Computer Van de PC afgeleide variant met netwerkkaart, maar zonder harde schijf. Alle progamma's en gegevens zijn beschikbaar op servers langs het netwerk. Vooral interessant door de lagere beheerskost. Zie ook TCO. NCC Network Control Center NCCF Network Communications Control Facility NCGA National Computer Graphics Association NCL Network Control Language NCOS Network Computer Operating System NCP * Netware Core Protocol * Not Copy Protected * Network Control Program NCR National Cash Register Firma van kassaregisters NCSA * National Center for Supercomputing Applications: Centrum voor supercomputers, gevestigd in the University of Illinois. NCSA creërde ondermeer Mosaic en HTTPD. * National Computer Security Association NCSC National Computer Security Center NDC * Network Data Collection * Normalized Device Coordinates NDIS Network Driver Interface Specification Ontwikkeld door Microsoft en 3Com als verbetering op Novell's ODI. NDN Non-Delivery Notice NDP Numeric Data Processor NDRO Non-Destructive Read Out NDS Network Directory Services NEABBS Nederlands Eerste Algemene BBS NEAT Novell Easy Administration Tool Beheerstool voor Novell IntranetWare NEC Nippon Electric Corporation Needham-Schroeder Authentiseringsprotocol dat gebruik maakt van een challenge response in beide richtingen. Negroponte, Nicholas Stichter van het MIT. Nelson, Ted Bedacht in de jaren 60 de term hypertext om relaties tussen informatie uit te drukken. .NET Nieuwe architectuur van Microsoft om apparaten en huj applicaties via het netwerk met elkaar te integreren. NETBEUI NetBIOS Extended User Interface Netwerkprotocol gebruikt in Microsoft netwerken zoals LAN Manager. NETBIOS NETwork BIOS API dat de basis vormt van diverse Microsoft-netwerken. netcop Scheldwoord voor iemand die probeert politieagent te spelen op Internet. netiquette Samentrekking van Internet en etiquette. Ondanks de anarchie die op Internet heerst, zijn er wel degelijk ongeschreven regels. * toegang is een voorrecht, geen verworven recht * plaats geen onwettige of obscene informatie * schendt geen auteurrechten * stuur geen ongewenste e-mail netitude Arrogante houding van bepaalde ervaren Internetgebruikers ten overstaan van nieuwkomers. netizen Samentrekking van Internet en citizen. Een burger op Internet. NetNanny Bekend programma dat de ongewenste delen van het Internet (bvb. porno) afschermt van surfende kinderen. Netscape Fabrikant van de uiterst populaire webbrowsers met de namen Navigator 3 of Communicator 4. Bekampt door Microsoft met zijn Internet Explorer. netvertising Adverteren via het Internet. NetWare Populair netwerkbesturingssysteem (NOS) van Novell. network layer Netwerken zijn ingedeeld in verschillende lagen, om de complexiteit van het ontwerp te verkleinen. Heel bekend is het OSI-referentiemodel. newbie Beginnende computergebruiker met weinig kennis en ervaring. NEWS * NetWare Early Warning System * Network Extensible Window System * NEtwork WorkStation: Computersysteem van Sony. newsgroup nieuwsgroep Elektronische discussiegroep op Usenet. newsreader Programma dat het mogelijk maakt artikelen in de nieuwsgroepen van Usenet te lezen of zelf artikelen te posten. NEXT Near-End Crosstalk NFS Network File System Bestandssysteem voor genetwerkte servers, ontworpen door Sun en later overgenomen door X/Open in zijn XPG. NFSP National Federation of Software Pirates NFT Network File Transfer NGI Next Generation Internet Amerikaans overheidsprogramma voor de ontwikkeling van I2. NGIO Next Generation Input Output Toekomstige busstructuur bedoeld voor servers op basis van de Merced processor. De initiatiefnemer is Intel en medewerkers zijn Dell, Sun, Hitachi, NEC en Siemens. NGIO zal echter de concurrentie moeten dulden van Future I/O. NHR Non-Hierarchical Routing NHRP Next Hop Resolution Protocol routing protocol NHS Next Hop Server nibble Groepje van 4 bits, ook quadbit genaamd. Een nibble kan met één hexadecimaal cijfer worden voorgesteld. Twee nibbles vormen één byte. NIC Network Interface Card Netwerkkaart om pc's en andere werkstations op een netwerk aan te sluiten. NiCd Nickel Cadmium Type van herlaadbare batterij die gebruikt wordt in notebooks. NiCd is goedkoop maar heeft last van het zgn. geheugeneffect. Zie ook NiMH en LiIon. nick name Schuilnaam of alias. NiMH Nickel-Metal Hydride Technologie van herlaadbare batterijen. In tegenstelling tot NiCd, hebben deze batterijen geen last van het geheugeneffect. Zie ook LiIon. NIO Native Input/Output NIP Non-Impact Printer NIPC National Infrastructure Protection Center Afdeling van het Amerikaanse FBI die het fenomeen van computerhackers bestrijdt. NIPS Network I/Os Per Second NIST National Institute for Standards and Technology NIU Network Interface Unit Toestel waarmee Telenet zijn Vlaams klanten aansluit op de kabel. Deze doos heeft aansluitingen voor TV, Telenet telefonie en Telenet internet. nitwit Beginnende gebruiker zonder veel kennis en ervaring, computerleek. NJE Network Job Entry IBM-protocol NLB Network Load Balancing Techniek voor het verbeteren van de beschikbaarheid en de responstijden van servers bij de eindgebruikers. Zit ingebakken in ondermeer Windows 2000. NLM Netware Loadable Module Een programma dat een uitbreiding vormt op het NetWare 3.x besturingssysteem. Zie ook VAP. NLP Natural-Language Processing NLQ Near Letter Quality Een mode op oude matrix-printers die toch bijna briefkwaliteit aflevert. NLS Native Language Support NLSP Netware Link Services Protocol NMI Non-Maskable Interrupt NMOS Negative Channel Metal-Oxide Semiconductor NMS Network Management Station NNE Nieuwe Netwerk Economie: De economie gesteund op Internet. NNI * Nederlands Normalisatie Instituut: Nederlands tegenhanger van ANSI en DIN. Ze zijn allen lid van de ISO. * Network to Network Interface: zoals daar zijn PNNI en AINI. NNS Netware Name Service NNTP Network News Transfer Protocol Internetprotocol voor het uitwisselen van nieuwsartikelen, zoals gebruikt bij Usenet. NNTP werd gedefinieerd in RFC 977. NOAA National Oceanographic and Atmospheric Administration NOC Networks Operation Center Een locatie can waaruit de werking van een netwerk wordt gecontroleerd. node knooppunt Plaats waar een toestel zich in een netwerk bevindt. non-breaking space harde spatie Een spatie die niet afgebroken wordt. Dient om bij elkaar horende woorden bij elkaar te houden. NOP No OPeration Northbridge Chip die het verkeer regelt tussen processor, hoofdgeheugen, cache-geheugen en AGP-bus. Intel duidt de Northbridge nu aan als MCH. Zie ook Southbridge. Northwood Codenaam voor de Intel Pentium 4 processor van 2,2 GHz MHz met een second level cache van 512 KB. Opvolger van de Prescott. NOS Network Operating System Besturingsysteem voor netwerken, zoals Novell NetWare, Microsoft Windows NT, Banyan Vines, ... notebook Draagbare computer ter grootte van een A4-blok. Zie ook subnotebook. notwork Spottende term voor een netwerk dat niet goed functioneert. NOVRAM Non Volatile Random Access Memory Niet vluchtig RAM-geheugen, dankzij de toevoeging van een lithiumbatterij. NOW Network Of Workstations Een aantal met elkaar verbonden werkstations. Soms als alternatief voor een supercomputer. NPA National Phreaker's Alliance No Power Alarm NPAP Network Printing Alliance Protocol NPI Network Printer Interface NPIP New Product Integration Process NPL Non-Procedural Language NRL Naval Research Laboratories NRM Normal Response Mode Mode van het HDLC-protocol waarbij het secondaire station pas mag zenden na toestemming v/h primaire station. NRZ Non Return to Zero Signaal dat nooit naar nul terugkeert. NRZI Non Return to Zero Inverted Signaal dat nooit naar nul terugkeert en bovendien ook omgekeerd wordt. NS * Network Services: netwerkprotocol van HP * Nanosecond * National Semiconductor: chipfabrikant * Network Supervisor * Non Stop NSA National Security Agency Amerikaans bureau voor beveiliging. Grootste werkgever ter wereld van cryptologen. Het NSA had een serieuze vinger in de pap bij de standaarden DES en SHA. NSAP Network Service Access Point Gebruikt als adres bij CNLP. NSAPI Netscape Server API NSC National Security Council NSCA National Center for Supercomputing Applications NSF National Science Foundation Nam in 1984 voor het eerst deel aan de internetting projecten. NSFnet Netwerk opgezet in 1986 op initiatief van de NSF dat de ruggegraat werd van het nieuwe Internet, dankzij de toevoeging van DNS. NSTL National Software Testing Laboratories Amerikaans testlabo voor software, vooral gekend voor zijn YMark2000 dat test of het BIOS in je computer al of niet aangetast in met de millenniumbug. NS/VT Network Services/Virtual Terminal Netwerkprotocol van HP. NT New Technology Afkorting gebruikt in Windows NT. NT1 Network Terminator 1 Benaming voor het ISDN-aansluitpunt bij de gebruiker. NTCB Network Trusted Computing Base Het geheel van beveiligingen in een computernetwerk. NTFS New Technology File System Het FAT-systeem van Windows NT. Zie ook HPFS. NTSC National Television Standards Committee Amerikaanse TV-norm, ook gebruikt in Japan. NTSC heeft 525 scanlijnen en 30 beelden per seconde. De Europese TV-norm PAL heeft een betere beeldkwaliteit. Daarom wordt de afkorting NTSC ook wel eens spottend uitgelegd als 'Never The Same Colour'. NTP Network Timing Protocol NTU Network Terminating Unit NUA Network User Address NUGB Novell User Group Belgium NUI Network User Identification nuking Het versturen van softwarebommen naar een computer met de bedoeling die te laten vastlopen. null-modem kabel Kabel om twee computers te verbinden zonder dat een modem nodig is. NUMA Non-Uniform Memory Architecture Afzonderlijk servers worden via zeer snelle verbindingen aan elkaar gekoppeld en delen op deze manier hun geheugen. NUMA lost hierdoor het schaalbaarheidsprobleem van SMP op. NumLock Toets om te wisselen tussen cursortoetsen en numeriek toetsen. NURBS Non-Uniform Rational B-Splines Bijzondere vorm van B-spline curves waarbij de controlepunten niet op regelmatige afstanden van elkaar liggen. NVE Network-Visible Entity NVOD Near-Video On Demand NVRAM Non-Volatile Random Access Memory Nyquist De stelling van Nyquist zegt dat een analoog signaal op tweemaal de bandbreedte moet worden gemeten voor conversie naar een digitaal signaal. Een stemsignaal met een bandbreedte van 4 KHz kan het best 8000 keer per seconde worden afgetast, dus aan 8 KHz of om de 125 µs. Bij een lagere aftastsnelheid zou er informatie verloren gaan, bij een hogere aftastsnelheid wordt er geen extra informatie gewonnen. NYU New York University NZDSF Non-Zero Dispersion Shifted Fiber Type van glasvezel dat 40 kanalen kan vervoeren over een band van 50 GHz. O4 Object Oriented Office Automation OA Office Automation OAB One-to-All Broadcast OAF Origin Address Field OAG Open Applications Group OAI Open Applications Interface OASIS Organization for the Advancement of Structured Information Standards Organisatie voor de ontwikkeling van industriestandaarden voor interoperabiliteit op basis van XML. OCA Object Code Analyzer OCA Object Component Architecture OCE Open Collaborative Environment OCL Object Constraint Language OCL is een textuele taal die onderdeel uitmaakt van UML, en afgeleid is van OMT. OCR Optical Character Recognition Programma voor tekstherkenning. Zet een gescande bitmap om naar tekst. OCS Online Correction Support Onderdeel van SAPNet. OCT Object Code Translator octal Notatie in achtdelig getalstelsel. Gebruikt de cijfers 0 tot 7. De waarde 8 wordt voorgesteld als 10. ODA Open Document Architecture ODAPI Open Database Application Programming Interface ODBC Open Data Base Connectivity Standaard ontwikkeld door Microsoft om applicaties toegang te geven tot diverse databanken. ODBMS Object-Oriented Database Management System ODD Optical Disk Drive ODD Output Device Directory ODI Open Datalink Interface Ontwikkeld door Novell. Zie ook NDIS. ODL Oracle Data Loader ODMA Open Document Management API API voor documentbeheer. ODSI Open Directory Service Interface Microsoft ODT Open Desktop ODS Open Data Services Tussenlaag tussen TCP/IP sockets en SQL Server. OE Overrun Error OED The Oxford English Dictionary OEM Original Equipment Manufacturer Een bedrijf dat een origineel product fabriceert. De term wordt meestal gebruikt om relaties tussen klant en leverancier aan te duiden. Bvb. Quantum is OEM-schijfleverancier van Dell Computer. En voor Microsoft is Dell Computer dan weer een OEM-klant van Windows. OEP Operand Execution Pipeline off-line Toestand van een randapparaat als deze zelfstandig werkt en er geen verbinding is met een computer. Tegengestelde van on-line. off-line reader Programma dat voor een korte tijd on-line gaat om informatie binnen te halen en deze daarna off-line laat lezen. OFS * Object File System: Microsoft * Output Field Separator OFX Open Financial eXchange XML-norm van de financiële sector. OGT Out-Going Trunk OID Oracle Internet Directory LDAP-interface zoals ingebouwd in Oracle 8i. OLAP On-Line Analytical Processing Techniek die het mogelijk maakt snel door grote hoeveelheden multi-dimensionele gegevens te navigeren voor analyse van verbanden en trends. Zie ook EIS en DSS. In tegenstelling met data mining is OLAP een top-down procedure. Om het juiste antwoord te krijgen moet je de juiste vraag stellen. oldbie Iemand met veel ervaring, in tegenstelling met een newbie. OLE Object Linking and Embedding Een techniek van MS-Windows voor het koppelen en insluiten van objecten. Bijvoorbeeld een Excel-tabel en een Paintbrush-figuur in een Word-document. OLED Organic LED LED op basis van lichtgevende polymeren. OLTM Optical Line Terminating Multiplexer OLTP On-Line Transaction Processing OLTS On-Line Test System OMAP Open Multimedia Application Platform Architectuur van Texas Instruments die wordt ondersteund door Sony, Ericsson en Nokia. OMF * Object Module Format * Open Media Framework * Open Message Format * Object Management Facility OMG Object Management Group Internationale organisatie belast met het definiëren van standaarden qua object-technologie, zoals bvb. CORBA, UML en MDA. Zie http://www.omg.org. OMR Optical Mark Reader OMT Object Modeling Technique Voorloper van UML. ONC Open Network Computing on-line Toestand van een randapparaat (printer of modem) waarbij er een directe verbinding is met een computersysteem of netwerk. Tegengestelde van off-line. OO object-oriented, objectgeörienteerd Doordachte indeling in objecten via concepten zoals abstractie, encapsulatie, overerving en polymorfisme. OOFNet Our Own Fucking Network OOP Object-Oriented Programming Moderne manier van programmeren als je vergelijkt met het klassieke procedureel programmeren. Grootste voordeel is de herbruikbaarheid van code. OOSE Object-Oriented System Engineering Methode voor object georiënteerde systeemontwikkeling op basis van use-cases. Dit idee werd overgenomen in UML. opcode Operation Code Instructie van een microprocessor. OPEN Open Protocol Enhanced Network Opendoc Standaard van IBM, Apple en Novell voor het uitwisselen van softwarecomponenten in een netwerk. Geïntroduceerd als tegenhanger van Microsoft's OLE/COM. De ontwikkeling van Opendoc is stopgezet ten voordele van JavaBeans. open source Filosofie waarbij de broncode van een stuk software vrij beschikbaar is, zodat iedere enthousiaste programmeur toevoegingen of verbeteringen kan aanbrengen. Gekendste voorbeeld is Linux. operand Waarde of variabele gebruikt in een bewerking. operator Symbool dat staat voor een wiskundige of logische bewerking. Voorbeelden zijn + - * / = < en >. OPI * Open Programming Interface * Open Prepress Interface: Bestandsformaat dat, van het ene systeem naar het andere, vervanging mogelijk maakt van lage-resolutie afbeeldingen door hoge resolutie afbeeldingen. OPL Organiser Programmer Language Programmeertal gebruik bij de handheld pc's van Psion. OPS Off-Premises Station OPT Open Trading Protocols Samenwerking opgezet door AT&T, HP, Mondex en MasterCard voor opzetten van multiplatform shopping protocollen. Nu hebben ook BT, Nokia, IBM, Hitachi, Oracle, Sun, Unisource, VeriFone en CyberCash zich aangesloten tot dit initiatief. Opteron Codenaam voor een nieuwe processor van AMD, bedoeld voor het servergamma. Opus BBS-software. Zie ook Fido. Orange Book De specificatie van de CD-R. Zie ook Red Book en Green Book. ORB Object Request Broker Middleware die het mogelijk maakt om object-georiënteerde applicaties te verdelen over verscheidene computers in een netwerk. orphan wees Eén regel die bij de opmaak alleen beneden aan een pagina komt te staan. Zie ook widow. OS Operating System OS/2 Operating System 2 32 bits besturingssysteem van de IBM PS/2, die het uiteindelijk niet haalde op Microsoft Windows NT. OSA Open System Architecture OSF Open Software Foundation Consortium van Unix-leveranciers die pleiten voor open systemen op basis van algemene beschikbare technologieën. De OSF heeft Motif ontworpen. OSGI Open Services Gateway Initiative OSI Open Systems Interconnect Vereniging van computerconstructeurs die streeft naar een netwerkstandaard voor alle soorten computers. OSICS OSI Communications Subsystem OSI referentiemodel Opdeling van de verschillende netwerkfaciliteiten in 7 duidelijk afgebakende lagen: application, presentation, session, transport, network, datalink en physical layer. Zie ook het TCP/IP referentiemodel. OSP Optical Storage Processor OSPF Open Shortest Path First Routingalgoritme OSR OEM Service Release Een software-update met allerlei fixes die enkel bedoeld is voor OEM-klanten. OSS Open Source Software: Distributiemodel van software waarvan de broncode vrij beschikbaar is voor verdere ontwikkeling. Groot voorbeeld hierin is Linux. Online Service System: Frontend voor SAPNet. OTA Over The Air Type van draadloze netwerken. OTDM Optical Time Division Multiplexing Multiplexing-systeem voor gebruik bij glasvezelverbindingen. OTDR Optical Time Domain Reflectometer: meettoestel voor glasvezelkabels. OTM Object Transaction Monitors OTP Oracle Tool Package outdent uitsprong Tekst op de eerste regel van een alinea die de linkerkantlijn overschrijdt. Zie ook indent. out-of-band signaling Transmissie buiten het normale frequentiegebied. outsourcing Bedrijfsjargon om een opdracht door een externe zakenpartner te laten uitvoeren. overflow Ontstaat wanneer je iets in een register of geheugen wilt stoppen dat te groot is om er volledig in te passen, bijvoorbeeld het produkt van twee grote getallen. overhead Extra belasting van een systeem die de capaciteit voor gebruikersprocessen doet verminderen. overlay * Stukje programma dat slechts in het geheugen wordt ingeladen, op het moment dat het uitgevoerd moet worden. * Een computergegenereerde tekst of grafiek die op een bewegend video beeld wordt gesuperponeerd. overwrite mode Wanneer de ingetypte tekens de reeds bestaande overschrijven. Tegengestelde van insert mode. P2P Peer to Peer P3P Platform for Privacy Preferences Reeks van technologische standaarden en specificaties voor e-commerce sites en web browsers die bedoeld zij om bezoekers zelf te laten bepalen welke persoonlijke informatie ze aan de websites willen bekend maken. P54C Rugnummer van de originele Pentium processor. P55C Rugnummer van de Pentium MMX processor. PA Precision Architecture RISC architectuur van HP. PABX Private Automatic Branch eXchange Geleerd woord voor een telefooncentrale. PACE Priority Access Control Enabled Technologie gebruikt in 3Com netwerkkaarten packet Een reeks van bits die als één geheel over een netwerk wordt gestuurd. Zo'n pakketje is meestal slechts een deel van de totale boodschap. packet sniffer Hackerstool om netwerken af te luisteren. In de onderschepte pakketten kunnen zich onbeveiligde paswoorden bevinden. Zie ook replay attack. packet switching De manier waarop data over het Internet getransporteerd wordt. Een bericht of bestand wordt in pakketjes opgedeeld en volgen elk een niet van tevoren vastgelegde route van de zender naar de ontvanger. PACS Picture Archiving and Communication System PAD Packet Assembly and Disassembly Onderdeel van X.25. PAD zet terminalgegevens om in pakketten en vice versa. PAG Phreak's Against Geeks page break Het onderbreken van de lopende tekst om een nieuwe pagina te forceren. Zie ook line break en column break. page popularity Een maatstaf voor het aantal links naar een betreffende web page. Sommige zoekmachines gebruiken deze maatstaf voor het bepalen van de populariteit en dus van de positionering. De redenering is dat als sites de moeite nemen naar een andere door te linken, deze dus interessante informatie bevat. PAL * Phase Alternation Line Modulatietechniek zoals gebruikt bij Europese televisies. PAL gebruikt 625 scanlijnen en 25 beelden per seconde, en heeft hiermee een betere kwaliteit dan NTSC. Zie ook SECAM. * Programmable Array Logic Programmeerbare chip. Palladium Codenaam voor een reeks veiligheidsfuncties die Microsoft in zijn Windows beturingssysteem wil inbouwen. Palomino Codenaam voor de AMD-processor die de Mustang moet aflossen, vanaf 1,7 GHz in 0,18 µ technologie. Het officieel Athlon MP. palmtop Zeer kleine computer op batterijen die in de hand gehouden kan worden. PAM * Pluggabble Authentication Module * Pulse Amplitude Modulation: De techniek waarbij analoge signalen periodiek worden gemeten, waardoor pulsen worden gegenereerd waarvan de amplitude overeenkomt met die van het signaal op het moment van de meting. PAM is het eerste stadium in de omzetting van het signaal naar digitale vorm. PAN Personal Area Network Netwerk dat apparaten verbindt voor persoonlijk gebruik in de sfeer van communicatie, beveiliging en amusement. Een PAN zal zich direct kunnen verbinden met een WAN en zodus een LAN overbodig maken. PANS Pretty Advanced New Stuff Pantone Standaard kleursysteem uit de VS, als tegenhanger van de Europese CMYK en HKS. PAP * Password Authentication Protocol: Proces waarbij een gebruiker zijn accountnaam en wachtwoord opgeeft, en de server deze vergelijkt in een tabel van namen en wachtwoorden. Zie ook CHAP. * Printer Access Protocol parallel processing Parallele verwerking van rekenprocessen door verschillende samenwerkende processoren in een supercomputer. Dit vereist speciaal geschreven programma's. parameter Waarde die ofwel verplicht ofwel optioneel dient meegegeven te worden om een opdracht uit te voeren. PARC Palo Alto Research Center Beroemd labo van Rank Xerox waar de GUI uitgevonden is. parity pariteit Simpele manier om te testen of er geen fout in de aangeboden gegevens schuilt. Parity kan 'odd' of 'even' zijn, en wordt gerealiseerd met een zgn. pariteitsbit. parity bit pariteitsbit Bit die wordt gebruikt om de pariteitsinformatie in op te slaan. parsing ontleden Analyseren van gegevens door ze op te splitsen in delen. partitie Logisch deel van een opgedeelde harde schijf. Pascal Programmeertaal ontwikkeld door Nicklaus Wirth (een Zwitserse computerdeskundige) en genoemd naar de Franse geleerde Blaise Pascal. Pascal is een veelgebruikt hulpmiddel bij het leren programmeren op universiteiten en hogescholen, omdat de taal uitermate gestructureerd is opgezet. Pascaline Machine ontworpen in 1642 door Blaise Pascal, die kon optellen en aftrekken. Passieve S-Bus Een aansluiting op het ISDN-netwerk via een basistoegang bestaat uit een kabel met vier draden. Dit is de passieve S-bus, die 200 tot 1 000 meter lang kan zijn, afhankelijk van het aantal terminals en hun respectieve plaats. Op de S-bus kunnen ten hoogste acht terminals worden aangesloten. passive matrix Passief aangestuurd scherm, bvb. een DSTN-scherm. Zie ook active matrix. password wachtwoord Code nodig om toegang te krijgen tot een beveiligde computer of netwerk. Zie ook login. patch Kleine wijziging in het programmabestand, om een vervelende fout op te lossen. patch cord Een kort stukje kabel bedoeld om twee poorten van een patch panel te verbinden. patch panel Verdeelbord om de kabels aan te sluiten in een generiek bekabelingssysteem. path Bepaalde weg die moet worden afgelegd om tot de benodigde gegevens te geraken. Vaak een reeks van subdirectories. PBE Prompt By Example PBGA Plastic Ball Grid Array PB-SRAM Pipeline Burst SRAM Geheugentype gangbaar in L2-caches bij klokfrequenties onder de 400 MHz. Zie CSRAM. PBX Private Branch Exchange PC * Personal Computer: Gangbare term voor een computer gebouwd rondom een microprocessor. In tegenstelling tot een minicomputer of een mainframe is een PC bedoeld voor persoonlijk gebruik. * Printed Circuit: gedrukte schakeling. * Program Counter: register van een microprocessor die het adres bijhoudt van de volgende instructie. PC66 PC-standaard waarvan de FSB geklokt is op 66 MHz. PC100 PC-standaard waarvan de FSB geklokt is op 100 MHz. PC133 PC-standaard waarvan de FSB geklokt is op 133 MHz. PCB * Printed Circuit Board: printplaat * Process Control Block * Program Communications Block PCBC Plain Cipher Block Chaining PCBX Process Control Block eXtension PCD Photo Compact Disk PCEB PCI to EISA Bridge PCI Peripheral Component Interconnect Systeembus ontwikkeld door Intel voor de nieuwe Pentium PC's, als opvolger van VLB. Haalt overdachtsnelheden tot van 132 MB/s (PCI 1.0) tot 264 MB/s (PCI 2.1). Vandaag nog steeds in gebruik, samen met ISA. PCIC PC-Card Interrupt Controller PCL Printer Control Language Taal voor de besturing van Hewlett-Packard printers (Deskjet en Laserjet). Uitgegroeid tot een standaard en dus ook gebruikt in compatibele printers. PCM Pulse Code Modulation: PCM vormt de kern van ons huidig telefoonsysteem. Hierin wordt 8000 keer per seconde een 8 bits sample genomen. Hierdoor werkt een PCM-kanaal aan een snelheid van 64 kbps en is een tijdsinterval 125 µs. Plug Compatible Manufacturer: fabrikant van apparatuur die compatibel is met het origineel. PCMC PCI, Cache, Memory Controller PCMCIA PC Memory Card International Association Groep van computerfabrikanten die een standaard type van platte uitbreidingskaarten voor notebooks overeenkwamen. Ook grappig te vertalen als: People Can't Memorize Complicated Industrial Abbreviations of nog: People Can't Master Computer Industry Acronyms. PCMIM Personal Computer Media Interface Module PCS * Planning Control Sheet * Process Control System PCSA Personal Computer Systems Architecture PCT Program Coding Tools PCTE Portable Common Tool Environment PCU Packet Communications Unit PCX PC eXchange Standaard bestandsformaat voor bitmaps met RLE, voor het eerst gebruikt door Paintbrush van ZSoft Corporation. PD Public Domain Zie public domain software. PDA Personal Digital Assistant Een zakcomputer voor persoonlijk gebruik. PDC Primary Domain Controller Server die de account-gegevens bevat van een NT-netwerk. Zie ook BDC. PDD * Physical Device Driver * Portable Digital Document PDF * Portable Document Format: Standaardformaat voor documenten van Adobe Acrobat * Packaged Definition File * Processor Defined Function * Program Development Facility PDH Plesiochronous Digital Hierarchy Multiplexinginfrastructuur voor koperkabels. Zie ook SDH. PDIAL Public Dialup Internet Access List PDL Page Description Language PDL Presentation Description Language PDM Product Data Management PDN Public Data Network PDO Portable Distributed Objects: Next PDP * Plasma Display Panel * Programmable Data Processor: Succesvolle minicomputerreeks van DEC, waaronder de PDP-11. * Professional Developer's Program PDS * Packet Driver Specification * Partitioned Data Set * Physical Delivery Service * Processor Direct Slot: Macintosh PDSS Post Development and Software Support PDT Performance Diagnostic Tool Product van IBM. PDU Protocol Data Unit PE Portable Executable Bestandsformaat van 32-bit uitvoerbare programma's voor Microsoft Windows 9x/NT/2000. PEA Pocket Ethernet Adapter PEARL Process and Experiment Automation Real Time Language Probleemgeoriënteerde verwerkingstaal. peer-to-peer network evenknienetwerk Netwerk waarbij iedere node evenwaardig is. Tegengestelde van een client/server netwerk. PEM Privacy Enhanced Mail Protocol voor beveiligde e-mail op basis van DES, RSA en MD5. Alternatief voor PGP. Pentium Processorreeks van Intel als opvolger van de 40486, bedoeld voor Windows 95 desktops. Pentium II Processorreeks van Intel als opvolger van de Pentium en Pentium Pro. Pentium III Processorreeks van Intel als opvolger van de Pentium II. Pentium 4 Processorreeks van Intel als opvolger van de Pentium III. De Pentium 4 haalt kloksnelheden van 1,5 tot 2 GHz. Pentium MMX Processor van Intel uit 1997 vervaardigd in 0,35 micron-technologie met 4,5 miljoen transistoren. Pentium Pro Microprocessorreeks van Intel bestemd voor Windows NT servers. Is meteen de voorloper van de Pentium II. PEP * Packet Exchange Protocol * Packetized Ensemble Protocol: modemprotocol uit de populaire Telebit Trailblazer modems die in 1985 op de markt kwamen. Zie ook HST. * Performance Enhancement Package * Personal Enrichment Program: leuk gevonden! * Printer Enhancement Pack PER Program Event Recorder PERL Practical Extraction and Reporting Language Programmeertaal voor het ontwikkelen van CGI-scripts, waarmee bepaalde zaken op het web kunnen geautomatiseerd worden. PERT Program Evaluation and Review Technique Benadering van projectbeheer. PES * Positioning Error Signal * Processor Enhancement Socket PET Print Enhancement Technology Printertechnology van Compaq. petabyte 2^50 = 1,125,899,906,842,624 bytes, ofwel 1024 terabytes. PEX Phigs Extension to X-Windows Een PHIGS voorzien van de X-Windows grafische interface. PFE Programmer's File Editor PFM Pulse Frequency Modulation PFR Power-Fail Restart PFS Personal File System PFW Power Fail Warning PG Portability Guide PGA * Pin-Grid Array: chipbehuizing met een hele reeks aansluitpinnen aan de 4 zijkanten. * Programmable Gate Array * Professional Graphics Adapter: van IBM PGA-370 socket Sokkel om processoren met een PGA van 370 pinnen op het moederbord in te pluggen. PGDN Page Down PGM Program PGP Pretty Good Privacy Encryptiepakket ontwikkeld door Phil Zimmerman. Bedoeld om e-mail of andere gegevens te versleutelen en hiermee af te schermen voor nieuwsgierige ogen. PGP maakt hierbij gebruikt van volgende algoritmes: MD5, RSA, LZ, IDEA en base64. Concurrent van PEM. PGUP Page Up PHACT Phreakers, Hackers, Anarchists, Cyberpunks & Technologists PHB Per Hub Behaviour PHIGS Programmer's Hierarchical Interactive Graphics System ANSI-standaard voor een bibliotheek met 3D-grafieken. Phong lightning model Algemeen gebruikt belichtingsmodel bij ray tracing. Phong shading Doorontwikkeling van Gouraud shading. Het interpoleert de schaduwkleuren van een polygoon met die van de naburige polygonen om een nog gladdere gradatie in schaduwkleuren weer te geven. PHS Personal Handyphone System PI Program Interruption PIA * Peripheral Interface Adapter * Plug-In Administrator PIC * Programmable Interrupt Controller * Peripheral Interface Controller * Personal Information Carrier * Personal Intelligent Communicator * Plastic Insulated cable * Picture pica Typegrafische maateenheid gelijk aan 1/6 inch. PICA Personal Internet Client Architecture Architectuur van Intel waarmee het wil concurreren met TI's OMAP. PICS * Phone-In Consulting Service * Plug-In Inventory Control System * Platform for Internet Content Selection: webtechnologie vooral gebruikt om pornografische websites buiten het bereik van kinderen te houden. pictogram icoon, symbool, plaatje. PID * Process IDentification: Nummer dat toegewezen door het besturingssysteem aan elk proces. * Proprietary Information Disclosure PIER Procedures for Internet/Enterprise Renumbering PIF Program Information File Bestandje waarin parameters zijn opgeslagen voor een goede uitvoering van Dos-programma's onder Windows. piggybacking Methode waarbij een bevestiging op een bericht wordt meegezonden met een retourbericht. PIIX PCI ISA IDE Accelerator Benaming voor de Southbridge van de befaamde Intel BX chipset. PILOT Programmed Inquiry Learning Or Teaching PIM * Personal Information Manager: toepassing om persoonlijke informatie te beheren zoals telefoonboek, agenda en to-do lijst. * Platform Independent Model: volgens MDA wordt een toepassing beschreven in een model, dat later vertaals wordt naar uitvoerbare code voor een specifiek platform. * Primary Interface Module * Protocol Independent Multicast PIMOS Parallel Inference Machine Operating System PIN * Personal Identification Number: Identificatiecode gelijkaardig aan een paswoord, bvb. de PIN-code van de SIM-kaart in een GSM. * Process Identification Number: Identificatiecode van een proces voor gebruik binnen het besturingssysteem. PINE * Pine Is Not Elm * Program for Internet News & Email pin feed De gaatjes aan de zijkanten van kettingpapier, gebruikt bij printers met tractor feed. PING Packet InterNet Groper Testprogramma om te zien of de communicatie met een andere computer over het netwerk wel lukt. Ping stuurt een aanvraag en wacht op een antwoord, terwijl het de verlopen tijd meet. PIO * Parallel Input Output * Programmed Input/Output PIP * Picture In Picture * Problem Isolation Procedure * Programmable Interconnect Point * Peripheral Interchange Program pipe teken Verticale streep (|). PIPO Parallel In, Parallel Out PIRAMID Precompetitively Inspired Research on Advanced Methods for IC Design PIT Programmable Interval Timer pitch Het aantal tekens or regels per inch, 10 CPI of 6 LPI. pixel Samentrekking van picture en element. Ander woord voor een beeldpunt. PKCS-7 Public Key Cryptography Standard 7 PKI Public Key Infrastructure Biedt technologie om legitimatie, privacy en data-integriteit te verzekeren tussen applicaties. PL Parity Low PL/1 Programming Language 1 PLA Programmable Logic Array plaintext Onversleutelde tekst. Tegenovergestelde van ciphertext. plasma screen Type beeldscherm dat wordt toegepast in de duurste notebooks. Plasmaschermen gebruiken gassen vergelijkbaar met kleine neonlichtjes. Ze bieden een bijzonder hoog contrast en een grote beeldhoek. platform Combinatie van een computersysteem en besturingssysteem, bvb. Intel en Windows of HP en HP-UX. Elke traditioneel programma is geschreven voor een specifiek platform, andere zijn platformonafhankelijk bvb. Java. PLATO Programmed Logic for Automatic Teaching Operations PLC Programmable Logic Controller PLCC Plastic Leadless Chip Carrier Chipverpakking in plastiek zonder draden. PLCP Physical Layer Convergence Protocol Protocol voor de fysische laag bij draadloze netwerken. PLD Programmable Logic Device PLL Phase Locked Loop PL/M Programming Language for Micros PLS * Programmable Logic Sequencer * Primary Link Station plug and play Aanduiding voor de gemakkelijke installatie van pc-uitbreidingen. Zie ook PNP. plug-in Programmamodule dat extra functionaliteit toevoegt aan bepaalde applicatie, bvb. Netscape Navigator of Adobe Photoshop. Vergelijkbaar met een applet. PM * Phase Modulation * Presentation Manager: De grafische gebruikersinterface van OS/2. PMA Physical Medium Attachment P-MAIL Paper Mail Traditionele post via papier. Tegengestelde van e-mail. PMMC Product Monthly Maintenance Charge PMMU Paged Memory Management Unit PMOS Positive Channel Metal Oxide Semiconductor PMR * Poor Mans Routing * Private Mobile Radio PMS Pantone Matching System Een kleursysteem uit de drukkerijwerelds dat 1036 kleuren definieert aan de hand van hun equivalente CMYK waarden. PMU Precision Measurement Unit PMW Project Management Workbench PNA Programmable Network Access PNG Portable Network Graphics Bestandsformaat voor gecomprimeerde bitmaps. Geldt als opvolger van GIF. PNNI * Public Network to Network Interface: Signaleringsprotocol waarmee SVC's kunnen worden geïnstalleerd op publieke communicatienetwerken. * Private Network to Network Interface: Microsoft-standaard om de installatie van pc-onderdelen en uitbreidingen volautomatisch te herkennen en de nodige stuurprogramma's te installeren. Hierdoor is het toestel snel klaar voor gebruik. PNP Plug and Play Microsoft-standaard om de installatie van pc-onderdelen en uitbreidingen volautomatisch te herkennen en de nodige stuurprogramma's te installeren. Hierdoor is het toestel snel klaar voor gebruik. PNP werktte in het begin niet altijd zoals het hoort en wordt daarom ook eens cynisch uitgelegd als 'Plug and Pray'. Pocket PC Nieuwe benaming voor Windows CE versie 3.0, gelanceerd in juni 2000. Pocket PC zal de strijd met Palm OS moeten aangaan. POD Piece Of Data POH Power-On Hours point punt Typegrafische maateenheid gelijk aan 1/72 inch. POL Problem Oriented Language polling Procedure waarbij twee systemen kort met elkaar contact op nemen ter controle voor een eventuele datacommunicatie. polygonen Veelhoeken vormen de basisobjecten om zaken driedimensioneel weer te geven. polymorphysm polymorfisme of veelvormigheid Basisconcept van OO. Methoden met dezelfde signatuur als in de superklasse, maar met een verschillende implementatie. POP Point Of Presence Inbelpunt van een ISP. POP3 Post Office Protocol 3 Standaard die gebruikt wordt voor het vasthouden van inkomende e-mail berichten in een postbus op een mail-server. Met een e-mail client zoals Eudora kunt u de e-mailberichten ophalen, lezen en weer versturen naar de mail-server van uw provider. Het bericht wordt dan volgens SMTP verder over het Internet gestuurd naar de mail-server van de ontvanger. Zie ook IMAP4 en DMSP. POR Power-On-Reset portal toegangspoort porting set Een geheel van binaire bestanden, specifiek bedoeld voor een bepaald besturingssysteem (en een bepaalde versie). portrait staand Als de oriëntatie van de tekst en/of figuren over een staand blad loopt. Tegengesteld aan landscape. port scanner Programma dat nagaat welke poorten op een bepaalde server open staan. POS Point Of Sales Packet over SONET: Transportmethode over glasvezel. POSIX Portable Operating System for unIX Poging van het ISO en de IEEE om een standaardisering in het Unix-wereldje te krijgen vanaf 1990. POST Power On Self Test Procedure die een computer uitvoert vlak na het inschakelen, om de werking zijn vitale onderdelen te controleren. posterization Speciaal effect bij beeldbewerking verkregen door een opzettelijke beperking van het aantal kleurafscheidingen. postmaster De beheerder van een 'post office' waar e-mail toekomt. POSTNET Postal Numeric Encoding Technique Amerikaanse postcode in barcodering PostScript Paginabeschrijvingstaal van Adobe Systems dat vooral gebruikt wordt voor het besturen van laserpinters en fotozetmachines. POTS Plain Old Telephone Service De gewone analoge telefoondienst via koperdraad. Het signaal gebruikt frequenties van 0 tot 3,3 kHz. Moet worden opgevolgd door ISDN. POWER Performance Optimization With Enhanced RISC PowerMac Opvolger van de Apple Macintosh, gebaseerd op de PowerPC microprocessor. PowerNow! Stroombesparende techniek van AMD ingebouwd in de Mobile Athlon en Mobile Duron waarbij de processor tijdens het gebruik kan schakelen naar een lagere kernspanning en frequentie. PowerNow! kent meerdere fases, terwijl Intels SpeedStep slechts twee instellingen heeft. PowerPC Microprocessorfamilie op basis van de POWER-technologie. PP Packet Protocol PPC * PowerPC: processorfamilie van Motorola, ondermeer toegepast in de pc's van Apple. * Portable PC PPCOM Process to Process COMmunication table PPD * Product Phase Down * PostScript Printer Definition: Bestand waarin de apparaatspecifieke functies van een PostScript printer zijn beschrevendat . PPDM Product & Process Document Management PPDS Personal Printer Data Stream IBM PPGA Plastic Pin Grid Array Chipconstructie zoals ondermeer toegepast bij Celeron-processors. PPI * Pixels Per Inch: Eenheid voor het aangeven van de scherpte van een afbeelding wanneer weergegeven via een beeldscherm. * Precise Pixel Interpolation: Eigenchap van sommige videokaarten. PPL Periodic Payment License PPM Pages Per Minute PPP Point-to-Point Protocol Communicatieprotocol voor informatie-uitwisseling via een modem en een seriële lijnverbinding. Vaak gebruikt om op het Internet te geraken. PPP kent authentisering en doet aan foutcontrole is hierdoor de opvolger van SLIP. PPPoA Point-to-Point Protocol over ATM. PPPoE Point-to-Point Protocol over Ethernet. PPSN Public Packet Switching Network PPTP Point-to-Point Tunneling Protocol Protocol voor het verpakken van pakketten van Novell's IPX, Microsoft's NetBEUI en IBM's SNA in PPP-pakketten voor transport over IP-netwerken. Ondersteunt CHAP. PQET Print Quality Enhancement Technology PQFP Plastic Quad Flat Pack PRA Primary Rate Access Een huurlijn van 2,048 Mbit/s. Prescott Codenaam voor een Intel SSE2-processor van 1600 MHz voor het Pentium 4 gamma, als opvolger van de Willamette. pressure sensitive pen Drukgevoelige pen of stift. Elektronische tekengereedschap dat op een digitizer gebruikt wordt en waarvan de streek door druk beïnvloedbaar is. PRF Pulse Repetition Frequency PRI Primary Rate Interface ISDN-verbinding voor het verzenden van grote hoeveelheden informatie zoals video. PRI bestaat uit 30 B-kanalen van 64 kbps en 1 D-kanaal van 64 kbps. printer driver Stuurprogramma tussen besturingssysteem en toepassingsprogramma nodig om met een bepaalde printer te kunnen werken. PRISM * Parallel Reduced Instruction Set Multiprocessor * Photo-Refractive Information Storage Material PRML Partial-Response Maximum-Likelihood PRN printer PROC procedure processor Chip die instaat voor de verwerking van gegevens, veelal rekenen. profile profiel Bestand waarin de voorkeursinstellingen van een bepaalde gebruiker worden bijgehouden. PROFS PRofessional OFfice System PROLOG PROgramming in LOGic Programmeertaal om logische problemen op te lossen. PROM Programmable Read-Only Memory Een programmeerbare versie van een ROM geheugenchip. Zie ook EPROM en EEPROM. PROMATS Programmable Magnetic Tape System prompt Een tekenreeks waarbij de computer aanduidt dat hij klaar is om een nieuwe opdracht uit te voeren. De prompt van MS-DOS ziet er meestal als volgt uit C:\> propagation Mechanisme van uitwisseling van artikelen in nieuwsgroepen tussen newsservers, met als doe synchronisatie van de informatie. propellerhead nerd proportional spacing Het toekennen van een specifieke witwaarde aan iedere letter van het alfabet. Hierdoor krijgt de letter i minder wit dan de letter w. Zo vallen er geen grote witruimtes (zoals bij de oude schrijfmachines), waardoor de tekst beter leesbaar wordt. protected mode Vanaf de Intel 80386 bestaat de mogelijkheid om een programma uit te voeren in zijn eigen stukje toegewezen geheugen, waardoor het volledig is afgescheiden van andere programma's. Programma's draaien hierdoor veel stabieler dan in real mode. PROTEL Procedure Oriented Type Enforcing Language protocol Een reeks afspraken over de manier waarop communicatie en gegevensoverdracht plaatsvindt. protocol stack Een reeks bij elkaar horende lagen protocol-software die het mogelijk maakt een bepaalde communicatie-architectuur te gebruiken. provider Organisatie die gebruikers toegang verschaft tot het Internet. Bijvoorbeeld: EUnet, UUnet of Planet Internet. Zie ook ISP. proxy Softwareproces dat verzoeken van gebruikers accepteert, maar deze ter verwerking doorgeeft aan een andere server. Proxy betekent volmacht. proxy cache Buffergeheugen van een proxy server waarin populaire pagina's worden opgeslagen. proxy server Een combinatie van proxy en server. Vormt een cache-geheugen op serverniveau en versnelt hiermee de werking van allerlei Internet-activiteiten. Dient eveneens als een tussenschakel tussen het lokaal netwerk (beschermd door een firewall) en de externe webserver die hij wil raadplegen, zodat gegevens het lokaal netwerk kunnen binnenkomen en verlaten zonder de veiligheid van het netwerk in het gedrang te brengen. PRTSC Print Screen PS * PostScript * Proportional Spacing PS/1 Personal System 1 Goedkope versie van de PS/2, bedoeld als home computer. PS/2 Personal System 2 Computersysteem van IBM met een vernieuwde architectuur ten opzichte van de originele IBM PC, waar IBM de controle over verloor aan de kloonfabrikanten. De PS/2 flopte evenwel. PS2 PlayStation 2 Spelconsole van marktleider Sony. Heeft als belangrijkste concurrenten de Xbox en de GameCube. PSB Program Specification Block PSC * Personal Super Computer * Print Server Command PSD Packet-Switched Data Gegevens die worden gesplitst in pakketten om te worden verzonden via een netwerk. Elk pakket bevat het ontvangstadres en informatie die nodig is om de oorspronkelijk gegevens terug te kunnen herstellen. PSDN Packet-Switched Data Network PSE Packet Switching Exchange Pakket-schakelcentrale PSF * Permanent Swap File * Private Space Facility PSG * Performance Signal Generator * Programmable Sound Generator PSI * Packetnet System Interface * Programmable Stratabus Interface PSK Phase Shift Keying Modulatie met faseverschuiving afhankelijk van de verzonden bitwaarde. PSN Packet-Switched Network Pakketgeschakeld netwerk PSP Program Segment Prefix PSPDN Packet-Switched Public Data Network PSS * Packet Switch Stream * Packet Switched Services PSTN Public Switched Telephone Network De publiek toegankelijke lijnen van het gewone telefoonnet. PSU Power Supply Unit PSW Program Status Word PTF Problem Temporary Fix Patch van IBM. public domain software Een programma dat gratis gebruikt mag worden zonder enige copyright. Vaak is de source code meegeleverd. Zie ook freeware en shareware. public key De openbare sleutel van de afzender van een geëncrypteerd bericht. Encryptiesystemen zoals rsa en PGP gebruiken namelijk twee sleutels, een private key en een public key. pull-down menu Menu dat zich pas uitrolt, wanneer je erop klikt. Zie ook drop-down menu. PU Physical Unit pulse dialing Een telefoonverbinding aanvragen met een kiesschijf, dat pulssignalen genereerd. Tegenovergestelde van tone dialing. PUK Personal Unblocking Key Als u de PIN-code 3 keer achtereen verkeerd invoert, dan wordt de SIM-kaart van je GSM geblokkeerd. Je kan die blokkering enkel opheffen met je PUK-code. PUN Physical Unit Number PUP * Product Upgrade: Upgrade-licentie van Microsoft, bvb. van Office Standard naar Office Professional. Zie ook CUP en VUP. * PARC Universal Packet PUS Processor Upgrade Socket push technology Techniek waarbij er automatisch informatie wordt verstuurd, zonder dat de gebruiker daar om vraagt. Bijvoorbeeld koersinformatie van de Dow Jones, newsflashes van CNN of ook allerlei advertenties met reclame. PVC Permanent Virtual Circuit Een verbinding via een frame relay netwerk met een vaste gereserveerde bandbreedte. Zie ook SVC. PVGA Paradise VGA PVM * Parallel Virtual Machine * Pass-through Virtual Machine: IBM-protocol PVP Parallel Vector Processing PVS Parallel Visualization Server PW Password PWA Pirates With Attitude PWSCS Programmable Workstation Communication Services [IBM] PWB * Printed Wire Board * Programmers' WorkBench Python Objectgeoriënteerde scripttaal. Zie ook PERL. query vraag, zoekterm RA Return Authorization RAC Research on Advanced Communication RACE Research program in Advanced Communications in Europe RAD Rapid Application Design Type van programmeeromgeving bedoeld om snel werkende applicaties te ontwerpen. Bevat vaak een 4GL of 3GL programmeertaal. RADIUS Remote Access Dial-In User Service Standaard inzake een beveiligde inbeldienst. RADIUS controleert de identificatie van de gebruikers, kent hen de toegewezen rechten toe en kan desgewenst ook instaan voor de financiële administratie. RADSL Rate Adaptive Digital Subscriber Line Een vorm van ADSL waarbij software de kwaliteit van de telefoonlijn analyseert en de doorvoersnelheid hieraan aanpast. RAID Redundant Array of Inexpensive Disks Crashbestendig schijfsysteem op basis van massa-geproduceerde harde schijven als alternatief voor SLED. De Universiteit van Berkeley definieerde in 1987 zes niveaus, RAID 0 t/m 5. Meest gebruikt is RAID 5 en RAID 1. RAID 0 data striping Hier is er geen sprake van redundantie: gegevens worden verspreid tussen de verschillende harde schijven. Resulteert in een hogere doorvoersnelheid. Minimaal 2 schijven nodig. RAID 0+1 data striping with mirroring Een combinatie van RAID 0 en RAID 1, waarbij zowel wordt gewonnen aan snelheid als aan betrouwbaarheid. Minimaal 4 schijven nodig. Erg duur. RAID 1 data mirroring Elke harde schijf heeft een identiek broertje met een exacte kopie van de gevevens. Minimaal 2 schijven nodig. Veilig maar duur. RAID 2 Dit systeem wordt nauwelijks commercieel toegepast. RAID 3 Dit systeem maakt gebruik van minstens 4 schijven waarvan er één dient om een pariteitsbit op te slaan. Bij RAID 3 is één bepaalde schijf gespecialiseerd voor de pariteit, waardoor de schijf meer gebruikt wordt dan de andere en hij meer kans maakt om uit te vallen. Dit is opgelost in RAID 5. RAID 4 data guarding De controller berekent bij iedere schrijfopdracht wat pariteitsdata dat een extra schijf wordt opgeslagen. Dit systeem wordt nauwelijks commercieel toegepast. RAID 5 distributed data guarding Verbetering van RAID 4, waar de pariteitsdata wordt verdeeld over de gehele array van schijven. Gebruikt minstens 4 schijven. Bij het uitvallen van één van de schijven kunnen de gegevens worden gereconstrueerd dankzij de pariteit. In tegenstelling tot RAID 3 bevat elke schijf gedeeltelijk gegevens en gedeeltelijk pariteit, waardoor alle schijven evenveel belast worden. RAID 5 wordt veruit het meest toegepast en wel met 5 disks, omdat SCSI beperkt is tot 7 toestellen en er vaak al een CD-ROM en tape drive aan de controller hangt. RAID 5+ Versie van RAID 5, waarbij men schijven kan verwisselen zonder de server uit te zetten. RAID 6 block mirroring Verbetering van RAID 1, waar de spiegeling niet per schijf maar per datablok gebeurt. Laat dus ook een oneven aantal schijven toe. RAG Row Address Generator RAM Random Access Memory Type van werkgeheugen waarin men zowel kan lezen als schrijven. Bij het uitschakelen van de stroom gaat de inhoud verloren. Zie ROM. Rambutan Een symmetrisch cryptografisch algoritme ontwikkeld door Marconi. RAMDAC Random Access Memory Digital-to-Analog Converter Belangrijkste chip van een videokaart die de digitale kleurinformatie vertaalt naar een analoog RGB-signaal voor de monitor. De frequentieaanduiding in MHz geeft aan hoeveel beeldpunten per seconde kunnen worden weergegeven. RAMP Remote Access Maintenance Protocol Internet-protocol random Term voor alles wat toevallig of willekeurig is. RAP Remote Access Point RARE Reseaux Associes pour la Recherche Europeenne Samenwerkingsverband tussen Europese universiteiten en onderzoekscentra gerocht op het opzetten van een geavanceerde telecommunicatieinfrastructuur binnen de Europese wetenschappelijke wereld. RARP Reverse Address Resolution Protocol Internet protocol. RAS * Reliability Availability and Serviceability: drie factoren die voor servers belangrijk zijn. * Remote Access Server: server die beriekbaar is vanop afstand. * Remote Access Service: techniek waarbij een server beschikbaar is vanop afstand. * Row Address Strobe: de fysieke adressering van een regel in een geheugenmatrix. RASAPI Remote Access Service Application Programming Interface Microsoft API voor remote access. RASM Relocating ASseMbler raster Een rooster van x- en y-coördinaten waarmee een tweedimensioneel beeld wordt omgevormd naar een bitmap. Voor driedimensionele beelden is er ook een z-coördinaat. raster graphics Een gedigitaliseerd beeld dat werd gevormd aan de hand van een raster. Ook soms bitmap genoemd. Zie vector graphics. RAT Remote Administration Tool Zoals Blade Runner, NetBus, ... RATS Regression Analysis of Time Series RAVE Rendering Acceleration Virtual Engine [Apple Computer] ray tracing Methode om driedimensionale figuren weer te geven, via de berekening van alle mogelijke de lichtstralen (rendering). Toont de zichtbare delen met een realistische lichtinval: het Phong lighting model. RBBS Remote Bulletin Board System RBM Relocatable Binary Module RC-4 Coderingsprotocol gebruikt in WEP. RC-5 Biphase coderingsprotocol gebruikt in IR-afstandsbedieningen. Zie ook RECS-80. RC5 Symmetrisch encryptiealgoritme van RSA Laboratories. Vandaag de dag gebruikt met vooral RC5-64 met 64-bit sleutels. Er bestaat ook RC5-40 en RC5-56. RCA Reversible Cellular Automata Algoritme om fractals te genereren. Wordt ook gebruikt om tekst te encrypteren in GIF-bestanden. RCE * Regional Code Enhancement: Bescherming die DVD-spelers zonder regiocode blokkeert. Er verschijnt een geel scherm met de oproep om een DVD voor de eigen regio te kopen. * Remote Command Execution RCP Remote Copy Protocol RCS Resource Construction Set RCTPH Ramp C Transactions Per Hour R&D Research and Development RDA Remote Database Access RDB Relational Data Base RDBMS Relational Data Base Management System Relationele databank. Gekende voorbeelden zijn Oracle, Sybase en Informix. RDDL Relational Data Definition Language RDES Remote Data Entry System RDF * Resource Description Framework: nieuwe inhoudelijke onderbouw van het web met als belangrijkste onderdelen PICS en P3P. * Revisable Document Format RDM Relational Data Model RDN Relative Distinguished Name Element van een X.509 certificaat. RDP * Remote Desktop Protocol: protocol van Microsoft voor Windows-based terminals. Zie ook ICA. * Reliable Datagram Protocol RDRAM Rambus Dynamic Random Access Memory Geheugentechnologie ontwikkeld door de firma Rambus die een bandbreedte biedt van 1,6 GB/s. RDRAM wordt beschouwd als de opvolger van SDRAM. Zie ook Camino. real mode Processoren t/m de Intel 80286 kunnen enkel in real mode werken, en bieden geen ondersteuning voor protected mode. reboot Het herstarten van een computer, door het opnieuw inladen van het besturingssysteem. RECS-80 Coderingsprotocol voor IR-afstandsbedieningen met pauzes van verschillende lengtes, die volgen op lichtpulsen met constante lengte. Zie ook RC-5. Red Book De specificatie van de CD-DA. Zie ook Green Book en Orange Book. redo Het herhalen van de laatst uitgevoerde opdracht. Zie ook undo. Reed-Solomon Algebraïsche code op basis van redundantie die gebruikt wordt bij foutcorrectie. Uiterst effectief om burst errors bij gegevens in lange blokken te corrigeren. Reed-Solomon wordt dan ook gebruikt bij de CIRC-foutcorrectiecodes om krassen op compact discs te kunnen corrigeren. refresh rate De snelheid waarmee de elektronenbundel het beeldscherm opbouwt en ververst. Een te trage refresh rate veroorzaakt een flikkerend scherm. regiocode Systeem gebruikt bij CD-ROMs van spelconsoles en DVD-ROMs om een wereldwijde verspreiding tegen te gaan. De wereld is opgedeeld in 6 regios: Noord-Amerika is 1, Europa is 2, ... China en Japan zijn 6. Een CD met regiocode 1 werkt normaal niet in een speler met code 2. relational database Relationele databank Ingewikkelde database, vaak opgebouwd uit meerdere bestanden, met tabellen die naar elkaar verwijzen. Tegengesteld aan flat file database. relative URL Korte URL die verwijst naar een locatie relatief aan de huidige locatie. Bijvoorbeeld: ../images/foto1.jpg. Zie ook absolute URL. remote access Toegang verkrijgen tot een andere computer op afstand, via je eigen computer en een telefoonlijn. rendering De berekeningen die plaats hebben bij ray tracing. Rendezvous Benaming voor een nieuwe netwerktechnologie van Apple. Rendezvous is open source en gebruikt standaard netwerkprotocollen zoals IP, ARP en DNS om apparaten in een willekeurig netwerk automatisch te herkennen en met elkaar te verbinden. Bedrijven als Canon, Epson, HP, Lexmark, Phlips en Xerox zullen Rendezvous in hun producten ondersteunen. repeater Netwerktoestel dat de signalen ongewijzigd doorstuurt, eventueel versterkt. replay attack Een poging om in een computersystem binnen te breken, door een opgenomen networkconversatie terug af te spelen. Zie ook packet sniffer en dictionary attack. reply Het antwoord op een e-mail bericht. reset Herinitialiseren van een programma-instelling of van een computeronderdeel. resource bron RET Resolution Enhancement Technology Techniek om afdrukken te maken met een fijnere resolutie. Toegepast in laserprinters en inkjetprinters van HP. REXX Restructured Extended Executor Batchtaal ontwikkeld door IBM Winchester in 1979 en later opgenomen in SAA en toegepast op IBM mainframes. Personal REXX biedt ondersteuning voor DOS en OS/2. RFA Remote File Access RFC Request For Comment Document waarin een algemeen aanvaarde Internet-standaard staat beschreven. RFC1244 Security-standaard RFC2196 Security-standaard RFD Request For Discussion RFI * Radio Frequency Interference * Request for Information RFP Request For Proposal RFQ Request For Quotation RFS * Ready For Sending * Remote File Sharing * Remote File System RFT Request For Technology RFU Reserved for Future Use RGB Red Green Blue Kleurruimte die ontstaat door additieve kleurmenging van de hoofdkleuren rood, groen en blauw. Toegepast bij kleurenmonitoren. Tegengesteld aan CMYK. Zie ook HSB. RI Ring Indicator RIAA Recording Industry Association of America Overkoepelende organisatie die opkomt voor de rechten van de platenmaatschappijen. RIM Request Initialisation Mode RIMM Rambus In-line Memory Module Module met RDRAM. RIMM-slots moeten steeds gevuld worden, ofwel met een geheugenmodule ofwel met een termination board. Zie ook SIMM en DIMM. RIN Resource Identification Number RIP * Raster Image Processor: Software die grafische, tekst- en beeldelementen voor output naar de printer voorbereid. * Remote Imaging Protocol * Routing Information Protocol: Het meest gebruikte IGP op Internet. RIP maakt gebruik van hop counting. RIPE Réseaux IP Européens Europees netwerk dat onderdeel is van het Internet. RIPEM Riordan's Internet Privacy Enhanced Mail RISC Reduced Instruction Set Computer Type van microprocessor die slechts een beperkt aantal instructies kent, maar deze sneller uitvoert dan een traditionele computer met een CISC processor. RJ-11 Recommended Jack 11 Connector gebruikt bij telefonie. Meestal worden er slechts 4 van de 6 geleiders gebruikt. RJ-45 Recommended Jack 45 Connector gebruikt bij 10Base-T netwerken. Ondersteunt maximum 8 draden. RJE Remote Job Entry RLA Remote Lan Access Dienst die toegang vanop afstand biedt tot een LAN. Bijvoorbeeld een thuiswerker die het bedrijfsnetwerk op kan. RLE Run Length Encoding Compressiemethode die series gelijke bits groepeert. Onder andere toegepast in MNP-5 en het PCX-formaat. RLL * Radio Local Loop: Technologie dat snelle internettoegang beidt voor thuis en kleine bedrijven. * Run Length Limited: Lossless compressietechniek, ondermeer gebruikt bij codering van informatie op harde schijven (ipv de traditionele MFM-codering) en de compressie van afbeeldingen in het PCX-formaat. RLOGIN Remote Login RLSD Received Line Signal Detect RLT Remote Line Test RMC Rambus Memory Controller RMDIR ReMove DIRectory RMF Rich Music Format RMI Remote Method Invocation Eigenschap van Java om een methode uit te voeren van een klasse die zich op een andere computer bevindt. RMON Remote MONitoring Een toevoeging bij SNMP, speciaal voor het beheer van hubs, routers en switches. RMP * Remote Maintenance Protocol * Receive Not Ready RMS * Record Management Services: VMS-routines voor bestandsbeheer op VAX-computers. * Root Mean Squared: Norm voor geluidsversterking waarbij een sinusfrequentie van 1 KHz een maximale vervorming van 10% mag hebben. RMW Read-Modify-Write RN Reference Noise RND Random RNG Random Number Generator RNP Regional Network Provider roaming Als een mobiele telefoon binnen het netwerk beweegt wordt dit roaming genoemd. Er wordt overigens alleen van roaming gesproken als de telefoon ingeschakeld maar niet in gesprek is. Als er wel een gesprek gevoerd wordt noemt men dit hand-over. RODD Rewritable Optical Disk Drive ROI Return On Investment Investeringsrendement: het terugverdieneffect van een investering. ROM Read Only Memory Type van geheugen waaruit alleen kan worden gelezen. De gegevens zijn niet vluchtig, zodat de stroom gerust kan worden afgesloten. Zie ook RAM en EEPROM. Roman schreefletter Een Romeins lettertype voorzien van serifs. ROOM Real-Time Object-Oriented Modeling root * De stam is de top in een omgekeerde boomstructuur * Account op een Unix computer voor de systeembeheerder. Deze gebruiker heeft maximale rechten. root directory Hoofddirectory waaronder zich alle andere subdirectories bevinden, volgens een omgekeerde boomstructuur. ROS * Resident Operating System * Read-Only Storage: [IBM] ROSE Remote Operations Service Element Protocolcode waarmee procedures op afstand kunnen worden gestart en bestuurd. rot-13 Eenvoudige encryptietechniek waarbij de letters van een bericht met elk met 13 posities in het alfabet worden opgeschoven. Rot-13 wordt vaak gebruikt voor beledigende teksten in nieuwgroepen. router Toestel dat subnetwerken met elkaar verbind. Een router beslist tevens welk pad een bepaalde netwerktrafiek dient te volgen. routing metric De manier waarop een routeringsalgoritme de beste route bepaalt op basis van betrouwbaarheid, vertraging, bandbreedte, belasting, kostprijs en aantal hops. Deze informatie wordt opgeslagen in routetabellen. RPA Remote Peripheral Access RPC Remote Procedure Call Middleware die het mogelijk maakt om vanuit een applicatie elders in het netwerk processen op te starten. RPC-I Region Protection Code 1 DVD-spelers zonder regiocode, maar beveiligd via de decoder. RPC-II Region Protection Code 2 DVD-spelers waar de regiocode maximaal 5 keer kan worden aangepast en daarna vast ligt. Zie RCE. RPG * Report Program Generator: Programmeertaal. * Role Playing Game RPL * Resident Programming Language * Requested Privilege Level RPM * Reduced Parts Menu * Remote Process Manager * Rotations Per Minute: Maateenheid om de draaisnelheid van schijven uit te drukken. RPN Reverse Polish Notation: Berekeningsmethode van sommige HP-calculators. RPQ Request for Price Quotation RPS Rotational Position Sensing RQT Reliability Quality Test RR * Receive Ready * Resource Record: Data records opgeslagen op een DNS-server. RS * Record Separator * Request to Send * Recommended Standard: Aanbevolen standaard zoals in RS-232. RS-232C De meest gebruikte interface voor synchrone en asynchrone transmissies tot 19.2Kbps met een maximale afstand van 15 meter. Komt overeen met V.24. Staat gelijk aan de ITU normen V.24, V.28 en ISO 2110. Tegenwoordig EIA-232-D. RS-422 Een gebalanceerde elektrische implementatie van RS-449. RS-423 Een ongebalanceerde elektrische implementatie van RS-449. RS-449 Snellere variant van RS-232C voor bitsnelheden van 48 tot 168 Kbps. Komt overeen met V.35. RSA Rivest Shamir Adlemann Encryptie-algoritme met publieke sleutels genoemd naar de drie uitvinders van het MIT. Het algoritme maakt het product van twee grote priemgetallen en wordt ondermeer toegepast in PGP. RSAC Recreational Software Advisory Council RSCS Remote Spooling Communication System RSI Repetitive Strain Injury Letsels die optreden door chronische overbelasting van korte herhaalde bewegingen. De letsels in kwestie betreffen de spieren, pezen en zenuwen aan de handen, polsen, armen, schouders en nek. De klachten variëren van stijfheid en krachtverlies over tintelingen tot voortdurende pijn. RSH Remote Shell RSM Remote Storage Management Functie binnenin Windows 2000. RSPX Remote Sequenced Packet Exchange RSX Resident System eXtension RSVP Resource Reservation Protocol RT * RISC Technology: zie RISC * Real-Time * Run-Time RTAM Remote Terminal Access Method RTC Real-Time Clock RTCP Real-Time Control Protocol RTDB Real-Time Data Base RTDM Real-Time Data Migration RTE * Real-Time Executive: Besturingssysteem van de HP-1000 wetenschappelijke minicomputer. * Remote Terminal Emulation RTEE Real-Time Engineering Environment RTEL Reverse Telnet Internet protocol RTF Rich Text Format Gestandaardiseerd bestandformaat voor tekstdocumenten met opmaak. RTFM Read The Fucking Manual Standaardantwoord wanneer iemand de moeite niet neemt om de handleiding te lezen en bij het eerstvoorkomende probleem de hulp van anderen inroept. RTL * Resistor-Transistor Logic * Raster Transfer Language RTM Run Time Monitor RTMP Routing Table Maintenance Protocol RTOS Real-Time Operating System RTP * Rapid Transport Protocol * Real-Time Protocol RTS * Request To Send: RS-232 signaal samen gebruikt met CTS voor hardwarematige flow control. * Remote Testing System RTV Real-Time Video ruler meetliniaal ruis Ongewenste elektrische signalen die tijdens de tranmissie of verwerking van datasignalen worden gegenereerd. RUP Rational Unified Process Eén van de zgn. agile ontwikkelingsmethodologieën. RVP Rendez Vous Protocol Internetprotocol voor het uitwisselen van real-time berichten. RXD Received Data Modemindicator die aangeeft dat gegevens worden ontvangen. RZ-code Return to Zero code Kanaalcode waarin vele signaalovergangen voorkomen, waardoor de synchronisatie tussen zender en ontvanger wordt gewaarborgd. SA * Security Association: Tijdeljke en beperkte veiligheidsrichtlijnen die voor een verbinding geldig zijn. * System Administrator: Systeembeheerder * Source Address: Het adres van de verzender van een netwerkpakket. SAA Systems Application Architecture (IBM). SABM Set Asynchronous Balancede Mode SACD Super Audio CD Nieuwe CD-technology ontwikkeld door Sony en Philips, die gebruik maakt van DSD-opnametechnologie. Een SACD-schijfje bevat 4,7 GB aan data, wat overeenstemt met 100 minuten muziek in superhoge kwaliteit. SAG SQL Access Group SAGE Software Action Group for Europe SAIL Stanford Artificial Intelligence Laboratory SALT Script Application Language for Telix Scripttaal gebruikt in Telix communicatiepakket. SAM Security Access Manager SAML Security Assertion Markup Language Een XML-gesteunde beveiligingsstandaard voor de uitwisseling van authenticatie en autorisatie-gegevens. SAN Storage Area Network Concept van netwerkopslagsystemen verbonden via Fibre Channel, met als bedoeling het normale Ethernet-netwerk te ontlasten. sans serif Kenmerk van een lettertype dat geen serifs bevat (bvb. Arial). SAP * Service Advertising Protocol: internet protocol. * Service Access Point: toegangspunt tot een netwerkdienst. * Systems, Applications amp; Products: Duitse fabrikant van het R/3 ERP-pakket. SAPI Speech Application Program Interface [Microsoft] SAR Segmentation And Reassembly Sublaag van AAL. SARM Set Asynchronous Response Mode SASE Self Addressed Stamped Envelope SASI Shugart Associates Standard Interface Standaard interface voor kleine disk drives. Zie ook SCSI. SATA Serial ATA Nieuwe snelle seriële verbinding ter vervanging van de huidige IDE lintkabels. SATA haalt overdrachtsnelheden tot 150 MB/s. SATA functioneert als een point-to-point verbinding, waardoor meteen ook de master/slave problemen tot het verleden zullen horen. SATAN Security Administrator Tool for Auditing Networks Programma dat via het Internet computersystemen afloopt, hun beveiliging controleert en daarover verslag uitbrengt. saturation Verzadiging. Geeft het aandeel van de primaire kleuren in een beeldpunt of selectie aan. Ook gebruikt voor de grijswaarde in een kleur. SB Sound Blaster Standaard inzake geluidskaarten van Creative Labs. SBC Single-Board Computer SBCS Single-Byte Character Set SBI Storage Bus Interconnect SBR Spectral Band Replication Audio-technologie dat de hoge heliumstemmetjes van diepzeeduikers kan normaliseren en ook gebruikt wordt in mp3PRO. S-bus Interface voor ISDN-2, nl. een vieraderige kabel waarop maximaal 8 apparaten kunnen worden aangesloten. SC Siecor Connector Bayonet-connector voor een optische vezelkabel. SCA Single Connector Attachment Stekkervariant voor SCSI met een 80-polige stekker voor zowel de databus als de stroomvoorziening. SCADA Supervisory Control And Data Acquisition Computersysteem voor de besturing van productieprocessen, gebaseerd op PLC's. scalability Schaalbaarheid Mate waarin een computersysteem kan worden uitgebreid in termen van capaciteit en verwerkingskracht. SCAMP Single Chip A-series Mainframe Processor scanner Toestel dat afbeeldingen digitaliseert, voor gebruik door een computer. SCB System Control Block SCC Serial Communications Controller SCCS Source Code Control System S-CDMA Synchronous Code-Division Multiple Access SCE Security Configuration Editor Programma van Microsoft om de beveiliging van een NT-systeem te beheren. SCF Selective Call Forwarding: Selectief doorschakelen van telefoonoproepen. scientific notation De wetenschappelijke schrijfwijze van getallen, nl. als een macht van 10. Hierin wordt 1,200,000 geschreven 1.2E+6. SCM Supply Chain Management Term voor bevoorraadingsbeheer met de nadruk op de inkoop. SCMS Serial Copy Management System Beveiliging die het kopiëren beperkt tot één generatie, o.a. toegepast bij MiniDisc en Key2Audio CD's. SCO Santa Cruz Operation Firma vooral gekend voor zijn UnixWare besturingssysteem, een Unix-versie voor PC's. SCODL Scan Conversion Object Description Language SCPC Single Carrier Per Channel Communicatielijn waarin één kanaal wordt gereserveerd voor een bepaalde dataoverdracht. SCR Selective Call Rejection script file Een bestand met een reeks van commando's die na elkaar moeten worden uitgevoerd. script kiddie Beginnende hacker, die andermans tools gebruikt voor zijn aanvalspogingen. Hij probeert maar wat, zonder echt de achterliggende techniek te snappen. screen capture Een afbeelding die werd bekomen door de inhoud het beeldscherm te vangen. screen saver Programmaatje dat je monitor beschermt tegen het inbranden. Het treedt in werking na een aantal minuten inactiviteit en toont meestal een kleine animatie. scroll bar Zone aan de rand van een venster die je meot gebruiken om de scrollfunctie te bedienen. scrollen Het verticaal bewegen van een beeld, zowel naar omlaag als naar omhoog. scroll rate De snelheid waarmee oude berichten bij een provider worden gewist. SCSI Small Computer Systems Interface Een interface om maximaal 7 apparaten per controller aan te sluiten. SCSI (skoezi) bestaat in vele varianten en wordt veel gebruikt om harde schijven en CD-ROM's aan te sluiten op high-end PC's, werkstations en minicomputers. SCSI-1 De originele SCSI standaard werd in 1986 verbeterd. Het ondersteund 7 toestellen op een 8-bit bus aan 5 MBps. Als connector wordt meestal Centronics 50 of Telco 50 gebruikt. SCSI-2 SCSI standaard uit 1994, die ook brede 16-bit en 32-bit bussen aankan. Overdrachtsnelheid 10 tot 40 MBps. De connector heet officieel MicroD 50-pin, maar is ook gekend als Mini 50 of Micro DB50. SCSI-3 SCSI standaard voor high-end systemen, meestal met 16-bit bus en een overdrachtsnelheid van 20 MBps. De connector heet officieel MicroD 68-pin, maar is ook gekend als Mini 68. SCSI-5 Nieuwste type van SCSI met .8-mm connector genaamd VHDCI en toegepast bij Ultra SCSI Fast-20 en LVDS technologie. ScTP Screened Twisted Pair Netwerkkabel met licht afgeschermde getwiste paren. SD Single Density De allereerste diskettes van dit type konden slechts weinig gegevens bevatten. Opgevolgd door DD, HD en ED. SDA Screen Design Aid SDE Secure Data Exchange Gedefinieerd door het IEEE comité. SDDI Shielded Distributed Data Interface SDH Synchronous Digital Hierarchy Een ringvormige transmissietechniek met een hoge betrouwbaarheid, die door bijna alle operatoren wordt gebruikt. Bij storing of onderbreking is het netwerk zelfherstellend. SDH werkt met multiplexinginfrastructuur voor glasvezelkabels op basis van SONET. SDH is het transportprotocol van de huidige trunk lines en gebruikt STM-1 als basisformaat. Zie ook PDH. SDK Software Development Kit SDL Specification and Description Language SDLC * Synchronous Data Link Control: Datalink-protocol zoals gebruikt in IBM's SNA op S/3X en AS/400 computers. * System Development Life Cycle SDM * Space Division Multiplexing * System Development Methodology SDMI Secure Digital Music Initiative Een consortium, opgericht door de platenmaatschappij Sony Music en Microsoft, dat een veilige standaard voor het downloaden van muziek wil ontwikkelen. SDRAM Synchronous DRAM Dit geheugentype werd oorspronkelijk ontworpen voor grafische kaarten maar werd daarna ook ingezet in Pentium II systemen. SDRAM-componenten hebben een On-Chip Burst Counter waardoor RAM en CPU aan dezelfde klokfrequentie werken. SDS Software Disk Striping SDDS Sony Dynamic Digital Sound Systeem van digitaal geluid van Sony. Zie ook DTS. SDSL Symmetric Digital Subscriber Line Maakt een snelle symmetrische en bidirectionele verbinding mogelijk over een klassieke telefoonlijn met een maximumdebiet van 2Mbps. Gelijkaardig aan HDSL en tegengesteld aan ADSL. SDT Schematic Design Tool SDW System Development Workbench SE * Single Ended: Techniek waarbij ieder signaal over één lijn wordt overgedragen. Tegengestelde van LVD en gebruikt bij SCSI en Ultra SCSI. * Special Edition: Speciale heruitgave van een product. SEAL Simple Efficient Adaption Layer: Adaptatieprotocol dat later als door het ATM Forum werd aangenomen als AAL 5. Segmentation and reAssembly Layer: protocol SEC Single Error Correction Sealink Protocol voor het verzenden van binaire bestanden, die de exacte grootte van de bestanden handhaaft. search engine Zoekmachine Hulpmiddel om adhv van trefwoorden bepaalde informatie op het Internet terug te vinden. Zie ook spider. SECC Single Edge Connector Cartridge De techniek waarmee een Pentium II op een Slot 1 moederbord wordt aangesloten. SECC2 Single Edge Connector Cartridge 2 Opvolger van de SECC gebruikt in sommige Pentium II 450's en alle Pentium III's. SECC2 is kleiner en heeft een verbeterde koeling. SECAM Système Electronique Couleur Avec Memoire TV-standaard gebruikt in Frankrijk en Oost-Europa en gebaseerd op het sequentieel vastleggen van de primaire kleuren op afwisselende beeldlijnen. De meeste Europese landen gebruiken echter PAL. SED Stream Editor SEDI Simple Encapsulation of DDP in IP SEF Self Education Facility SEH Structured Exception Handling self-extracting archive Gecomprimeerd bestand in de vorm van een programma dat zichzelf uitpakt zodra dit programma wordt gestart. SELinux Security Enhanced Linux Speciaal beveiligde Linux-kernel waarin de rechten van de processen worden beperkt tot de hoogstnodige. SEMI Semiconductor Equipment and Materials International: vakvereniging van halfgeleiderfabrikanten. Europese beveiligingsstandaard voor elektronische handel. SEMPER Secure Electronic MarketPlace for Europe Europese beveiligingsstandaard voor elektronische handel. Sendmail Daemon die luistert op poort 25 om uitgaande e-mail te versturen. SEPP * Secure Electronic Payments Protocol: Protocol voor beveiligde transacties over het Internet met bankkaarten ontwikkeld door IBM, Netscape, GTE, Cybercash en MasterCard. SEPP maakt gebruik van MIME-attachments. * Single Edge Processor Package: Processorverpakking die wat afwijkt van SECC. SER Sequence of Events Recorder SERA Software Engineering Requirements Analysis Serial-ATA Snellere en goedkopere variant van ATA. Haalt overdrachtsnelheden van 100 tot 150 MB/s. Gebruikt kabels met slechts 4 signaalpinnen per kanaal ipv 26. Werkt op een spanning van 500 mV ipv 5 V. serif Dunne streepjes aan de uiteinden van bepaalde lettertypes (bvb. Times New Roman). server Computer die één of meerdere diensten aanbiedt (file server, database server, mail server, web server, FTP server). Kan ook slaan op de software die deze dienst mogelijk maakt: accepteert verzoeken van gebruikers en verwerkt deze. Aan een server hangt één of meerdere clients. services scanner Programma dat nagaat welke services op een bepaalde server draaien, door de bijhorende poort te scannen. servlet Een applet die op de server draait. session Het resultaat van een connectie naar een hostcomputer. SET Secure Electronic Transaction Protocol voor een veilige elektronische betaling ontwikkeld door IBM, Visa, Mastercard en American Express. set-top box opzetkastje Toestel voor op de televisie met een ingebouwde computer die zorgt voor het transport en verwerking van digitale informatie over de televisiekabel. Meest gebruikte toepassing van een set-top box is web-TV. SEU Source Entry Utility SEX Software EXchange Het uitwisselen van computerprogramma's. Vaak gewoon tussen twee personen, maar soms ook in hele groepen (SEX party)! SFA Sales Force Automation SFDR Swept Frequency Domain Reflectometer Zie ook TDR. SFE Secure Front End SFH Synthetised Frequency Hopping Verbeterd de capaciteit van een GSM-netwerk door het gebruik van de frequenties te optimaliseren. Hierdoor wordt het risico op communicatieonderbrekingen sterk verminderd. SFR Single Frame Ring SFT * Shop Floor Terminal * System Fault Tolerant S-FTP Screend Foiled Twisted Pair Twisted pair kabel met folie en scherm. Zie ook STP en FTP. SFX Sound Effects SG Signal Ground SGI Silicon Graphics, Inc. SGM Shaded Graphics Modeling SGML Standard Generalized Markup Language Standaardtaal om tekstinformatie te formatteren ontwikkeld in 1969 bij IBM door Charles Goldfarb, Edward Mosher en Raymond Lorie. HTML is een vereenvoudigde afgeleide van SGML. SGMP Simple Gateway Management Protocol SGSN Server GPRS Support Node Onderdeel van een GPRS-netwerk dat facturatie-informatie verzamelt. Het bevat tevens authenticatiegegevens van GPRS-telefoons. SHA * Secure Hash Algorithm: Systeem van éénwegsencryptie op basis van een hash-functie, ontworpen door het NSA in 1993. SHA genereert een message digest van 160 bits. Zie ook MD5. * Swedish Hackers Association shareware Type van software die je gratis mag uitproberen. Wanneer je het programma nuttig vind en blijft gebruiken moet je jezelf enkel nog registreren en betalen. Zie ook freeware en public domain software. SHDSL Single Pair High Speed Digital Subscriber Line DSL-verbinding een snelheid van 2 Mb haalt over een afstand tot 4 km. Is dus een alternatief voor gewone huurlijnen. sheet feeder Papierbak dat automatisch een printer of scanner kan voeden, blad per blad. shell account Internet-account beperkt tot de tekstapplicaties: e-mail, Telnet en FTP. Grafische diensten zoals WWW ontbreken. shell script Een bestand met een reeks Unix-commando's. SHIBNI Shipped But Not Invoiced Shockwave Softwaretool van de firma Macromedia waarmee je multimedia-presentaties kunt integreren in een web page. shopping cart Een metafoor voor het virtuele mandje, als je producten koopt in een e-store. shortcut key Toetsencombinatie om een bepaalde opdracht uit te voeren zonder muis en menu te gebruiken. Werkt vaak het snelst, bvb. Alt-F4 om een Windows-programma af te sluiten. SHTTP Secure HyperText Transfer Protocol Beveiligde vorm van HTTP waarbij encryptie en decryptie via een symmetrische sleutel gebeurt. SHTTP is flexibeler dan zijn concurrent SSL. SI * Shift In * Status Indicator SIA Semiconductor Industry Association SID * Spatial Immersive Display: Videoprojectors die de kijker volledig omsluiten in een virtuele omgeving. Maken gebruik van cilinder- of koepelvormige vlakken. Zie ook VMD. * Symbolic Interactive Debugger * Symposium for Information Displays: Vakbeurs voor beeldschermen. SIFT * Secure Internet Filtering Technology * Selecting Information From Text: Tool om snel de juiste informatie te zoeken in tekstdocumenten. SIG Special Interest Group Een groepering die zich met een specifiek onderwerp bezighoudt. signature handtekening Gegevensblok die de afzender van een bericht identificeert. Silicon Valley Gebied ten zuiden van San Francisco (Californië) die wereldberoemd is geworden door de vele computerbedrijven die er zich vestigden rond Stanford University nabij Palo Alto. Zie FLV. SIM * Subscriber Identification Module: Een chipkaart die nodig is voor het gebruik van een GSM. Wordt je overhandigd door de netwerkoperator. * Semantic Information Manager * Set Initialisation Mode SIMD Single Instruction Multiple Data Architectuur bij microprocessors om gegevensblokken sneller te kunnen verwerken. Bekende implementaties hiervan zijn MMX, 3DNow! en SSE. SIMM Single In-line Memory Module Geheugenmodule met verschillende achter elkaar geplaatste geheugenchips, meestal EDO RAM. Zie ook DIMM en RIMM. simplex Soort van gegevensoverdracht waarbij de communicatie slechts in één richting gebeurt. Zie ook half duplex en full duplex. SIMTEL Simulation and Teleprocessing Simula Simulation Language Programmeertaal Sinclair Britse fabrikant van homecomputers uit de jaren 1980-1986. Produceerde ondermeer de ZX-80, ZX-81, Spectrum en de Sinclair QL. Concurreerde met succes tegen Atari, Commodore en Tandy. Sintran Besturingsprogramma van Norsk Data. SIO Serial Input-Output SIP * Session Initiation Protocol: Protocol voor gebruik bij VoIP. * Single In-line Processor: Geheugenmodule die de duimen legde voor de SIMM. SIPN Secure IP Network Beveiligd netwerk op basis van IP. site license Softwareovereenkomst waarbij je meerdere exemplaren van een programma mag gebruiken. Heel wat goedkoper dan hetzelfde aantal aparte licenties. SIR Serial Infrared [Hewlett-Packard] SIT Special Information Tones SITA Société Internationale de Télécommunications Aéronautiques Firma die in staat voor internationale connectiviteit met Equant, het grootste datanetwerk te wereld. skewing De techniek - door een search engine toegepast - om bepaalde groepen sites in de zoekresultaten kunstmatig te bevoordelen t.o.v. anderen. Meestal op grond van een menselijke beoordeling van de site. SL Segmented Library SLA Service Level Agreement Een overeenkomst tussen een operator en zijn klant, die het minimum niveau van de service omschrijft. SLAC Stanford Linear Accelerator Laboratory slave slaaf Term die aangeeft dat het geen controle heeft over zijn handelingen. Tegengestelde van master. SLC * Service Level Contract * Slave Link Controller SLCA Single Line Communications Adapter SLED Single Large Expensive Drive Tegenhanger van RAID, uit de beginjaren van de hard disk. SLED systemen bestonden uit één grote harde schijf, terwijl RAID koos voor meerdere kleine harde schijven. Sledgehammer Codenaam voor de toekomstige 64-bit microprocessor van AMD. SLIM Subscriber Line Interface Module SLIP Serial Line Internet Protocol Dit communicatieprotocol uit 1984 was de voorloper van PPP. Slot 1 Sleuf toegepast bij moederborden met Pentium II processoren van het type Klamath en Deschutes. Deze hebben een SECC-behuizing. Telt 242 aders. Slot 2 Sleuf toegepast bij moederborden met Pentium II processoren van het type Xeon, Katmai en Cascades. Telt 330 aders. Slot A Sleuf toegepast bij moederborden met een AMD Athlon in een SECC-behuizing. Telt 242 aders. Slot M Sleuf bedoeld voor moederborden met IA-64 Merced-processor. SLP Service Location Protocol SLR Scalable Linear Recording Smalltalk Smalltalk was lange tijd de meest populaire objectgeoriënteerde taal in het onderwijs en bedrijfsleven. Smalltalk ontstond in 1976 bij Xerox en had een eerste definitie in 1980. Belangrijke kenmerken van Smalltalk zijn 'garbage collection' en de afwezigheid van 'type checking'. Andere objectgeoriënteerde talen zijn C++, Eiffel en Java. SMART Self-Monitoring Analysis and Reporting Technology smart card Kaart die de gegevens opslaat in een ingebouwde chip in plaats van een magnetische strip. Kan dienen als bankkaart, identiteitskaart, vervoerbewijs, toegangskaart of betaalkaart. Heeft betere beveiligingsmogelijkheden dan een tradionele kaart. SMB * Server Message Block: Protocol dat de basis vormt van Microsoft netwerksystemen. Via SMB wisselen computers berichten uit via NetBIOS. * System Management Bus SMD Surface Mounted Device SMDS Switched Multi-megabit Data Service De eerste geschakelde breedbanddienst die publiek werd aangeboden. Het verbindt meerdere LAN's met een snelheid van 45 Mbps. SME Society of Manufacturing Engineering smear Uitsmeren van kleuren aan randen of in delen van het beeld, alsof zij nat zijn. SMF Single Mode Fiber Zie ook MMF. SMI * Simple Mail Interface * System Management Interrupt SMIL Synchronized Multimedia Integration Language Protocol voor het versturen van HTML-pagina's met multimediale inhoud, waarbij de dynamische inhoud gescheiden wordt opgestuurd na de statische inhoud. smiley Simpele tekening van een lachend gelaat :-) Zie emoticon. S/MIME Secure MIME Een beveiligde vorm van MIME, dat gebruikt maakt van RSA. SMK Software Migration Kit SMMC Standard Monthly Maintenance Charge SMOBC Solder Mask Over Bare Copper smoothing Het gladstrijken van oneffenheden aan de randen van afbeeldingen. SMP Symmetric Multi-Processing Architectuur om een server uit te rusten met meerdere processoren, waardoor de verwerkingssnelheid duidelijk toeneemt. De processoren hebben elk hun eigen cache-geheugen, maar delen het hoofdgeheugen en het I/O subsysteem. Zie ook MPP. SMPT Society of Motion Picture and Television Engineers SMRP Simple Multicast Routing Protocol SMS * Short Message Service: Dienst waarbij kleine tekstboodschappen naar een GSM-abonnee kunnen worden gestuurd. De huidige transmissiesnelheid van SMS is 9,6 Kbit/s. * Systems Management Server: Microsoft-pakket voor systeembeheer. SMSL Standard Multimedia Scripting Language SMT * Surface Mount Technology * Simultaneous Multi-Threading: Techniek voor parallelle verwerking waarbij iedere thread zijn eigen registerset en instruction pointer heeft. Threads kunnen slapen en processortijd afgeven aan de andere. Combineert de voordelen van ILP met die van TLP. SMTP Simple Mail Transfer Protocol Protocol voor het versturen van e-mail berichten tussen mail-servers. SNA Systems Network Architecture Netwerkarchitectuur van IBM ontwikkeld in de jaren '70. SNADS Systems Network Architecture Distribution Services snail mail Snail is Engels voor slak en snail mail slaat op de traditonele post die uiteraard aanzienlijk trager werkt dan e-mail en bovendien nog duurder is ook. SNAP * Sub-Network Access Point * Inkapselformaat voor 802.2 pakketten. SNG Satellite News Gathering sniffer Afluisterprogramma dat alle netwerktrafiek opvangt voor analyse. SNMP Simple Network Management Protocol Standaardprotocol voor netwerkbeheer gebaseerd op agents en consoles. SNOBOL StriNg Oriented symBOlic Language Programmeertaal ontwikkeld in 1962 door Bell Laboratories voor de verwerking van tekenreeksen. SNR Signal to Noise Ratio SNRM Set Normal Response Mode SO Shift Out SOA Start Of Authority DNS-record dat aangeeft welke zone er wordt gedefinieerd. SOAP Simple Object Access Protocol Een op XML en HTTP gebaseerd protocol om gedistribueerde objecten ook door firewalls heen te laten communiceren. SOC Security Operations Center Een computerzaal met diverse beveiligingssystemen tegen o.a. brand, inbraak en afluistering. social engineering Een term waarbij een persoon wordt verleid om informatie door te geven, die normaal toegankelijk is door vreemden. Vaak wordt gebruikt gemaakt van één of ander verhaal of smoes om het slachtoffer zo ver te krijgen dat hij behulpzaam alle veiligheidsprocedures aan zijn laars lapt. Socket 370 Voetje toegepast bij de Celeron-processor in PPGA-uitvoering. Socket 478 Voetje toegepast bij de Pentium 4-processor. Socket 5 Voetje toegepast bij oudere Pentium-processoren. Socket 7 Voetje toegepast bij de eerste generaties Pentium-processoren. Intel vervaardige Socket 7 tot eind 1998, maar de concurrentie ging nog een tijd door, met ondermeer de AMD K6 en K6-2. Socket 7 heeft maximaal 321 pinnetjes. Er is ook de SuperSocket 7. Socket 8 Voetje uitsluitend toegepast bij de Pentium Pro-processoren. Socket 8 heeft maximaal 387 pinnetjes. Socket A Voetje toegepast bij de AMD Athlon en Duron processor. SOE * Syntax-Oriented Editor * Standards of Excellence * Standard Operating Environment soft-edge masking Bewerking die een beeld scherper doet lijken. softmodem Modemfuncties verwezenlijkt met een minimum aan hardware-onderdelen. Goedkoop maar nogal belastend voor de CPU. software De programmatuur van een computersysteem. Een programma bestaat uit een reeks van instructies. Zie ook hardware. SOH Start Of Heading SOHO Small Office, Home Office Markt die zich situeert tussen de gewone thuisgebruiker en een normaal bedrijf. SOI Silicon On Isolator Chiptechnologie van IBM die zorgt voor betere prestaties en minder energieverbruik bij halfgeleiders. Door het aanbrengen van een laagje isolerende materiaal kunnen de hitte-opwekkende transistoren dichter bij elkaar worden geplaatst. SOIC Small Outline Integrated Circuit SOJ Small Outline J-lead solarization Speciaal effect in de beeldbewerking die ment bekomt door een opzettelijke beperking van het kleurenscala. SOM Start Of Message Sone Geluidsschaal als alternatief voor decibel. SONET Synchronous Optical NETwork Systeem van tijdmultiplexing (TDM) voor glasvezels, ontwikkeld in 1985 door Bellcore. SONET werd in 1989 grotendeels overgenomen door het CCITT onder de naam SDH. SOP Standard Operating Procedures SoundBlaster De-facto standaard qua geluidskaarten van de Amerikaanse producent Creative. Vele andere fabrikanten maken compatibele geluidskaarten. sound card geluidskaart Uitbreidingskaart voor je PC waarmee je geluid kan afspelen. Kan worden aangesloten op een set luidsprekers, een CD-ROM, een HiFi-versterker of een reeks MIDI-instrumenten. source code Broncode van een programma in een bepaalde programmeertaal. Kan worden gecompileerd tot een uitvoerbaar programma. Zie compiler. Southbridge Chip die het verkeer regelt tussen ISA-bus, IDE-bus, PCI-bus en de Northbridge. Intel duidt de Southbridge nu aan als ICH. SP Stack Pointer SPA Software Publishers Association spaghetti code Slordig geschreven programma, waar zelfs de auteur na enkele weken niet meer wijs uit geraakt. spam Acroniem voor spiced ham Oorspronkelijk het handelsmerk voor een gekookte ingeblikte ham. Slaat nu op de vele e-mail berichten die je ongevraagd krijgt toegestuurd, meestal reclame. spamdexing Elke techniek of methode die de positionering van een bepaalde website verbetert ten koste van de kwaliteit van de index van de zoekmachine. spamming Het ongevraagd sturen van grote aantallen berichten via e-mail of nieuwsgroepen. Spamming gaat lijnrecht tegen de netiquette in, en is vaak verboden. SPAN * Switch Port Analyzer: Cisco tool * Space Physics Analysis Network: netwerk van ruimtefysici spanning tree algoritme Een internationaal overeengekomen manier hoe bridges en routers werken om een groot netwerk toehankelijk te houden. SPARC Scalable Processor Architecture SPC * Standard Product Costing * Statistical Process Control * Stored Program Control: computerwerking via een opgeslagen programma. SPD-EEPROM Serial Presence Detect EEPROM EEPROM aanwezig op actuele PC133-geheugenmodules, waarin informatie is opgeslagen over de geheugenorganisatie en timing. SPDL Standard Page Description Language SPDIF Sony/Philips Digital Interface Gestandaardiseerde aansluiting voor digitale audio. SPEC Systems Performance Evaluation Corporation Non-profit organisatie opgezet door alle belangrijke computerfabrikanten, om de prestaties van computersystemen te vergelijken. Hiervoor ontwikkelden ze de SPECsuite benchmark. Zie ook TPC. SPECfp Scoregetal van een bepaalde computer voor het floating-point-gedeelte van de SPECsuite benchmark (6 programma's). SPECint Scoregetal van een bepaalde computer voor het integer-gedeelte van de SPECsuite benchmark (4 programma's). SPECmark Scoregetal van een bepaalde computer voor de SPECsuite benchmark. SPECsuite Een benchmark bestaande uit 10 CPU-intensieve testprogramma's geschreven in C en FORTRAN. De prestaties van een bepaalde computer hiervoor wordt uitgedrukt in een SPECmark. spectrum Een continue reeks van frequenties waarbinnen alle golven dezelfde karakteristieken hebben. Bijvoorbeeld het elektromagnetisch golfspectrum. SpeedStep Stroombesparende techniek van Intel ingebouwd in de Mobile Pentium III waarbij de processor dynamisch kan veranderen van kernspanning en kloksnelheid. Zie ook PowerNow! en LongRun. SPF Shortest Path First SPI * Sectors Per Inch * Self-Paced Instruction * Serial Peripheral Interface * Service Provider Interface SPID Service Profile Identifier Parameter van een ISDN-account. spider Computerprogramma dat zelfstandig het Internet afspeurt en de gevonden informatie in een database opslaat en indexeert. Deze gegevens worden dan gebruikt door een search engine. Spitfire Processorkern van AMD, toegepast in de Duron, bedoeld voor goedkopere PC's. SPL System Programming Language [HP] spline Zachte curve die wordt gevormd door een aantal besturingspunten waardoor de curve loopt. De meest frequente vorm is een B-spline. Zie ook Bézier-curves. SPM System Performance Monitor SPOM Self Programmable One-chip Computer sponzen Term die slaat op het downloaden van bestanden, bvb. van een BBS naar een gebruiker. spoofing Werken met valse informatie: bvb. chatten onder de naame van een andere gebruiker. Zie ook IP-spoofing. SPOOL Simultaneous Peripheral Operations On-Line spooler Systeemprogramma dat op de achtergrond gegevens uit de afdrukbuffers naar de printers stuurt. spooling Het tijdelijk opslaan van afdrukgegevens op schijf, alvorens ze van daaruit gedrukt worden. SPP * Sequenced Packet Protocol * Switching Patch Panel spreadsheet rekenblad Programma in de vorm van een matrix om complexe bewerkingen te maken met cijfergegevens. spread spectrum Een vorm van draadloze communicatie waarbij de frequentie van het verzonden signaal opzettelijk varieert, om een grotere bandbreedte te verkrijgen. sprite bewegend element op een grafisch scherm, zoals de objecten van een videospelletje. spot beam gebundelde straal SPP Sequenced Packet Protocol SPPS Scalable Power Parallel System [IBM] SPSS Statistical Package for the Social Sciences SPX Sequenced Packet Exchange IPX/SPX is het overdrachtsprotocol van Novell NetWare. SQFP Small Quad Flat Pack SQE Signal Quality Error SQL Structured Query Language Standaardtaal voor het opvragen van gegevens uit databanken. Niet echt bedoeld voor eindgebruikers. Zie QBE en QBF. square brackets De tekens [ en ]. Zie ook angle brackets. SRAM Static Random Access Memory Geheugentype dat de gegevens autonoom kan vasthouden. Is opgebouwd met 6 transistoren per bit. Tegengesteld aan DRAM. SRAPI Speech Recognition API SRB * Source-Route Bridging: IBM's Token Ring bridging mode. Zie ook SRS en SRT. * SCSI Request Block SRE * Standard for Robot Exclusion: afspraken voor robots, zoals webcrawlers waarin kan worden vastgelegd welke bestanden de robot niet mag opvragen, met als bedoeling de server niet over te belasten.. * SCSI Request Block SRI Stanford Research Institute SRM Storage Resource Management opslagbeheer SRP Suggested Retail Price SRPI Server-Requester Programming Interface SRS Source-Route Switching: Token Ring bridging mode. Zie ook SRB en SRT. SRT * Source-Route Transparant bridging: Token Ring bridging mode. Zie ook SRB en SRS. * Special Request Table SRTB Source Routing Transparant Bridges SS * Single-Sided: enkelzijdig * Spread Spectrum: gespreid spectrum SS1 Signaling System 1 Oud Amerikaans signalisatiesysteem voor telefonie met één toon van 500 Hertz. SS2 Signaling System 2 Amerikaans signalisatiesysteem voor telefonie met twee tonen (600/750 Hertz) dat internationaal nooit gebruikt werd. SS3 Signaling System 3 Amerikaans signalisatiesysteem voor telefonie met één toon van 2280 Hertz dat erg populair was eind de jaren 1970. SS4 Signaling System 4 Signalisatiesysteem voor telefonie met twee tonen (2040/2400 Hertz) dat als eerste wereldwijd werd toegepast. SS5 Signaling System 5 Signalisatiesysteem voor telefonie met twee tonen (2400/2600 Hertz). SS6 Signaling System 6 Digitaal signalisatiesysteem voor overzeese telefonie. SS7 Signaling System 7 Signalisatiesysteem gebruikt bij Amerikaanse ISDN-verbindingen. SSA Serial Storage Architecture IBM-architectuur voor opslagsystemen bedoeld als opvolger van SCSI. Intussen lijkt FC meer kansen te hebben. SSADM Structured System Analysis and Design Method SSB * Single-Side Band: Enkelvoudige zijbandtransmissie, waarbij de normale draaggolf en de andere zijband worden onderdrukt. * Software Status Bulletin SSCP System Services Control Point SSCOP Service Specific Connection-Oriented Protocol Protocol voor de besturing van een verbinding. SSD Solid State Disk SSDP Simple Service Discovery Protocol Protocol dat onderdeel uitmaakt van UPnP. SSE SIMD Streaming Extensions Een SIMD-implementatie van Intel als antwoord op AMD's 3Dnow!. SSE is de opvolger van MMX. SSE2 Versie 2 van SSE geïntroduceerd in de Willamette. SSH Secure Shell De facto standard voor remote logins. Het beidt een beveiligde toegang tot bedrijfnetwerken via het Internet. Werkt zoals Telnet, maar dan met encryptie voor verhoogde veiligheid. SSH2SSH2 Protocol voor beveiligde terminalconnecties, ontwikkeld door het IETF, op basis van SSH1. SSI Server Side Includes HTML-statements die bij een daarvoor geschikte serversoftware mogelijkheid bieden op de plaats van het statement ander informatie in te voegen. Dit kan statische informaties zijn (andere webpagina), maar ook dynamische informatie uit bijvoorbeeld een database. SSID System Set IDentifier Naam die gedeeld wordt door de client en het access point van een draadloos netwerk. SSID's zijn bedoeld om WLAN's op te delen in logische groepen. SSL Secure Socket Layer Beveiligingslaag tussen laag 4 en 5 van het ISO-model ontwikkeld door Netscape. Het SSL-protocol wordt gebruikt bij authentificatie-, integriteits- en vertrouwelijkheidsmechanismen via het web. SSLC Synchronous Single Line Controller SSM System Security Manager SSN Social Security Number: identificatienummer toegekend door de Amerikaanse soxiale zekerheid. SSO Single Sign On Systeem waarbij de gebruiker zich slechts één keer moet aannmelden om toegang te krijgen tot de verschillende systemen waarvoor hij autorisatie heeft. SSP * Supervisor Stack Pointer * System Status Panel SSRP Simple Server Redundancy Protocol SSS Software Support Services SSU Session Support Utility ST Straight Tip Connector voor een optische vezelkabel van AT&T. stack stapel Datastructuur die werkt volgens het LIFO-principe. STARS Software Tracking And Reporting System start bit Een nulbit om aan te geven dat een asynchrone transmissie start en de datastroom direct volgt. statistische codering Vorm van datacompressie waarbij veelvoorkomende reeksen bitstromen een korte code krijgen en minder voorkomende bitstromen een langere code krijgen. Voorbeelden hiervan zijn Lempel-Zif en Huffman codering, maar eveneens de Morsecode. STB Set Top Box STDM Statistical Time Division Multiplexing steganografie Speciale vorm van cryptografie waarbij tussen ordinaire gegevens, ook andere geheime gegevens worden meegecodeerd op een wijze dat dit niet direct opvalt. Bvb. een watermerk of een geheime tekst in een foto verstoppen. stemfrequentie Een frequentie op de gehoorfrequentieband tussen 300 en 3400 Hz, o.a. gebruikt in de telefonie. STEP STandard for the Exchange of Product-model data STF Select Transmit Frequency STM-1 Synchronous Transmission Mode 1 Transmissieformaat van SDH met een brutosnelheid van 155 Mbps. Komt overeen met OC-3. STM-256 Synchronous Transmission Mode 256 Transmissieformaat van SDH met een brutosnelheid van 39813 Mbps. Komt overeen met OC-768. STM-4 Synchronous Transmission Mode 4 Transmissieformaat van SDH met een brutosnelheid van 622 Mbps. Komt overeen met OC-12. STM-16 Synchronous Transmission Mode 16 Transmissieformaat van SDH met een brutosnelheid van 2488 Mbps. Komt overeen met OC-48. STM-64 Synchronous Transmission Mode 64 Transmissieformaat van SDH met een brutosnelheid van 9953 Mbps. Komt overeen met OC-192. STN Super-Twisted Nematic Type van LCD-scherm. stop bits Eén of meerdere bits om aan te geven dat de asynchrone transmissie eindigt en de datastroom wordt gestopt. store and forward routing Manier om informatiepakketten in een netwerk te verzenden, door ze tijdelijk op te slaan in tussenstations tussen begin- en eindpunt, totdat ze kunnen worden doorgestuurd naar een volgend station. Zie ook hot potato routing. stored program computer Computer waarin zowel programma als gegevens werden opgeslagen, naar een idee van John Von Neumann. Zie EDSAC. STP * Shielded Twisted Pair: Netwerkkabel met afgeschermde getwiste paren. STP is dikker en zwaarder dan UTP en daarom moeilijker te installeren. * Spanning Tree Protocol * Secure Transfer Protocol STR Suspend To RAM Stand-by mode waarbij de computer in enkele seconden kan worden gewekt. streaming Downloadtechniek voor multimediabestanden waardoor de gebruiker het bestand in real-time kan lezen zonder te moeten wachten tot het volledige bestand gedownload is. streaming video Weergave van bewegende beelden, zonder dat eerst de ganse film moet worden ingeladen. string tekenreeks striping Het verspreid wegschrijven van gegevens over verschillende schijven. Zie RAID. STS-1 Synchronous Transport Signal 1 STS-1 is het elementaire doorvoerkanaal van SONET. Per 125 µs worden er 810 bytes verstuurd, wat leidt tot een brutosnelheid van 51.84 Mbps. STS-3 Synchronous Transport Signal 3 Een STS-3 kanaal omvat 3 gemultiplexte STS-1 kanalen en heeft een brutosnelheid van 155 Mbps, net zoals met STM-1 van SDH. STS-12 Synchronous Transport Signal 12 Een STS-12 kanaal omvat 4 gemultiplexte STS-3 kanalen en heeft een brutosnelheid van 622 Mbps, net zoals met STM-4 van SDH. STS-48 Synchronous Transport Signal 48 Een STS-48 kanaal omvat 4 gemultiplexte STS-12 kanalen en heeft een brutosnelheid van 2488 Mbps, net zoals met STM-16 van SDH. STR Single Token Ring STT Secure Transaction Technology STUN Serial Tunneling IBM technologie. STX Start of TeXt style sheet stijlblad Eénmalige definitie van terugkerende stijlen, bvb. een titel in Arial 12 punten, vetjes, blauw en gecentreerd, terwijl gewone tekst in Times, 10 punten, zwart en uitgevuld moet. Stijlbladen worden gebruikt in tekstverwerkers, DTP-pakketten, maar ook in web browsers. SUB substitute vervanger subdirectory Onderverdeling van een directory. submenu Onderverdeling van een menu. subnet * Het geheel van communicatielijnen en routers dat diverse LAN's samenbundelt tot een WAN. * Methode om een groot netwerk in te delen in subnetwerken. subscribe Het inschrijven op een mailing list of nieuwsgroep. subscript Tekst die kleiner is dan de lopende tekst en iets lager op de regel staat. Tegengestelde van superscript. SUID Set User ID SUN Software Update Notice SUNET * Sweden University Network: Zweeds onderdeel van het Internet. * Stanford University Network supercomputer Zware computer gebruikt in allerlei onderzoekscentra. Draait zware rekenprocessen via parallel processing. Zie MPP. superimpose Twee beelden over elkaar heen projecteren. superscript Tekst die kleiner is dan de lopende tekst en iets hoger op de regel staat. Tegengestelde van subscript. superuser Gebruiker met onbeperkte toegang. Zie root. surfen Het World Wide Web aflopen, van de ene site naar de andere, vaak gewoon maar om rond te kijken. SUSP System Use Sharing Protocol SVC Switched Virtual Circuit Een VC die automatisch wordt geïnstalleerd door een netwerkknooppunt en wordt afgebroken bij het einde van een communicatie. Vergelijkbaar met een dial-up connectie. Zie ook PVC. SVCD Super Video Compact Disk Uit China afkomstige standaard die het midden houdt tussen VideoCD en DVD. SVCD comprimeert MPEG-2 video met er resolutie 480 x 576 pixels bij PAL. SVD Simultaneous Voice & Data Eigenschap van een modem die ook spraak toelaat tijdens datatransmissie. Ondersteund op modems van het merk Zoom met Rockwell's AudioSpan technologie en ingebouwde aansluitingen voor een microfoon en luidspreker. SVG Scalable Vector Graphics Standaard voor de beschrijving van grafische elementen die samen een vectorgesteunde tekening vormen. SVGA Super VGA Verbetering van de VGA-standaard met een hoogste resolutie van 800x600. Zie ook XGA. SVID System V Interface Definition, Unix std SVVS System V Validation Suite SWAIS Simple Wide Area Information Server [Internet] SWAP * Simple Workflow Access Protocol: Protocol om workflow-processen tussen verschillende systemen uit te wisselen. SWAP steunt op extensies van de HTTP 1.1 standaard. * Shared Wireless Access Protocol: Standaard voor draadloze netwerken ontwikkeld door HomeRF en concurrent van Bluetooth. SWIFT Society for Worldwide Interbank Telecommunication SWISH Simple Web Indexing System for Humans switch * Intelligente versie van een netwerkhub. Ze herkent de bron- en bestemmingadressen op de datalinklaag (niveau 2 van het OSI-referentiemodel) en stuurt de berichten enkel door naar de corresponderende poort. Deze filtering werkt enkel met unicasting. Zie ook flooding. * Optie of parameter bij een opdracht, bvb. dir /w. SWP Simple Web Printing SXGA Super Extended Graphics Array Videokaart voor resoluties tot 1280 x 1024 pixels. Opvolger van de XGA. SXGA+ Super Extended Graphics Array Plus Pixelresolutie van 1365x1024. Variant van SXGA. SYLK SYmbolic LinK symmetrische encryptie Encryptie waarbij er slechts één sleutel nodig is, zowel voor het versleutelen, als voor het ontsleutelen. Bekendste voorbeeld hiervan is DES. Zie ook asymetrische encryptie. SYN SYNchronous idle wachtsignaal synchrone transmissie De bytes worden verzonden volgens een kloksynchronisatie tussen zender en ontvanger, zodat start- en stopbits overbodig zijn. syntax De speciale grammatica van computeropdrachten. Meestal sterk afhankelijk van onderliggende programmeertaal. syntax error Overtreding op de regels van de syntaxis. Syntax errors worden gegenereerd door de compiler, vaak vanwege een spelfout in bepaalde programmaregels. syphoning Benaming voor verschillende methoden van diefstal van de gegevens van populaire sites, om op deze wijze verkeer naar een andere site te leiden. Het gebruik van keywords die duidelijk niets met de site van doen hebben zoals de naam van andere (grote) ondernemingen, organisaties en websites. SYSEX SYStem Exclusive data Datablok dat van een MIDI-synthesizer verstuurd wordt naar een MIDI-instrument, bijvoorbeeld om de toonhoogte aan te geven. sysop Acroniem voor system operator. Systeembeheerder verantwoordelijk voor het dagelijks beheer van een computersysteem. T1-carrier Verbinding met PCM die 1,544 Mbps haalt, dankzij het multiplexen van 24 spraakkanalen. T1-carriers worden veel gebruikt in Noord-Amerika en Japan. Daarbuiten worden vaker E1-carriers gebruikt. T.120 Standaard voor het uitwisselen van afbeeldingen en geluid. Het ondersteunt hoge resoluties, aanwijzen en annoteren. Zie whiteboarding. T2-carrier Verbinding van 6,312 Mbps die ontstaat door het multiplexen van 4 T1-carriers. T3-carrier Verbinding van 44,746 Mbps die ontstaat door het multiplexen van 6 T2-carriers. T4-carrier Verbinding van 274,176 Mbps die ontstaat door het multiplexen van 7 T3-carriers. TA Terminal Adapter Zet het analoge signaal van een TE2 om in digitaal signaal voor gebruik in een ISDN-netwerk. TAC Terminal Access Controller Een Internet-host die terminalverbindingen via kieslijnen accepteert. TACACS Terminal Access Controller Access Control System TACS Total Access Communication System Communicatiesysteem op basis van cellulaire radio. TAD Telephone Answering Device tag identificatieteken talking head Het deel van iemands lichaam die zichtbaar is tijdens teleconferencing, nl. hoofd en schouders. Tandy Winkelketen van electronica-materiaal die begin de jaren 1980 succes kende met TRS-80 homecomputer en zijn opvolger de Colour Computer (alias CoCo). Concurrent van Atari, Commodore en Sinclair. Tanner Pentium III processor als opvolger van de Xeon, die een klokfrequentie van meer dan 500 MHz heeft. TAO Track At Once Brandmethode waarbij een CD spoor per spoor wordt geschreven, en de schrijflaser tussenin wordt uitgeschakeld. Tegengestelde van DAO. tape streamer Toestel om magneetbandcartridges mee te schrijven en lezen. Wordt gebruikt als backupmedium. TAPI Telephone API Zie ook API. TAR Tape Archiver and Retriever Unix-programma om bestanden op magneetbanden te zetten om later terug te halen. TARGA Truevision Advanced Raster Graphics Adapter Gangbaar bestandsformaat voor beelden. TAXI Transparant Asynchronous Transmitter/Receiver TB TeraBytes Maateenheid voor de opslagcapaciteit van geheugens. 1 TB = 1024 GB TC Transmission Control T&C * Time and Charge * Terms and Conditions TCA Target Channel Adapter Toegepast bij InfiniBand. TCL Tool Command Language Krachtige scripttaal, net als PERL veel gebruikt voor CGI-programma's. TCM * Thermal Conductivity Module: Thermische geleider gebruikt bij de afkoeling van chips. * Trellis Code Modulation: traliecodering. Verbetering op de QAM-modulatietechniek toegepast vanaf V.32bis met een constellatiepatroon van 6 punten per baud en meer. TCO Total Cost of Ownership Term afkomstig van de Gartner Group, die de totale kost van een computersysteem inschat. Naast de kostprijs van de hardware en de software zit daarin ook de verborgen kost voor opleiding, onderhoud en ondersteuning. TCO 92 Norm inzake het energieverbruik van monitoren dat in de laagste ruststand slechts 5 Watt mag bedragen. De norm stelt ook strenge eisen wat betreft straling. TCO 95 Uitbreiding op de TCO 92 norm met een aantal milieutechnische en ergonosiche voorschriften. TCP Transmission Control Protocol Betrouwbaar verbindingsgericht protocol dat zich situeert in transportlaag van TCP/IP. TCP vormt het basisprotocol van Internet. Zie ook UDP. TCPA Trusted Computing Platform Alliance Initiatief van Intel, Compaq/HP, IBM en Microsoft om toekomstige pc's met een veiligheidschip te voorzien. TCP/IP Transmission Control Protocol Internet Protocol Verzamelnaam van alle Internetprotocols. TCP geeft aan hoe informatie moet worden verpakt om te kunnen worden verzonden over het Internet. In IP is de adressering van Internet hosts vastgelegd. TCP/IP referentiemodel De faciliteiten binnen TCP/IP netwerken zijn opgedeeld in 4 duidelijk afgebakende lagen: application, transport, internet en host-to-network layer. Zie ook het OSI referentiemodel. TCU Transmission Control Unit Besturingseenheid voor datatransmissie. TD-CDMA Time Division - Code Division Multiple Access Een GSM-draaggolf van 1,6 MHz (8 keer 200 KHz) wordt in tijd gedeeld door meerdere gebruikers. Zie ook CDMA. TDM Time Division Multiplexing tijdmultiplexing Transmissietechniek waarbij de gebruikers om beurten, voor een korte tijd, de gehele bandbreedte mogen gebruiken. TDM is uiterst geschikt om digitale signalen te multiplexen. Zie ook FDM. TDMA Time Division Multiple Access Gelijktijdige transmissies worden met behulp van afzonderlijke toegekende tijdseenheden van elkaar gescheiden. Zie ook CDMA. TDR Time Domain Reflectometer Apparaat dat signalen door een netwerk stuurt om te controleren of er kabelfouten zijn. TD-SCDMA Time Division - Synchronous Code Division Multiple Access Digitale techniek voor mobiele communicatie, vooral gebruikt in de VS en China. TE Terminal Equipment TE2 ISDN-term voor een apparaat zonder ISDN-interface. Wordt aangesloten via een TA. TEI Terminal Endpoint Identifier teleconferencing Televergaderen met behulp van cameras, microfoons en computers of projectoren, vaak via Internet. telematica Vakgebied dat telecommunicatie en informatica samenbrengt. TELCO Telephone Company telemetrie Het meten van fysieke grootheden op afstand door middel van telecommunicatie, bvb. het meten van motorgegevens tijdens het verloop van een Formule 1 race. teletekst Het verspreiden van informatie samen met het TV-signaal voor presentatie op een televisietoestel. In Engeland aangeduid met Ceefax (BBC) of Oracle (ITV). teletex CCITT-standaarddienst voor berichtenverzending met ondersteuning van grafiche symbolen. Teletex is een aanzienlijke verbetering op de oude telexberichten. teleworking Werken vanop afstand via telecommunicatie en informatica. Telnet TELephone NETworking Terminalprotocol van TCP/IP. Wordt gebruikt via Internet aan te loggen op een bepaalde computer en commando's of karaktergestuurde programma's uit te voeren. Telnet daemon Daemon die luistert op poort 23 om een terminalconnectie te maken. template sjabloon Een bijna kant en klaar voorbeelddocument. terabyte 2^40 = 1,099,511,627,776 bytes. terminal Een combinatie van beeldscherm en toetsenbord met geen of weinig intelligentie, bedoeld om aan te sluiten op een minicomputer of mainframe. terminal emulation Een softwareprogramma voor PC's die de werking van een terminal nabootst. Veel gebruikt zijn de terminaltypes TTY, ANSI, VT-100 en VT-220. terminator Elektrische afsluitweerstand op een netwerkkabel of SCSI-keten. TETRA TErrestial Trunked RAdio Software voor gebruik met ASTRID. texel texture element Dit zijn de punten waaruit texture maps zijn opgebouwd. Texels zijn groter of kleiner dan pixels, al naar gelang of het texture mapped object zich dichtbij of verweg beweegt. texture textuur Oppervlaktepatroon waarmee de vlakken van 3D-objecten worden ingekleurd, bvb. een marmerpatroon, mat glas of blinkend metaal. TFT Thin Film Technology Technologie toegepast in de hoogwaardige LCD-schermen van de duurdere notebooks. TFT-schermen hebben een grotere afleeshoek dan bvb. DSTN-schermen. TFTP Trivial File Transfer Protocol Vereenvoudigde vorm van FTP. TGA Tandy Graphic Adapter TGL Third Generation Language Meestal afgekort als 3GL. TH Transmission Header thesaurus synoniemenlijst ThickNet De originele Ethernetstandaard 10Base-5 die een maximale kabellengte van 500 meter aankan zonder versterkers. De verbinding wordt gemaakt met dikke coaxiale kabels en een 15-pins stekker. thin client Lichtgewicht netwerk PC die relatief simpele software draait. Zie client, fat client. ThinNet Modernere Ethernet-uitvoering gekend als 10Base-2. Ze maakt gebruik van dunne coaxiale kabel met een maximum lengte van 180 meter per segment. Bijna helemaal verdongen voor 10Base-T. Thoroughbred Codenaam voor de AMD-processor in 0,13 µ technologie die de Palomino moet aflossen. thread * Een opeenvolging van berichten over eenzelfde onderwerp in een nieuwsgroep (bvb. een vraag en alle antwoorden). * Deelproces van een multitasking besturingssysteem. throughput Doorvoorsnelheid van een proces, bvb. transmissie of verwerking. THT Token Holding Time Parameter die bepaalt hoelang een node een token bij zich houdt vooraleer door te spelen naar het volgend station in het netwerk. thumbnail postzegelformaat Verkleinde weergave van een grafische afbeelding. Spaart tijd en plaats. Om de volledige afbeelding te zien klik je op de thumbnail. Thunderbird Codenaam voor de AMD Athlon microprocessor gefabriceerd in 0,18 µm met 256 kB L2-cache. TI Texas Instruments TIA Telecommunications Industries Association ticker Lichtkrant met nieuwsberichten, bvb. de beurskoersen. TIES Time Independent Escape Sequence TIFF Tagged Image File Format Standaard bestandsformaat voor grafische afbeeldingen. Er bestaat een ongecompimeerde versie en verschillende gecomprimeerde subversies. Zie ook PCX en GIF. TIGA Texas Instruments Graphic Architecture tilde Het ~-teken. Wordt gebruikt in de Spaanse taal, maar ook door Windows 95 om lange bestandsnamen af te korten. Bijvoorbeeld Program Files is in feite geregistreerd als PROGRA~1. TIM Technical Information Memo [Compaq] TIME Tandem Integrated Manufacturing Environment time sharing De manier waarop mainframes hun verwerkingstijd verdelen over alle aangesloten gebruikers en hun verschillende programma's. time slice De tijd (in milliseconden) dat een multiprogramming of multitasking computer spendeert aan één programma of proces, alvorens over te schakelen naar een volgende. Timna Codenaam voor een Intel SSE-processor vanaf 600 MHz in 0,18 µ aluminium, bedoeld voor het Celeron 3 gamma. TIP Terminal Interface Processor TLA Three-Letter Acronym TLB Translation Lookaside Buffer TLD Top Level Domain TLI Transport Layer Interface TLP Thread Level Parallelism. Architectuur voor parallelle verwerking. Zie ook FMT en ILP. TME Tivoli Management Environment TME 10 is een totaalpakket voor netwerkbeheer van IBM. TMRC Tech Model Railroad Club Modelspoorwegclub van het MIT uit 1959. TMS Text Messaging System TMSCP Tape Mass Storage Control Protocol TN Terminal Node TN3270 Een variant van Telnet, gebruikt om toegang te krijgen tot IBM mainframes. TN3270 is een page-mode terminal emulatie omdat het volledige schermformulieren doorstuurt. TNT TwiN Texel Aanduiding voor de pipeline in de grafische processor Riva TNT van nVidia. De TNT2 chip was eind de jaren '90 een populaire keuze voor 3D-versnelde videokaarten bij spelletjesfanaten. Dit succes is momenteel weggelegd voor de GeForce2 chip van nVidia. TOC Table Of Contents: Inhoudstabel, bvb. van een CD. Tactical Operations Center toggle Een schakelaar met twee standen. token Object dat een toegangsrecht aangeeft. token passing Netwerkprincipe waarbij een node slechts berichten kan verzenden als het in het bezit is van een token. Dit systeem garandeert kortere responstijden dan het geval is met CSMA/CD. token ring Netwerk met ringstructuur, dat gebaseerd is op het principe van token passing. Haalt doorvoersnelheden tot 4 Mbps. tone dialing Een telefoonverbinding aanvragen door het gebruik van druktoetsen. Het signaal bestaat uit tonen. Tegengesteld aan pulse dialing. toner Fijn zwart poeder door laserprinters en fotocopieertoestellen gebruikt als inkt. tool gereedschap Programma om een bepaalde klus te klaren. Zie ook utility. tooltip Klein tekstkader met uitleg over een bepaalde button. topology topologie De fysieke structuur van een netwerk: bvb. ster, bus of ring. TOS * Tape Operating System * Top Of Stack touch screen aanraakgevoelig scherm Type beeldscherm dat reageert bij het aanwijzen met je vinger. Veel gebruikt bij infokiosken. Maakt een toetsenbord quasi overbodig. touch pad aanraakgevoelige oppervlakte Vaak ingebouwd in notebooks als alternatief voor een losse muis. tower De verticale kast van een PC, als alternatief voor de horizontale kast van een traditionele desktop PC. Zie ook mini-tower. TPA Transient Program Area TPC * Transaction Performance Council: Non-profit organisatie opgezet door bijna alle belangrijke computer- en databasefabrikanten, om de prestaties van OLTP-systemen te vergelijken. Hiervoor ontwikkelden ze de TPC-A en TPC-B benchmarks. Zie ook SPEC. * Transmit Power Control: eigenschap van 802.11h waarbij de zendsterkte zo beperkt mogelijk wordt gehouden, om interferentie met andere systemen te vermijden. TPC-A Benchmark die een multi-user bankapplicatie simuleert. Resultaat wordt uitgedrukt in tpsA. Verouderd en opgevolgd door TPC-B. TPC-B Courante benchmark voor OLTP-systemen. Resultaat wordt uitgedrukt in tpsB. Opvolger van TPC-A. TPI Tracks Per Inch TPM * Tele-Processing Monitor * Third Party Maintenance * Trusted Platform Module: centraal component van het TCPA-concept, ook Fritz Chip genoemd. TPPC Transaction Processing Performance Council TPS Transactions Per Second TPS Transaction Processing Facility TQM Total Quality Management TRA Technology Related Anger Computeragressie veroorzaakt door onstabiele software. track Circulaire baan op een schijf waar gegevens worden opgeslagen. tracking afspatiëren Het verkleinen of vergroten van de tussenruimte tussen letters. Zie ook kerning. trackball Invoerapparaat met een draaiende bal. Alternatief voor een joystick of muis. tractor feed Doorvoermechanisme voor kettingpapier. Zie ook pin feed en friction feed. trailer Slotdeel van een informatiepakket. Tegengestelde van header. transformatie Transformaties worden vaak gebruikt bij datacompressie. Voorbeelden hiervan zijn FFT en DCT. transparent transparant De doorzichtigheid van een deel van een afbeelding. transponder Elektronische circuits die een signaal ontvangen, versterken, de frequentie van de draaggolf wijzigen en hdit signaal tenslotte terugzenden. transportlaag Laag 4 van het ISO-referentiemodel. transputer Een volledige computer met microprocessor en geheugen, samengebracht op één chip. Travan Standaard voor tape streamers die een verbetering is van de QIC-standaard. TREDI Traffic Reduced Encapsulation of DDP in IP tree structure Een type van gegevensstructuur waarbij ieder element verbonden is met één of meerdere elementen. Zie ook inverted tree en binary tree. tribit Element bestaande uit 3 bits. triple buffering Een grafische chip die is uitgerust een tweede backbuffer, bedoeld om gebeurlijk performantieverlies op te vangen. TRLAP Token Ring Link Access Protocol TRN Token Ring Network TROFF Trace OFF Trojan horse Onschuldig uitziend programma, dat een ander kwaadaardig programma op je computer zet. Vergelijkbaar met een virus. trolling Met opzet verkeerde informatie posten in een newsgroup om reacties van anderen uit te lokken. TRON The Real-time Operating system Nucleus TRON TRace ON TROPICS TRansparant Object-oriented Parallel Information Computing System TRT Token Rotation Time TrueType Standaardformaat voor schaalbare lettertypes van Microsoft ingevoerd vanaf Windows 3.0 true color ware kleuren Aanduiding voor een kleurdiepte van 24 bits per pixel, wat 16,7 miljoen verschillende kleuren oplevert. Zie ook hi-color. truncation afkappen Het weglaten van overtollige gegevens, bvb. de verste decimale cijfers van een getal, of de verste karakters van een lange naam. trunk De verbinding tussen twee telefooncentrales. TRWS The Rape Ware Syndicate crackersgroep TS Time Sharing TSA Technical Support Alliance TSAN The Sysops Association Network TSAPI Telephony Services Application Program Interface TSB Termination Status Block TSC Telecommunications Security Council TSE Terminal Server Edition Speciale versie van Windows NT die werkt met Windows-based terminals. Zie RDP en ICA. Alle geteste systemen krijgen een waardering gaande van klasse D, C2+, C2, C1, B3, B2, B1 tot A1. TSEC Trusted Computer Systems Evaluation Criteria Beveiligingscriteria voor computers opgesteld door het Amerikaanse Ministerie van Defensie (DoD). Alle geteste systemen krijgen een waardering gaande van klasse D, C2+, C2, C1, B3, B2, B1 tot A1. TSET Transmitter Singal Element Timing TSOP Thin Small Outline Package TSR Terminate and Stay Resident Speciaal type DOS-programma, dat zich schijnbaar direct afsluit, maar zich in werkelijkheid nestelt in het computergeheugen om er bepaalde taken in de achtergrond uit te voeren. TSTN Triple Supertwisted Nematic Type van LCD-scherm gebruikt bij allerlei draagbare computers. TTF TrueType Font TTL Time To Live: Instelling van hoelang een bepaalde waarde geldig is vooraleer het opnieuw moet worden opgevraagd, o.a. gebruikt bij DNS. Transistor-to-Transistor Logic: Oude chiptechniek TTM Time to Market: tijd totdat een product daadwerkelijk op de markt komt. TTP Thrusted Third Party Organisatie die zich bij elektronische transacties of berichtenverkeer tussen twee partijen opwerpt als onafhankelijke derde en sleutels en certificaten afgeeft als bewijs de authenticiteit ervan. TTS Text-To-Speech TTY TeleTYpe Tualatin Codenaam voor een Intel IA32-processor in 0,13 µ koper als opvolger van de Foster. TU Translator Unit TUBA TCP and UDP with Big Addresses TUR Traffic Usage Recording TurboLine Product van Belgacom dat een ADSL-verbinding aanbiedt. turnkey system Systeem dat helemaal geconfigureerd is voor een bepaalde toepassing. Opstarten en je bent weg. Te vergelijken met een sleutel-op-de-deur woning. Turing-test Test om artificiële intelligentie te meten, bedacht door de Britse wetenschapper Alan Turing (1950). tutorial leerprogramma TV-H Horizontaal TV-signaal, nl. één beeldlijn. TV-V Verticaal TV-sognaal, nl. één frame. TWA * Two Way Alternate: Andere benaming voor een half-duplex verbinding. Tegenovergestelde van TWS. * The Warez Alliance TWAIN Technology Without An Interesting Name Protocol onder Windows om beelden in te scannen en in te voegen in een toepassing. Ontwikkeld door HP en Logitech, die geen interessante naam konden bedenken. TWCB The Whacko Cracko Brothers krakersgroep twip twentieth of a point Maateenheid gelijk aan 1/1440 van een inch of 1/567 van een centimeter. Een twip komt overeen met 1/20 van een punt, de tradionele eenheid in de drukkerijwereld. twisted pair Vieraderige telefoonkabel met getwiste paren die ook gebruikt wordt bij Ethernet-netwerken. Bestaat met of zonder afscherming: shielded of unshielded. TWS Two Way Simultaneous Andere benaming voor een full-duplex verbinding. Tegenovergestelde van TWA. TXD Transmit Data Modemindicator die aangeeft dat gegevens worden verzonden. typeface De stijl van een letter, bvb. vet of cursief. U2W Afkorting voor Ultra2 Wide SCSI. UA * User Agent * User Area * Underground America: hackervereniging UAA United Anarchists of America hackergroep UAE Unrecoverable Application Error Fameuze foutmelding in Microsoft Windows waarbij het programma helemaal crasht. UAM User Authentication Method aanmeldingsprocedure UART Universal Asynchronous Receiver Transmitter Chip die het gegevensverkeer over een seriële poort regelt. UBR Unspecified Bit Rate: Gegevensoverdracht waarvan niet bekend is of het CBR of VBR is. UCA Undercolour Addition Elektronische functie voor het compenseren van het verlies aan kleurdichtheid. UCD Uniform Call Distribution UCE Unsolicited Commercial Email Ongevraagde commerciële reclameboodschappen verstuurt via e-mail. Zie ook spam. UCF * Underground Computing Foundation * Untouchable Cracking Force UCR Undercolour Removal Bij proceskleurenprinten: het reduceren van de hoeveelheid cyaan, magenta en geel waar zwart geprint moet worden om plaats te maken voor zwart. UCS * Unicode Conversion Support * Universal Character Set * User Coordinate System UCSD University of California San Diego Universiteit verantwoordelijk voor het ontstaan en de groei van Silicon Valley. UCP Unified Control Plane UCT Universal Coordinated Time UDC User Defined Command Macro-commando op HP-3000 computers. UDDI Universal Description, Discovery and Integration Uniforme basisstructuur van automatische integratie van transacties en webdiensten. UDE Universal Data Exchange UDEC Universal Digital Electronic Computer Computersysteem van Burroughs. UDF User Defined Function UDG User Defined Graphic UDMA-4 Ultra DMA mode die overeen komt met Ultra ATA/66. UDMA-5 Ultra DMA mode die overeen komt met Ultra ATA/100. UDP User Datagram Protocol Onbetrouwbaar verbindingsloos protocol dat zich situeert in de transportlaag van TCP/IP. UDP wordt gebruikt ipv TCP waar snelheid belangrijk is. UDT Uniform Data Transfer UE User Element UFS Unix File System UG User Group UHF Ultra High Frequency Ultrahoge frequentie tussen 300 en 3000 MHz. Zie ook VHF. UI * Unix International * User Interface UIC User Identification Code UID User Identifier UIMS User Interface Management System UL Underwriter Laboratories Amerikaans/Canadees kwaliteitsmerk voor elektrische apparaten. ULA Uncommitted Logic Array ULSI Ultra Large Scale Integration Een chip met 1.000.000 transistoren of meer. Zie ook LSI en VLSI. ULTRA Underground Legion of Terroristic Research Activists Ultra ATA/33 Een gepatenteerde technologie van Quantum dat de overdrachtsnelheid van harde schijven verdubbeld tot 33 MB/s. Als standaard overgenomen door alle fabrikanten van harde schijven. Ook bekend als Ultra-IDE. Ultra ATA/66 Verdubbeling van de prestaties van een Ultra ATA/33 interface tot 66 MB/s. Ultra SCSI Derde generatie van SCSI, tot 20 MB/s. UltraWide SCSI SCSI met een maximum transfersnelheid tot 40 MB/s. Ultra2 Wide SCSI SCSI-variant die met LVD-signalen werkt, en maximaal 80 MB/s kan overdragen. Ook bekend als U2W. Ultra3 Wide SCSI SCSI met een maximum transfersnelheid tot 160 MB/s. UMA Upper Memory Area Het geheugen tussen de 640 KB en de 1 MB van een PC. Wordt gebruikt door de videokaart, netwerkkaart en de ROM BIOS. UMB Upper Memory Blocks Bruikbare geheugenblokken tussen de 640 KB en de 1 MB van een PC. UMCS Unattended Mode Control System UML Unified Modeling Language Standaard voor objectgeoriënteerde analyse en ontwerp. UML is ontwikkeld uit OMT, Booch en OOSE en werd in 1997 tot standaard gekozen door de OMG. Zie ook OCL. UMTS Universal Mobile Telecommunications System Systeem bedoeld voor toepassing in de derde generatie cellulaire telefonienetten, rond 2003. UMTS maakt gebruik van WCDMA en haalt maximaal 2 Mbps. Zie ook GSM, HSCSD, GPRS en EDGE. UNC Universal Naming Convention underscore onderstrepingsteken Vaak gebruikt als scheidingsteken variabelenamen, bvb. aantal_personen_ten_laste. undo Het ongedaan maken van een bepaalde opdracht. Keert terug naar de vorige situatie. Zie ook redo. UNI User to Network Interface Signaleringsprotocol dat een netwerkknooppunt gebruikt bij installatie van een VC op een netwerk. Zoals daar zijn DXI en FUNI. unicasting Het sturen van een bericht geadresseerd aan precies één bestemmeling in het netwerk. Zie ook multicasting en broadcasting. Unicode Een uitgebreide versie van de ASCII-code, met meer dan 65000 tekens waarmee in alle talen van de wereld kan worden geschreven. universal Turing machine Machine beschreven in een verhandeling van de Britse wiskundige Alan Turing. De machine behandelde mechanische, logische en wiskundige processen en voorzag in de opname van zowel instructies als gegevens. UNIVAC Universal Automatic Computer Unix UNIversal eXecutive Multi-user besturingssysteem voor minicomputers ontwikkeld door Bell Laboratories (AT&T). Er bestaan ook PC-varianten van Unix: SCO Unix en Linux. Soms grappig uitgelegd als 'User Needs Immense eXperience'. UNL Universal Network Language Wereldtaal voor gebruik op het Internet, dat momenteel wordt ontwikkeld in opdracht van de VN aan de Universiteit van Tokio. De invoering is voorzien voor 2005. UNMA Unified Network Management Architecture UPC Universal Product Code Streepjescodering zoals gebruikt in de Verenigde Staten. Tegenhanger van EAN. update Uitgebreide en/of verbeterde versie van een programma. upgrade * Uitbreiding of vernieuwing van een softwarepakket. * Het vervangen van verouderde hardware-componenten door nieuwe. UPM * Unix Programmer's Manual * User Profile Management [IBM] upload Het versturen van informatie vanuit je eigen computer naar een andere computer, vaak via modem. upper case hoofdletters, ook bovenkast genoemd. Tegengesteld aan lower case. URC Uniform Resource Characteristics UREP Unix RSCS Emulation Protocol URL Uniform Resource Locator Symbolisch adres van een informatiebron op Internet. Het adres kan bestaan uit 4 delen: protocol, machinenaam, directory pad en bestandsnaam. Er zijn twee soorten: absolute URL en relative URL. UPnP Universal Plug and Play Standaard van Microsoft om intelligente toestellen in een netwerk te verbinden. UPnP moet een onderdeel worden van Windows 2000. Zal moeten concurreren met HAVI en Jini. UPS Uninterruptable Power Supply upstream Overdrachtsrichting van de client naar de server. Tegengestelde van downstream. uptime De tijd dat de een computerserver beschikbaar is. Zie ook downtime. UQL Universal Query Language US Unit Separator USART Universal Synchronous/Asynchronous Receiver Transmitter USB Universal Serial Bus Standaard voor het aansluiten van randapparatuur op een PC (en op de Mac). Deze seriële bus haalt een overdrachtsnelheid van 12Mbps en is volledig plug-and-play compatibel. Bruikbaar voor het aansluiten van maximaal 127 toestellen zoals toetsenbord, muis, modem, scanner, CDR-drive, ... USB 2.0 Snellere versie van USB 1.1 ontwikkeld door Intel, Microsoft en 5 andere fabrikanten. De overdrachtsnelheid werd opgetrokken tot 480 Mbps waardoor een breder gamma apparaten kan worden aangesloten over USB. USB 2.0 is hierdoor een geduchte concurrent van SCSI en FireWire. USDN United States Digital Network Usenet Onderdeel van Internet waarin berichten over een specifiek onderwerp worden uitgewisseld. Per onderwerp bestaat er één of meerdere nieuwsgroepen. USL Unix System Laboratories Joint-venture van AT&T en Unix International. USM Unsharp Masking Bewerking die de gedetailleerdheid en contrast van een beeld vergroot door de dichtheid van lichte randen te verminderen en die van donkere randen te vermeerderen. USOC Universal Service Ordering Code USR US Robotics Befaamde fabrikant van modems, overgenomen door 3Com. USRT Universal Synchronous Receiver/Transmitter UTC Universal Time Coordinated UTF UCS Transformation Format X/Open coderingsspecificatie. UTF-8 8-bit karakterset volgens UTF-specificatie. UTI Universal Text Interchange utility hulpprogramma UTP Unshielded Twisted Pair Netwerkkabel met onafgeschermde getwiste paren. UTP wordt vaak gebruikt bij 10Base-T netwerken. Zie ook FTP en STP. UTRAN UMTS Terrestrial Radio Access Network Benaming voor het radiogedeelte van een UMTS-netwerk. UUCP Unix-to-Unix CoPy Verouderde communicatievorm tussen Unix computers. UUCP is tevens de goedkoopste optie om een Internet-account bij een provider af te sluiten. Met een dergelijke verbinding kunt u echter alleen van gebruik maken van Telnet, e-mail en UseNet. UUencode/UUdecode Techniek om een binaire bestand te coderen als ASCII-tekenreeksen, om zo via e-mail te kunnen versturen, en daarna te decoderen tot het oorspronkelijke bestand. Vervangen door MIME. UU staat voor Unix to Unix. UWR Ultra Wideband Radio Radiotechnologie die de opstoppingen in de ether omzeilt door uit te zenden over een enorme frequentiebreedte. UWR stuurt miljoenen kleine golven per seconde en vergt weinig energie. UXGA Ultra Extended Graphics Array Schermresolutie van 2048 x 1536 pixels. Opvolger van de SXGA. UXU Underground Experts United V.17 Faxprotocol met tranmissiesnelheden tot 14400 bps. V.21 Modemprotocol dat 300 bps haalt. V.22 Modemprotocol dat 1200 bps haalt, nl. 2 bits aan 600 baud. V.22bis Modemprotocol dat 2400 bps haalt, nl. 4 bits aan 600 baud. V.23 Modemprotocol voor 600 of 1200 bps downstream haalt en 75 bps upstream (videotex). V.25 Koppelingstandaard tussen gesprek/antwoordapparatuur en een PSTN. V.24 Zie RS-232C. V.26 Modemprotocol voor 1200 of 2400 bps. V.27 Modemprotocol voor 2400 of 4800 bps. V.27ter Faxprotocol dat 4800 bps haalt. V.29 Faxprotocol voor 4800 of 9600 bps. V.32 Modemprotocol uit 1984 dat 9600 bps haalt, dankzij QAM, nl. 4 bits aan 2400 baud. V.32bis Modemprotocol uit 1991 dat 14400 bps haalt. Deze snelheid wordt bereikt door TCM met 6 bits aan 2400 baud. V.32ter Modemprotocol dat 19200 bps haalt. Deze snelheid wordt bereikt door TCM met 8 bits aan 2400 baud. V.34 Modemprotocol dat 28800 bps haalt, dankzij TCM met 12 bits aan 2400 baud (of 9 bits aan 3200 baud?). V.35 Zie RS-449. V.36 Standaard voor synchrone transmissie tegen 48 tot 72 Kbps. V.37 Standaard voor synchrone transmissie tegen 96 tot 168 Kbps. V.42 Foutdetectie en correctieprotocol voor modems met zowel LAPM als MNP-4. V.42bis Datacompressieprotocol voor modems. Dankzij het Lempel-Ziv compressiealgoritme wordt een compressieverhouding gehaald van 2.5:1. V.90 Modemprotocol voor 56K modems goedgekeurd in februari 1998, als vervanging van zowel K56Flex als X2. Wie in de praktijk 50 Kbps haalt mag tevreden zijn. VAM Versatile Access Modem Toestel van Alcatel die wordt ingezet als interface-box voor een leased line. VAN Value Added Network Communicatienetwerk met toegevoegde waarde, bvb. voor gebruik van EDI. VAR Value Added Reseller Firma die producten doorverkoopt met daarbij een toegevoegde waarde. variabele Naam in een programma die een bepaalde numerieke, logische of tekstuele waarde vertegenwoordigd. VAP Value Added Process Een programma dat een uitbreiding vormt op het NetWare 2.x besturingssysteem. Zie ook NLM. vaporware Software die wordt aangekondigd, maar nog lang niet klaar is voor de markt. Marketingmesen gebruiken vaporware om de klanten warm te maken voor bepaalde software. VAS Value Added System Systeem met toegevoegde waarde VAX Virtual Address eXtension Minicomputerserie van Digital gelanceerd in 1977 als opvolger van de PDP-serie. VAXft VAX Fault Tolerant VBA Visual Basic for Applications Programeertaal voor gebruik binnenin Windows-applicaties. Bevat ook een macro recorder en een form editor. VBI Vertical Blank Interrupt Monitorsignaal. VBR Variable Bit Rate Gegevensoverdracht aan variabele snelheid, Het tegengestelde is CBR. VBScript Scripttaal van Microsoft, gebaseerd op Visual Basic. VBScript is vergelijkbaar met Javascript. VC Virtual Circuit Een virtuele verbinding tussen twee knooppunten in het netwerk. VCI Virtual Circuit Identifier De VCI wordt door schakelaars in het netwerk gebruikt voor de bepaling van het signaalpad (en niet het ATM-adres). VCM Virtual Channel Memory Type van SDRAM. VCO Voltage-Controlled Oscillator VCPI Virtual Control Program Interface VCSEL Vertical Cavity Surface Emitting Laser De nieuwe norm voor low-cost gigabit netwerken aan 850 nm. VDD Virtual Display Device VDI Virtual Device Interface VDM Virtual DOS Machine VDS VAX Diagnostic Supervisor VDSL Very-high Data-rate DSL Een DSL-technologie in ontwikkeling die tot nog hogere snelheden belooft over korte afstanden: tot 55 Mbps over lijnen van 300 meter. VDU Video Display Unit VDX Virtual Device Extensions vector graphics Afbeeldingen die worden opgebouwd met mathematisch beschreven objecten, zoals lijnen, cirkelbogen en veelhoeken. Dit bespaart op de bestandsgrootte en bovendien is de kwaliteit van dit soort tekeningen doorgaans beter dan die van een raster graphics, want je kunt ze roteren en uitvergroten zonder kwaliteitsverlies. vectorkwantisering Tweedimensionele implementatie van CLUT met mogelijk verlies, voor de datacompressie van beelden. VEISA Verstaile Expandable Integrated Scalable Architecture Computerarchitectuur die met verschillende processortypes kan werken. verbose Modus van een programma waarbij het uitgebreidere voortgangsmeldingen toont dan normaal. Veronica Very Easy and Rodent-Oriented Net-wide Index to Computerised Archives Zoekmachine voor Gopher-servers. VESA Video Electronics Standards Association Een vereniging van fabrikanten van video-electronica die bekend geworden zijn door hun VLB standaard. VFAT Virtualized File Allocation Table VF Voice Frequency VFC Vertical Forms Control V.FC Version.First Class Communicatiestandaard VFD Vacuum Fluorescent Display VFP Vertical Forms Printing VFU Vertical Forms Unit VFY Verify VG Voice Grade VGA Video Graphics Adapter Videostandaard van IBM dat tot 256 kleuren toont in een maximale resolutie van 640 x 480. Opvolger van EGA. Zie ook SVGA en XGA. VHF Very High Frequency Hoge frequentie tussen 30 en 300 MHz. Zie ook UHF. VHS * Very High Speed * Video Home System * Virtual Host Storage VI Visual Interactive Simpele line editor van Unix. VIA VAX Information Architecture VIC Voice Interface Card video codec Zoals H.261 en H.263. video digitizer Toestel om analoge videobeelden te digitaliseren. Ook frame grabber genoemd. video disc beeldplaat Optische schijf voor kleurenvideobeelden en stereogeluid. Zoals een compact disc, maar dan wel een diameter van 30 cm, aan twee zijden afspeelbaar. Videotex CCITT-term voor een systeem waarbij Viewdata en teletekst zijn geïntegreerd. Videotex is een interactief systeem waarbij gebruikers toegang krijgen tot databases op afstand, teksten kunnen invoeren en grafische gegevens kunnen opvragen. Viewdata Interactief systeem via telefoonlijnen, waarbij gebruikers toegang krijgen tot databases op afstand. De gegevens worden op een beeldscherm weergegeven. viewer Programma om informatie te bekijken. Zie ook browser. VIM Vendor Independent Messaging VINES Virtual Networking System Verouderd netwerk besturingssysteem van Banyan. VIP Versatile Interface Processor. VIPER Verifiable Integrated Processor for Enhanced Reliability VIPR Virtual IP Routing Atlernatief type van VPN waarbij vaste privé routingtabellen zorgen voor het correct doorsturen van IP-pakketten. VIPR biedt geen gegevensbeveiliging en vereist de inzet van aparte crytografische methodes. VIPS Video Image Printer System virtual memory virtual reality Computersimulatie van een virtuele omgeving adhv 3D-beelden en randapparaten zodat de gebruiker kan interageren met de simulatie. virus Klein computerprogramma die je computer besmet en zichzelf voortplant naar andere computers. Vaak ontregeld het virus iets op je computer of wordt er iets vernietigd. VISAM Virtual Index Sequential Access Method Methode van geheugentoegang bij het beheer van virtueel geheugen. VITC Vertical Interval Timer Code Tijdcode ter ondersteuning van het monteren van video-opnames. VLAN Virtual Local Area Network VLB VESA Local Bus Busarchitectuur ontwikkeld in 1992 door VESA, als opvolger van EISA, op het principe van local bus. VLB haalde overdrachtsnelheden tot 130 MB/s en was de voorloper van PCI. VLIW Very Long Instruction Word VLM Virtual Loadable Module VLR Visitor Location Register VLSI Very Large Scale Integration Een chip met 100.000 transistoren of meer. Zie ook LSI en ULSI. VLSM Variable Length Subnet Masks VM Virtual Memory VMD * Virtual Model Display: Een SID die werd uitgebreid om interactie met de virtuele wereld mogelijk te maken. VMI Vertical Motion Index Instelling van een laserprinter die de regelhoogt bepaald. Zie ook HMI. VMM Virtual Memory Management Opslagtechniek van het virtueel geheugen, gebaseerd op het verplaatsen van gegevens. VMS * Virtual Memory System: Besturingssysteem gebruikt op de VAX minicomputers van Digital. * Voice Mail System VOD * Voice Over Data * Video On Demand VOFR Voice Over Frame Relay VoIP Voice over IP Transmissie van spraak over het IP-netwerk, als vervanging van de klassieke telefoonkabel. Zie ook H.323. Von Neuman architectuur Algemeen gangbare architectuur van een computer, genoemd naar de Hongaarse wiskundige John Von Neumann (1903-1957), die het idee introduceerde in de jaren 40. Deze architectuur voorziet in de sequentiele afhandeling van computerinstructies tussen processor en geheugen. VP Virtual Path Een verzameling van VC's. VPA VAX Performance Advisor VPL * Virtual Programming Language * Visual Programming Language VPN Virtual Private Network Een privaat netwerk gerealiseerd over een openbare infrastructuur (bvb. publieke telefoonlijnen) waarbij de gegevens door een veilige tunnel worden vervoerd. Veel goedkoper dan een leased line en bovendien flexibeler. VPP Vector Parallel Processor VPT Virtual Private Trunking Alternatief voor type van VPN waarbij de provider PVC's definieert binnen zijn ATM- of frame relay-infrastructuur. VPT's bieden echter geen gegevensbeveiliging. VR * Virtual Reality * Voltage Regulator VRC Vertical Redundancy Check VRD * Virtual Retinal Display Projecteert het beeld direct op de netvlies van het oog. VRM * Voltage Regulator Module * Visitor Relationship Management: Software om het bezoekersgedrag van een website te analyseren. VRML Virtual Reality Modeling Language Beschrijvingstaal om 3D virtuele werelden te creëren, compleet met animatie. VROOMM Virtual Real-time Object-Oriented Memory Manager Borland VRRP Virtual Redundant Routing Protocol Hardwarematige implementatie van OSPF. VRS Voice Response System VRT Voltage Regulation Technology Intel VRU Voice Response Unit VS Virtual Storage VSAM Virtual Storage Access Method VSAT Very Small Aperture Terminal VSF Vertical Scanning Frequency VSWR Voltage Standing Wave Ratio VT * Vertical Tab: stuurteken uit de ASCII-set. * Virtual Terminal: Terminalprotocol van Digital. Je hebt VT-100, VT-220, etc. VTAM Virtual Telecommunications Access Method VTOA Voice and Telephony Over ATM VTOC Volume Table of Contents Bevat de titel- en indexgegevens van een compact disc of CD-ROM. VTP Value Transfer Protocol Protocol voor elektronische betaling van Mondex. VTU Video Termination Unit VUE Visual User Environment VUP * Version Upgrade: Upgrade-licentie van Microsoft, bijvoorbeeld van Office 4.x naar Office 97. Zie ook CUP en PUP. * VAX Unit Performance VWIC Voice/WAN Interface Card VxD Virtual Device driver Device driver voor Windows 95 die draait in protected mode. W2K Afkorting voor Windows 2000, naar analogie met Y2K. W3C World Wide Web Consortium WABI Windows Application Binary Interface Product van SunSoft om Windows te emuleren. WACK Wait for Acknowledgment WAIS Wide Area Information Server wait state Een pausecyclus in de werking van de microprocessor om zich te synchroniseren met trager geheugen. WAM Wireless spAM Het equivalent van ongewenste e-mails, maar dan voor draadloze toestellen. WAM is meteen het grootste nadeel van SMS en WAP. WAN Wide Area Network Netwerk die zich uitspreidt over verschillende locaties. Tegenhanger van LAN. WAP Wireless Application Protocol Nieuw Internet-protocol voor gebruik in draadloze toestellen zoals organizers, GSM's en dergelijke. Met een microbrowser kunnen websites in tekstvorm worden afgebeeld. Zie ook WML. WAP wordt ook spottend aangeduid als Wait And Pay. wardialing Methode uit de jaren tachtig van hackers die een reeks telefoonnummers bellen totdat een modem gevonden wordt. Waarna men probeerde in te loggen op het computersysteem van due modem. Zie wardriving. wardriving Recente methode om draadloze netwerken te kraken. Men rijdt rond met een wagen en gebruikt een notebook met draadloze netwerkkaart om in slecht beveiligde netwerken binnen te geraken. Zie wardialing. warez Gepirateerde software, nl. commerciële software waarvan de beveiliging gekraakt is. WASP Warriors Against Software Protection: crackersgroep watch dog Algemene term voor een programma dat allerlei interne systeemzaken in het oog houdt. watermark Verborgen tekst met auteursrecht in een grafisch bestand, om illegale distributie te kunnen opsporen. WATM Wireless ATM WATS Wide Area Telephone Services wavetable Tabel op een geluidskaart waarin opgenomen geluidssamples zitten van echte instrumenten. Een wavetable is ideaal voor afspelen van complexe muziekstukken. WBEM Web-Based Enterprise Management Een huwelijk tussen webtechnologie en de SNMP- en DMI-standaarden. In de praktijk zijn dit meestal agents met een ingebouwde HTTP-server, waardoor het beheer via een webbrowser kan gebeuren, ver weg van de normale beheersconsole. WBS Work Breakdown Structure Projectstructuurplan WBT * Web-Based Training: training via het World Wide Web * Windows Based Terminal: thin client PC meestal uitgerust met Windows CE en Citrix ICA. WC Word Count Unix-programmaatje dat het aantal woorden in een tekstbestand telt. WCC Write Control Character WCCP Web Cache Control Protocol WCDMA Wideband Code Division Multiple Access Een breedbandsversie van CDMA. WCDMA wordt ondermeer toegepast in UMTS. WCS World Coordinate System WCU Water Cooling Unit WD Western Digital Constructeur van harde schijven. WDCS Wideband Digital Cross-Connect System WDF World Domination Force WDL Windows Driver Library WDM * Wavelength Division Multiplexing: Mengt meerdere transmissiekanalen in één glasvezel door meerdere lichtfrequenties tegelijk te gebruiken. Zie ook DWDM. * Windows Driver Model: Model voor stuurprogramma's onder Windows. WDMA Wavelength Division Multiple Access Protocol voor kanaaltoewijzing. web Korte naam voor het WWW. web banking De mogelijkheid om bankverrichtingen te doen via een standaard web browser: ophalen van rekeninguittreksels, overschrijvingen uitvoeren, etc. Zie ook home banking. web browser Programma waarmee je webpagina's kunt bekijken. Meest gebruikt zijn Netscape Navigator en Microsoft Internet Explorer. webcam Camera aangesloten op een webserver. Hierdoor kunnen stilstaande of bewegende beelden over het Internet worden doorgestuurd. webcasting Samentrekking van websurfen en broadcasting. Push-technologie waarbij nieuwsinformatie, beursberichten en dergelijke wordt uitgezonden op kanalen. De gebruiker kan afstemmen op zo'n kanaal net zoals hij dat doet bij radio en televisie. web copywriting Het proces van tekst schrijven, speciaal voor web pagina's. De kwaliteit ervan is bij bepaalde zoekmachines van belang in verband met de positionering. web designer Ontwerper van websites. web guru Internet-expert web hippie Webgebruiker die sterk gelooft in de vrijheid van meningsuiting en de vrije toegang tot informatie op het web. webmaster De beheerder van een web server. web page Een webpagina is een informatiebestand gestructureerd met HTML-codes. web portal Webpagina met een zoekmachine en links naar basisinformatie in allerlei rubrieken. Een webportaaal is bedoeld als veelzijdige startpagina. web server Computer waar één of meerdere websites op staan. De term slaat ook op het programma dat de verzoeken van de web browsers van de bezoekers beantwoordt. website Een verzameling van bij elkaar horende webpagina's. web-TV Toepassing waarbij met een set-top box toegang tot het Internet verkregen kan worden via een televisietoestel. WECA Wirelese Ethernet Compatibility Alliance Organisatie voor de standaardisatie van draadloze netwerkapparaten. WELL Whole Earth 'Lectronic Network Amerikaans netwerk gestart in 1985. WEP Wired Equivalent Privacy Versleutelingsprotocol op basis van het RC4-algoritme, ondermeer toegepast bij draadloze netwerken. Wet van Moore Stelling dat de transistordichtheid van microchips zich iedere 18 maanden verdubbeld. Deze stelling werd geformuleerd door een topman van Intel en zal uiteindelijk stranden op de natuurwetten. WFM WorkFlow Management Het geautomatiseerde beheer van de uit te voeren taken, volgens een vooraf gedefinieerde routing. Men spreekt ook wel van 'de lopende band van de witte boorden'. WFQ Weighted Fair Queuing WGDIA Working Group on Digital Image Architecture Whetstone Benchmark uit 1976 gebaseerd op bewerkingen met vlottende komma gegevens en manipulaties met tabellen. Zie ook Dhrystone. Whistler Codenaam voor Windows XP. Deze Windows heeft geen onderliggende DOS-architectuur. De Home Edition is de opvolger van Win98/ME, terwijl de Professional Edition de opvolger is van Windows NT/2000. whiteboarding Interactieve toepassing waarbij twee of meer gebruikers een document delen. Elke gebruiker heeft een eigen aanwijzer en kan daarmee markeringen in het document aanbrengen terwijl de anderen kunnen volgen. white hat Term voor een brave hacker die enkel uit intellectuele nieuwsgierigheid in systemen binnenbreekt en niet moedwillig schade wil aanbrengen. Zie black hat. Whitney Codenaam voor de i810 chipset van Intel. Zie ook Camino. whiz kid Kind met veel talent op het gebied van computers. Bill Gates, oprichter van Microsoft, was ooit een whiz kid. WHOIS Database met e-mail-adressen en domeinnamen. WHS Warehouse Handling System WIA Windows Image Acquisition Protocol voor het besturen van scanners en digitale camera's onder Windows. Zie TWAIN. WIC WAN Interface Card widget window gadget Besturingselement voor Windows-achtige programma's. Voorbeelden van widgets zijn knoppen en schuifregelaars. widow weduwe Eén regel die bij de opmaak alleen bovenaan een pagina komt te staan. Zie ook orphan. wildcard joker Bepaald teken (meestal ? en *) dat een willekeurig teken of tekenreeks aanduidt. Willamette Codenaam voor een Intel SSE2-processor vanaf 1300 MHz voor het Pentium 4 gamma. WIMP Windows Icons Mouse Pull-down menus Vroegere term voor een grafische gebruikersinterface ontwikkeld door Xerox eind de jaren '70, maar pas in '84 op de markt gebracht met de Apple Macintosh. Een WIMP wordt nu algemeen GUI genoemd. Winchester disk Andere naam voor hard disk. Windows Grafische gebruikersinterface van Microsoft voor IBM-compatibele PC's, ingevoerd als antwoord op de Apple Macintosh. Maakt intensief gebruik van de muis. Windows 3.0 Eerste stabiele versie van Windows. Windows 95 Opvolger van Windows 3.11 en reeds gedeeltelijk 32-bits. Windows 98 Opvolger van Windows 95 en voledig 32-bits. Windows CE Windows Compact Edition Mini-versie van Windows bedoeld voor palmtop computers en WBT's. Kende pas een serieuze doorbraak vanaf versie 2.0. Versie 3.0 werd herdoopt tot Pocket PC. Windows ME Windows Millennium Edition Opvolger van Windows 98 bedoeld voor consumenten computers. Windows NT Windows New Technology Netwerkversie van Windows bedoeld voor bedrijfservers. Kende pas een serieuze doorbraak vanaf versie 3.5. Windows NT 4.0 heeft dezelfde look als Windows 95. Windows 2000 Opvolger van Windows NT 4.0. Windows XP Windows eXPerience Nieuwste Windows-versie als opvolger van zowel Windows ME (thuismarkt) als Windows 2000 (zakelijke markt). WinHEC Windows Hardware Engineering Conference Amerikaanse beurs voor pc randapparatuur. WINS Windows Internet Naming Service Netwerkprotocol dat NetBIOS systeemnamen omzet naar IP-adressen (Microsoft). WinSocks Windows Sockets Interface tussen TCP/IP applicaties en Microsoft Windows. Wintel Samentrekking van Windows en Intel. Benaming voor het quasi monopolie van de combinatie Intel (microprocessoren) en Microsoft (besturingssysteem). WinZip Onder Windows werkend compressieprogramma waarmee u bestanden in ZIP-formaat kunt comprimeren en decomprimeren. WIP Work In Process wipe wegvegen Overgang tussen twee video-sequenties. WIPO World Intellectual Property Organisation wire frame draadmodel 3D-model zonder enige ingekleurde vlakken. Toont enkel de punten verbonden met lijnen of curves. Computers kunnen draadmodellen heel snel bewerken en weergeven. wire wrap Een proces waarbij een elektrische verbinding wordt gemaakt zonder soldering. Met een special toestel wordt de draad rond een vierkante pin gedraaid. Scherpe haken bijten in de draad en zorgen voor een betrouwbare verbinding. wizard Procedure die je met vraag en antwoord een bepaalde taak voor je uitvoert, bvb. een kalender maken en afdrukken of een programma installeren. WKS Well Known Services DNS-record dat aangeeft welke TCP/IP services er draaien op een bepaalde host. WLAN Wireless Local Area Network Draadloos locaal netwerk. Zie IEEE 802.11. WLL Wireless Local Loop Het draadloos ontbundelen van de local loop, waardoor de alternatieve operator toegang krijgt tot de eindgebruiker. In de meeste Europese landen worden licenties voorbereid door de lokale regelgever. Zie ook MMDS. WML Wireless Markup Language HTML-versie speciaal bedoeld voor gebruik met WAP. WORA Write Once Run Anywhere Slogan om te verduidelijken dat Java platformonafhankelijke toepassingen produceert. word wrap Het automatisch doorschuiven van teveel aan tekst naar de volgende regel. workstation Krachtige personal computer doorgaans ingezet voor veeleisende toepassingen zoals CAD. WORM Write Once Read Many Schijf die slechts eenmalig beschrijfbaar is, maar achteraf steeds leesbaar is. WOSA Windows Open Services Architecture WP Word Processing Tekstverwerking. WPAN Wireless Personal Area Network Draadloos netwerk voor persoonlijk gebruik, vaak gerealiseerd met Bluetooth radiotechnologie. WPC Wearable Personal Computer Miniatuur PC die ingebouwd is een kledingstuk, bvb. een vest. WPG WordPerfect Graphics Bestandtype voor vectortekeningen en/of bitmaps. WPI Worcester Polytechnic Institute Hier was in de jaren 1970 een actieve groep van PDP-10 hackers. WPS * Windows Printing System: Standaard waarbij de afdrukgegevens niet door de printerhardware, maar door de Windows-software worden gegenereerd, waardoor goedkopere printers mogelijk worden. * Workplace Shell: De grafische gebruikersinterface van IBM OS/2. WS Workstation WSDL Web Services Description Language Onderdeel van Microsoft's .NET-architectuur. WSH Windows Scripting Host WSI Wafer Scale Integration Stadium in chipfabricage. WT Write Through Eigenschap van een cache-geheugen. WTA Wireless Telephony Applications WTLS Wireless Transport Layer Security Beveilingingslaag van WAP gebaseerd op TLS. WTLS biedt privacy, gegevensintegriteit en authenticatie. WWW World-Wide Web De verzameling van alle hypertekst-documenten op het Internet. Een grappige verklaring van WWW is 'World Wide Wait' of het 'WereldWijd Wachten', waarmee gespot wordt met de trage werkingssnelheid van het web. WYSBYGI What You See Before You Get It WYSIWYF What You See Is What You Fax WYSIWYG What You See Is What You Get Term die aangeeft dat het programma de gegevens op het scherm toont net zoals die zullen worden afgedrukt of gepubliceerd, in tegenstelling tot programma die de broncode tonen. X11R5 X-Windows versie 11, release 5. X2 Modemtechnologie van 3Com/US Robotics die in theorie 56 Kbps kan halen. Wie in de praktijk 45 Kbps haalt mag tevreden zijn. Tegenhanger van K56Flex. Beiden zijn opgevolgd door V.90. X.21 Aanbevolen standaard voor de fysieke koppeling tussen dataterminals (DTE) en communicatieapparatuur (DCE) voor full-duplex bitseriêle synchrone transmissies. X.25 Standaard voor de transmissie van geschakelde pakketten door publieke netwerken, zoals DCS in België. X.28 Aanbevolen standaard voor het protocol tussen een asynchrone tekengeöriënteerde DTE en de PAD. X.29 Aanbevolen standaard voor het protocol tussen een pakketgeöriënteerde DTE en de PAD. X.3 Aanbevolen standaard waarbij de functies van een PAD zijn gedefinieerd. X.400 De ITU-standaard voor een store and forward boodschappensysteem, beter gekend als MHS. X.435 Een subset van X.400 voor de transmissie van EDI-boodschappen. x86 Aanduiding voor iedere processor die compatibel is met de instrcutieset van de Intel 8086. Dat zijn ondermeer de 8088, 80286, 80386, 80486, Pentium, Pentium Pro, Pentium II, K6 en Athlon. XA Extended Architecture Specificatie voor CD-ROM om het verschil met een CD-I weg te werken. XBDA Extended BIOS Data Area Xbox Spelconsole van Microsoft die wil concurreren met de PS2 en Gamecube. XCHG Exchange XCOPY Extended Copy DOS-commando met een verbeterde kopieermethode. XDI External Device Interface. XDR eXternal Data Representation Maakt deel uit van beveiliging van NFS. XDSL Algemene term voor een groep van diensten gebaseerd op ADSL, zoals HDSL, VDSL, RADSL en SDSL. Xeon Benaming voor de high-end Intel Pentium II processor vanaf 400 MHz toegepast bij pc-servers. Opgevolgd door de Tanner. Xerox PARC Xexorx Palo Alto Research Center Onderzoekscentrum bekend voor zijn baanbrekend werk op gebied van grafische gebruikersinterfaces en netwerken. XEU Xerox Encryption Unit XFC eXtended Function Call Uitbreiding van een besturingssysteem. XGA eXtended Graphics Adapter Opvolger van VGA met resoluties tot 1024x768. x-height De hoogte van een kleine letter zonder inbegrip van de ascender of descender. Wordt gemeten aan de hand van de letter x. XID Exchange Indentification XKMS XML Key Management Specification Een XML gesteund mechanisme voor de verdeling en registratie van publieke sleutels. XML eXtensible Markup Language Metataal voor de creatie van verscheidene taalimplementaties op basis van HTML. XMM eXtended Memory Manager Geheugenbeheerprogramma waarmee de 640 KB grens te doorbreken is (Microsoft). X-modem File-transfer protocol met foutcorrectie. Zie ook Kermit, Y-modem en Z-modem. XMS eXtended Memory Specification Specificatie voor geheugenuitbreiding ontwikkeld door Microsoft. Zie ook EMS. XNS Xerox Network System XOFF Transmitter Off XON Transmitter On X/Open Consortium opgericht om Unix-standaarden te ontwikkelen die overdraagbaar zin tussen diverse hardware-platformen. Zie XPG. XOR Exclusive OR XP Extreme Programming Eén van de zgn. agile ontwikkelingsmethodologieën waarin slechts drie rollen zijn: de klant, de projectleider en de ontwikkelaar.. De klant laat de ontwikkelaar via user stories weten wat hij van de oplossing verwacht. De ontwikkeling gebeurt in erg korte cycli, waarbij het testen van de functionaliteiten caak geautomatiseerd gebeurt. XPG Portability Guide Reeks van standaarden (waaronder Posix) bedoeld om Unix overdraagbaar te maken tussen diverse hardware-platformen. XSL Extensible Style Language Taal om de stijl van XML-documenten vast te leggen. XSMD Extended Storage Module Drive Standaard interface voor schijfsystemen. XT eXtended Technology Uitbreiding op de oorspronkelijke IBM PC, die voorzag in de toevoeging van een harde schijf (IBM). XTP eXpress Transfer Protocol XUI X-windows User Interface Windowsachtige gebruikerinterface van X-Windows. X-Windows Grafische gebruikerinterface voor Unix-werkstations ontwikkeld in 1984 door het MIT in samenwerking met DEC en IBM. De naam X is ontstaan omdat het systeem gebaseerd is op het W-systeem van de Stanford University en op Motif. Y2K Year 2000 Veel gebruikte afkorting in het kader van het jaar 2000 probleem, meer bepaald de millenniumbom. YABA Yet Another Bloody Acronym Yahoo! Yet Another Hierarchical Officious Oracle Eén van de meest toonaangevende zoekmachines voor Internet. Yahoo! is gegroeid uit een hobbyproject van twee doctoraalstudenten van de Stanford University tot een commerciële portaalsite. Zie ook Lycos. YAM Youngsters Against McAfee Yamhill Codenaam voor de nieuwe Intel-processor die als opvolger dient voor de Prescott. YAPL Yet Another Programming Language Grappige afkorting voor de zoveelste programmeertaal die wordt gelanceerd. Y-modem File-transfer protocol met foutcorrectie en batchverwerking. Zie ook Kermit, X-modem en Z-modem. YSA Yourdon Structured Analysis Analysemethode voor gestructureerd programmeren. YTD Year To Date Het feit dat een bepaald rapport cijfermateriaal toont van de periode van 1 januari tot heden. YUV Kleursysteem waarbij gebruik gemaakt wordt van luminantie (Y) en chrominantie (UV), uitgezet in een 3D assenstelsel. Z3 Eerste volautomatisch functionerende en programmeerbare computer van Konrad Zuse uit 1941. De opslagcapaciteit van deze machine bedroeg 25 woorden. Vermenigvuldigingen, delingen en vierkantswortels werden in minder dan 3 seconden uitgevoerd. Z39.50 Protocol voor informatie-onstluiting dat de basis vormt voor WAIS. Z4 De Z4 uit 1945 was de opvolger van de Z3 en was uitgerust met een magneetkerngeheugen. Z80 Oude 8-bits microprocessor van Zilog uitgebracht in 1976 als een verbetering op de Intel 8080. De Z80 werd ingezet in de dagen van CP/M en de Sinclair home computers. Z8000 Oude 16-bits microprocessor van Zilog. ZAK Zero Administration Kit Product dat ZAW mogelijk maakt (Microsoft). ZAW Zero Administration Windows Functionaliteiten waardoor Windows in combinatie met SMS geen administratie meer nodig zou hebben (Microsoft). Z-buffering Een hardwareroutine die selecteert welke polygonen er worden getekend en welke niet. Het rasteren van polygonen naar het scherm kost veel tijd en wordt dus vaak aan 3D-versnelde grafische kaarten overgelaten. ZBR Zone Bit Recording Coderingstechniek gebruikt als alternatief op B8ZS. ZBTSI Zero Byte Time Slot Interchange Coderingstechniek gebruikt als alternatief op B8ZS. ZDL Zero Delay Lockout Wanneer je onmiddellijk uit het computersysteem wordt gesloten. ZDS Zenith Data Systems Computerfirma uit de pioniertijd van microcomputers. ZEN Zero Effort Network Beheersvriendelijke functionaliteiten bedoeld voor NetWare 5 en ManageWise (Novell). zero suppression Het proces waarbij niet significante nullen links in een getal worden onderdukt door spaties of een andere teken. zettabyte 2^70 = 1,180,591,620,717,411,303,424 bytes, ofwel 1024 exabytes. ZCAV Zoned Constant Angular Velocity zetspiegel De positie van de tekst op een pagina, uitgezonderd paginanummers, kop- en voetregels. De zetspiegel wordt bepaald door de marges en het aantal kolommen. Zie ook bladspiegel. zichtlijntransmissie Communicatiesystemen die in een vrije ruimte opereren, dwz. dat de zender en ontvanger binnen elkaars gezichtsveld zijn opgesteld. SDit is het geval bij microgolf-radioverbindingen. ZIF Zero Insertion Force Chipvoetje waarin je de chip zonder enige kracht kan inleggen, om vervolgens met een hefboompje alle contactpunten dicht te knijpen. zijband Een frequentieband die na modulatie buiten de draagfrequentie valt. ZIT Zone Information Table ZIP * Zig-zag In-line Package: Chipverpakking waar de contacten in een zigzaglijn zijn aangebracht. * Zone Improvement Plan: De ZIP-code is het Amerikaanse postnummersysteem. * Zone Information Protocol: Onderhoud zonenamen en mappings tussen netwerken. Zie ook ZIT. ZIP-drive Speciaal diskettestation van Iomega waarin schijfjes passen die 100 MB kunnen bevatten. De ZIP-drive won de concurrentieslag met de LS-120. Zie ook JAZ-drive Z-modem File-transfer protocol met foutcorrectie, batchverwerking en crash recovery. Zie ook Kermit, X-modem en Y-modem. ZTLP Zero Transmission Level Point Nulreferentiepunt in een telefooncircuit. ZPV Zoomed Port Video Interface op Toshiba notebooks.